Bamya

Taze ya da kurutulmuş meyvelerinden yemeği yapılan bamya bitkisi Malvaceae (Ebegümecigiller) familyasının Abelmoschus esculentus türüdür. Anavatanının Afrika’nın orta kesimleri (en batısında doğusuna kadar) veya Güney Asya civarı olduğu hakkında görüş ayrılıkları olup bütün bu bölgelerde dağılmış olma ihtimali de var.

Bamya bitkisi

Özellikleri

Bamya uzun ömürlü olduğu halde hassaslığı sebebiyle genelde çok kısa bir ömür sürer. Kış soğuklarına hiçbir direnci yoktur. Don olayı olmasa bile günlerce uzun süren soğuk hava bamyaları öldürür.

Gelişim

Sıcak memleketlerin bitkisi olan bamya çok iyi bakıldığı takdirde yaz boyu 2 metre kadar büyüyen bir bitkidir. Fakat aşırı sıcak olmayan yörelerde 1 metreyi nadiren bulur. Genelde 40cm civarlarında kalır.

Küçük fide iken yaprakları tek parça, üçgenimsi, hatmi ve ebegümeci yapraklarına benzer şekillerde olup boyu uzadıkça yapraklar dilimli, parçalı olur.

Kullanımı

Bamyanın meyveleri (daha doğrusu tohum kapsülleri) çoğunlukla taze iken, bazen de kurutulmuş olarak yemeği yapılır. Bazı ülkelerde yapraklarından da hem yemek hem salata yaparlar. Bamya gövdeleri (ana temel dalları) dayanıklı lifli olduğundan paspas, şapka, kilim, perde gibi hasır ürünleri ve ip yapımına uygundur.

Yenen meyveleri

Bamya aslında meyve vermez. Tohum kapsülleri oluşturur. Bunlar çok körpe iken meyve yapısında gibidirler. Sonradan içleri boşalmaya, çok sayıda tohumlar hızla büyümeye başlar. Hızla büyüyüp körpeliğini yitiren tohum kapsülleri yeşil görünseler de kalın-sert kağıt gibi bir hal almıştır. İçlerinde çok sayıda tohum barındırırlar.

Bamya yetiştiriciliği

Hakkında verilen bilgilerde hep tohumlarının zor çimlenmesinden, çimlenseler bile topraktan başlarını çıkaramamalarından bahsederler. Toprağın niteliğinden, nasıl olması ve nasıl işlenmesi gerektiğinden uzun uzun anlatırlar. Aslında bu bilgiler sadece abartı. Yapmanız gerekenler çok basit.

Tarlada bamya yetiştiriciliği

Tarlada bamyalar

Nasıl yer ister?

Yeri mutlaka uzun süre güneş alan bir yer olmalı. Yazları aşırı sıcak hava hüküm süren yerlerde yarı gölgede de yetişir ama diğer yerlerde mutlaka günde en az 5 saat direkt güneş almalılar.

Bamya asla toprak seçmez. Fakat iyi ürün almak için toprak bamya ekiminden önce mutlaka güzelce işlenmeli ve gübrelenmelidir.

Tohumlar ne zaman ekilir?

Bamyalar çok çabuk gelişip aceleyle meyve vermeye başladığı için tohumları ilkbahar başından yaz ortasına kadar ne zaman isterseniz o zaman ekin. Aceleye hiç gerek yok. İlkbaharda çok erkenden davranmayın. Çünkü bamya sıcak sever. Güney Ege-Akdeniz kıyı kesimlerinde en erken mart ortasında, İzmir, İstanbul, kıyı Samsun gibi deniz etkisi olan yerlerde en erken 15 nisanda, karasal iklimli yerlerde ise gece ısısının 10C dereceden aşağı inmeyeceği günler geldiğinde.

Toprağı hazırlama

Bu önemlidir. Bamyaların daha gür gelişmesi ve daha fazla ürün vermeleri derinden bellenip havalandırılmış, yumuşatılmış toprağa bağlıdır. Köklerini derine gönderemezse güdük kalır. Tohumları ekeceğiniz yeri önceden derince belleyip güzelce çapalayın. Toprağınız pek verimli değilse yanmış sığır gübresi veya koyun/keçi gübresi ile gübreleyin. Bu işlerden sonra eğer toprak fazla kuru ise tohumları ekmeden önce iyice sulayın. Sonra bir iki gün bekleyin ki çamur hali gitsin. Bundan sonra en az yarım metre aralıklarla çizgiler halinde ocaklar hazırlayın. Sıcak memleketlerde ocak sıraları araları en az 1 metre olmalı (çünkü daha fazla büyürler).

