Meltem çiçeği (zıpçıktı)

Genelde zıpçıktı adıyla tanınan meltem çiçeği türleri Amaryllidaceae (Amarilllisgiller) familyasının Zephyranthes cinsindendir. Mini soğanlarını sürekli çoğaltması, bakımının çok kolay olması, halk arasında hızla paylaşılması sebepleriyle ticari önemi kalmamıştır.

Bu cinsin 70’in üzerinde doğal türleri olup sayılamayacak kadar çok kültivarları ve hibritleri geliştirilmiştir. Uzun ömürlü, küçük soğanlı bitkilerdir. Bilimsel adındaki Zephyrus sözcüğü Yunan dilinde batı rüzgarı anlamına gelir. Halk arasında zıpçıktı dense de meltem çiçeği ismi daha güzel ve bilimsel adına da uygundur. Türlerin esas ana vatanı kuzey ve güney Amerika kıtalarıdır. Fakat dünyanın pekçok farklı yerinde doğal bitki örtüsüne karışmışlardır.

Meltem çiçeği veya zıpçıktı (Zephyranthes) türleri

Süs bitkisi olarak (güzel çiçekleri için) saksılarda ve bahçelerde yetiştirilirler. Evde yetişmeye uygundur ama genellikle ev içinde çiçek açmazlar. Bahçelerde yer örtücü olarak kullanıma da uygundurlar.

Tüm türleri yapraklarıyla, soğanlarıyla, her parçasıyla toksik etkiye sahiptir. Yenirse rahatsızlıklara yol açar. Yenmemelidir. Meksika ve Arjantin civarlarında dağlık yerlere mensup türlerin kış soğuklarına dayanıklılıkları yüksektir. Diğer çoğunluğun kış soğuklarına dayanıklılıkları genelde -8C dereceyi geçmez.

Meltem çiçekleri

Meltem çiçeği (zıpçıktı) türlerinden birkaçı

Yaprakları ve soğanları

Meltem çiçeği soğanlarının aktif gelişimleri (yaprak/çiçek vermeleri) yeterli sıcaklığa ve suya bağlıdır. Ya uzun süre susuz kaldıklarında ya da fazla soğukta tüm yapraklar kurur. Elverişli şartlarda gelişim kesintisiz süreklidir. Soğanlar sürekli yavru soğan verir ve en geç bir yılda saksıyı doldurur. Soğan irilikleri ve soğanların dış kabuk renkleri türden türe farklılık gösterir. Genelde zeytin çekirdeği ile iri bir ceviz kadar, türe göre irilikler değişir.

Yapraklar genellikle ince-uzun şerit biçimindedir. Yaprak genişlikleri ve uzunlukları türlere göre değişir. Bazı türlerde ince uzun yapraklar şerit gibi değil ince silindirik yapıdadır. Yaprakları (çoğunlukla) uzaktan çimen yaprakları gibi görünür. Daha geniş yapraklıları da var. Hiçbir sap, gövde veya gövde benzeri yapılar olmaksızın yapraklar direkt toprağın altındaki soğanlardan uzar. Sadece çiçekleri bir sap üzerinde olur. Birçok tür yemyeşil ve parlak yapraklara sahiptir. Her zaman çiçekli olmasalar bile yaprak güzellikleriyle de şık bir saksı bitkisi olma özelliğine sahiptirler.

Çiçek açma özellikleri

Zephyranthes türlerine göre beyaz, sarının çeşitli tonlarında,  pembe ve pembenin farklı tonlarında renklere sahiptir. Bir sap ucunda bir tane çiçek açarlar. Güzel kokulu olan türleri de var. Bunlardan yeni hibritler geliştirilmiştir. Çiçekleri son derece şirin olduğu için pekçok Meltem çiçeği türü çok beğenilen ve yaygınca yetiştirilen süs bitkilerinden olmuşlardır.

Çiçek açma zamanı türlere göre farklı farklı olabiliyor. Birçoğu ancak sıcak ve kurak birkaç hafta geçirdikten hemen sonra çiçek açar. Bazı türler yaz ortasından sonbahara kadar devamlı çiçek açar. Bazıları kış sonunda çiçek açar. Çiçekler ya bir günde ya iki günde solar gider. Ama çok soğan bir arada olunca bir iki hafta boyunca farklı günlerde çiçek açmaya devam ederler. İlkbahardan sonbahara kadar sürekli çiçek açanları da var.

Sürekli çiçek açan özellikteki meltem çiçeği türleri keyifleri tam yerindeyse hiç çiçek açmaz. Sıcak hava, hafifçe su sıkıntısı ve uzun süreli direkt güneş çiçek açmalarında en önemli püf noktasıdır. Bu şartlarda sürekli çiçek açar dururlar.

Zephyranthes carinata (gülpembe meltem çiçeği)

Zephyranthes türleri arasında en büyük çiçeklere sahip olanı budur. Gül pembesi renkte çiçekleri 10cm kadar genişliğinde olur. Diğer bilimsel adı Zephyranthes grandiflora’dır. Anavatanı Orta Amerika (Meksika ve Kolombiya) dolaylarıdır. Yapraklar çimen yaprağı gibi dar-uzun şerit biçimindedir. Zephyranthes carinata’nın çiçek sapları ve yaprakları 15cm – 30cm arasında uzunluklarda gelişir ve toprağa yakın kısımları kızıldır. Soğanların dış kabuğu şarap rengi kızıllıktadır. Kış soğuklarına dayanıklılığı -12C derece olup tüm kıyı illerimizde bir bahçe bitkisi olarak yetiştirilebilir.

Zephyranthes candida (beyaz meltem çiçeği)

En yaygın yetiştirilen zıpçıktı türü budur. Koyu yeşil yaprakları parlak, sıkı-sert, kalınca (etli) ve silindir biçimlidir. İyi bakılan bir beyaz meltem çiçeği sırf yapraklarıyla bile son derece güzeldir. Ana vatanı Arjantin ve Uruguay’dır. Akarsu kenarlarında ve ağaçsız ama kısa bitkilerle kaplı, güneşli, çok sulak araziler görülürler. Kış soğuklarına -18C dereceye kadar dayanır.

Üretimleri

Genel olarak tüm meltem çiçeği türleri kendiliğinden bol bol yeni soğanlar oluşturmakla hızla çoğalırlar. Bu özelliği iyi olmayan Zephyranthes türlerine dilimleme metodu uygulanabilir. Yani soğan yukarıdan aşağı tam ortadan iki veya dörde bölünür. Dipteki köklenme kaidesi her bir parçada da bulunması kaydıyla daha fazla dilimleyerek çoğaltılması mümkün. Bu usulde dip – kök kaidesinin genişliği kaç parçaya ayıracağınızı belirler. Her parçanın dibinde olacak kök kaidesi parçası en az kırmızı mercimek genişliğinde olmalı. Dilimleme metodu birçok farklı soğanlı türlerde uygulanabilir.

Tohum verenler ise soğanlarıyla olduğu gibi tohumlarında da yetiştirilebilir. Fideler hızlı gelişir. Ya bir yaşına ya da iki yaşına geldiklerinden itibaren çiçek vermeye başlarlar.

Kaynaklar

Zephyranthes – wikipedia.org

Yazar: Erdal Yüksel

Kategori: Bahçe / Balkon Süs Bitkileri

Etiketler:

'Meltem çiçeği (zıpçıktı)' hakkında sorular, açıklamalar

  1. Rabia, Adana dedi ki:

    Geçen hafta beyaz yağmur zambağı aldım. Saksıdan çıkardığımda neredeyse tabanda sadece soğan vardı. 50ye yakın balçık içerisinde kalmış gibi kokuyordu. Saksıyı değiştim. Uzun balkon saksısına ektim. Bugün toprağı havalandırırken beyaz ince solucan gibi bir şey yaprağa yapıştı. Ne olduğunu bilemedim aydınlatırsanız sevinirim.
    ***
    Toprakta çeşitli toprak böcekleri olabilir. Bugün yoksa sonraki günlerde, haftalarda mutlaka olur. Onun için bunları hiçbir şekilde dikkate almayın. Varsa görmezden gelin. Bitkilere zararları olmaz. Meltem çiçeği ise toprak ve sulama hatalarına karşı son derece dayanıklı ve uyumludur. Ama normal bakım yapmanız daha iyi olur. Yukarıda bakım bilgilerini yazdım. Elinizden geldiğince o şekilde yetiştirin.


Sorunuzu / Yorumunuzu Aşağıya Yazabilirsiniz.

Lütfen sorunuzu konu ile ilgili sayfaya yazmaya gayret edin.

Sorunuzu/Yorumunuzu yazın:

Sorunuz cevabımla birlikte 1 saat veya en geç 24 saat içinde burada görünür olacaktır. Lütfen ara sıra kontrol edin. Hiç görünmüyorsa akıllı telefonunuzda önbellek temizliği yapmalısınız.