Bamya tohumlarını ekme

Tohumları önce 24 saat kadar suda bekletin. Bu usulde her bir tohumun toprak altında çimlenmesi ve kuvvetle topraktan başlarını çıkarmaları yüzde yüz garanti oluyor. Hem de toprağa ektikten sonra 5-6 gün içinde. Fakat hava sıcaklığına göre çimlenme süresi değişir. Yeterli sıcak olmazsa 20 güne kadar gecikebilir. Onun için kış sonunda aceleyle bamya tohumu ekmeyin.

Suda bekleyip iyice şişkinleşmiş tohumları süzün, kurulayın. Hazırladığınız ocaklara tohumları ortalama 20cm ara ile, 3-4 tanesini bir arada ekin (sıcak memleketlerde 40cm ara ile ekmelisiniz). 2cm kadar derine gömeceksiniz. Tohumları ektikten sonra süzgeçli kova ile sulayın.

Fidelerin bakımı ve sulama

Bu konuda en önemli şey sulamadır. Bamya suyu çok sever. Toprağın çok fazla kurumasını beklemeden bol bol sulayın. Fideler 10cm olunca diplerini çapalayın ve çapaladıktan sonra diplerine biraz toprak çekin. Bir hafta veya on gün sonra tekrar çapalama yaparak bamyaların diplerine çektiğiniz toprağı biraz daha yükseltin.

Suyu çok sever ve sulama sıklığına göre verimliliği değişir. Bundan dolayı bamyalarınızı susuz bırakmayın.

Hasat

Bamya bitkisi bir defa hasatı yapılan özellikte değildir. Meyve vere vere boyu uzar. Yani yaz boyu sürekli ürün alırsınız. Çiçekleri açınca meyveleri çok hızlı büyür. Her gün kontrol ederek yeterli büyüklüğe gelmiş meyveleri hemen toplayın. Yoksa bir iki gün gecikme yüzünden meyveler hızla büyür ve o nispetle de kartlaşır, sertleşir ve adeta odunlaşarak yemeklik kalitesi yok olur. Eğer az sayıda bamya ekmişseniz ve bir toplamada yeterli sayıda ürün elde edemiyorsanız tek tük topladığınız meyvelerini kapaklı bir saklama kabında buzlukta saklayarak biriktirin. Yeterli sayıya ulaştığında pişirin.

Bamyaları kurutup saklayarak kışın yemeğini yaparsınız. Bamya kurutmak için küçük veya büyük çeşit, hangi tip olursa olsun, taze yemeği yapılan büyüklüğü ne kadar ise, ondan yarı yarıya daha küçük, daha körpe iken toplamalısınız.

Yazar: Erdal Yüksel

Kategori: Sebze - Bostan - Tarla

Etiketler:

'Bamya' hakkında sorular, açıklamalar

  1. Gülay. Gaziantep dedi ki:

    Merhaba bamya ektim bahceye ama boyu bir metreyi geçti. Yeni yeni tek tuk meyvesi oluyor. Bu normal mi? Hala gövde büyüyor. Toprakta hayvan gubresi var ve suluyorum. Ne zaman tam verimli şekilde meyve toplarim acaba? Çok güçlü bedeni olunca meyve vermez diyenler var dogru mu? Tum gücü bedene verirmis.
    ***
    Bamya sıcak memleketlerde çok fazla büyür. Bu bir problem değildir. Salkım salkım bol bol ürün vermelerini beklemeyin. Bamyaların özelliği dallarda tek tek meyve vermesidir. İster bodur kalsın ister iki metre büyüsün fark etmez.

  2. Gürhan, İzmir dedi ki:

    Merhabalar Bamyalar nasıl sökülür? Sökülen bamya dalları nasıl değerlendirilir?
    ***
    Ben sökmem. Oldukları yerde duruyor kuruyorlar. Bahçeyi çapalayacağım zaman kuru yaş ne var ne yok hepsini toprakla karıştırıyorum.


Sorunuzu / Yorumunuzu Aşağıya Yazabilirsiniz.

Lütfen sorunuzu konu ile ilgili sayfaya yazmaya gayret edin.

Sorunuzu/Yorumunuzu yazın:

Sorunuz cevabımla birlikte 1 saat veya en geç 24 saat içinde burada görünür olacaktır. Lütfen ara sıra kontrol edin. Hiç görünmüyorsa akıllı telefonunuzda önbellek temizliği yapmalısınız.