Itır

Modası geçmiş pencere kenarı bitkilerinden ıtır halkımız arasında manevi ve nostaljik değeri olan bir bitkidir. Edebiyatta yeri olduğu gibi kız çocuklarına da Itır adı verilir. Kız ismi olarak bildiğimiz bitki kastedilmez. Hoş ve keskin bitkisel kokulara bir zamanlar ıtır denirmiş.

Itır bitkisinin (özellikle Pelargonium graveolens türünün) yaprakları çok güzel kokuludur

Genel özellikleri

Itır ismiyle bildiğimiz, yaprakları güzel kokulu sardunya çeşitleri birkaç farklı türdendir. Limon kokulu olanı Pelargonium citrosum için sivrisinekleri uzak tuttuğunu söylerler. Ama doğru değil. Kokusu gül kokusunu andıranı ise Pelargonium graveolens türüdür. Her bir türün de birkaç çeşidi var. Hatta yüzde yüz safkan bir ıtır türü olduğunu sanmıyorum. Tohum oluşturursa mutlaka ekin büyütün. Kokusu farklı olacaktır. Belki yaprakları da farklı olur.

Itır yetiştirmek sardunyadan daha kolaydır. Çünkü hastalıklara karşı sardunyadan daha fazla dayanıklıdır. Ana gövdesi çok uzun yıllar dirençli ve sapasağlam kalır. Dallarından kırıp yeni fideler üretmek daima başarılı sonuç verir. Aşağıda fotoğrafta gördüğünüz ıtır bizim balkondakilerden sadece biri. Annem sağolsun kopan dallarını atmaya kıyamayıp her çiçeğin yanına ekmiş. Balkondaki çoğu çiçeğimiz saksısını bir ıtırla paylaşıyor şimdi.

Itır yaprakları ve çiçekleri

Itır yaprakları ve çiçekleri

Ben bunu 6 yıl kadar önce küçük bir dal olarak Güngören’de sokakta bulmuştum. Dalı çantama koydum. Daha sonra farkettim ki çantam mis gibi kokmuş. Eve getirip diktim. O zamandan beri çok dallandı budaklandı. Çok kişiye dağıttık. Annem saksılara ekti çoğalttı. Bir kısmını ben attım. Hızlı büyümesiyle başa çıkamıyorum.

Itırın kokusu: Gül, limon ve amber kokularının karışımı gibi kokar. Eğer yaprağından bir parça çantanıza koyarsanız her gittiğiniz yerde çantanızdan çevreye güzel bir koku yayar.

İlkbaharda soluk pembe tonunda çiçekler açar. Küçük çiçekleri önemli değildir belki ama güzel ve şirindir. Bu bitkiyi çiçekleri için değil yapraklarının hoş kokusu için tercih ederiz.

Kış soğuklarına dayanıklılık

Güney cephe balkon, duvar dibi vb yerlerde -6C dereceye kadar hafif don olaylarına yaprakları yıpranarak dayanır. Diğer cephelerde veya daha fazla soğukta donar, ölür.

Itır bakımı, yetiştirilmesi

Güneşli yer ister. Özellikle iç mekanlarda günde en az 4 saat direkt güneş gerekiyor. Dış mekanlarda ise 2 saat yeterli.

Itır toprak seçmez. Humuslu toprak, kıraç toprak, killi toprak, torf.. Her toprağa uyar. Her çeşit toprakta yetiştirmek mümkün. Besince çok kuvvetsiz topraklarda ve kimyasal dengesi pek yerinde olmayan topraklarda cılız olur ve yapraklar çabuk sararıp kurur. Oldukça güçlü bir gelişim isterseniz 1 ölçü kırmızı arazi toprağı + 3 ölçü torf toprak + 1 ölçü ponza taşı.. Hepsini birbirleriyle harmanlayın. Bu karışımda ıtır son derece sağlam ve gür yetişecektir.

Yazın fazla sıcak olan yerlerde mutlaka kocaman saksılarda yetiştirmelisiniz. Çünkü küçük saksılarda toprak fazla ısınır ve kökler rahatsız olur. Sonuçta bitkinin gelişimi sürekli sekteye uğrar.

Evlerde olur ama eğer çok güçlü direkt güneş alacağı bir pencere yanı mümkünse tavsiye ederim. Aksi takdirde dallar cılız ve çelimsiz vaziyette, yaprak sapları da anormal uzunlukta olarak karman çorman, son derece çirkin bir hal alacaktır. Açık hava şartlarında daha az güneşe rağmen öyle cılız ince uzamalar yapmaz.

Yazın bahçede / balkonda tutsanız daha sağlıklı gelişir. Kışın evde ya da şiddetli soğuktan korumalı bir yerde tutun.

Budama

Zamanı kış soğukları erken başlayan yerlerde çiçek açtıktan hemen sonra, diğer yerlerde ağustos ayıdır. Eğer çok hızlı büyüyorsa hem çiçekleri geçtiği zaman hem ağustosta iki defa budayın (eğer çok fazla büyümesini istemiyorsanız). İstediğiniz gibi budayın. Itır her türlü budamaya karşı dayanıklı ve uyumludur.

Itır nasıl çoğaltılır?

Çoğaltmak için dallarını kırıp bir yere dikin. Suda bekletseniz kök salmaz. Toprağa dikseniz çok çabuk kök salar. Biraz güneşli ve esintili bir yerde tutmalısınız. Çok fazla körpe dalları tercih etmeyin. Çünkü bunların toprakta çürüme riski büyük. Odunlaşmış dalların köklenmesi de zor. Uzun bir dalı birkaç parçaya bölüp dikseniz her parçasından ayrı bir ıtır bitkisi elde edersiniz. Yeri çok soğuk olmamak şartıyla yılın her zamanında köklenir.

Itır köklendirmede (özellikle seri üretimde) her şeyi daha da garantili yapmak istiyorsanız ilkin gübresiz, besleyicisiz ve son derece havadar bir toprak karışımı yapın. Köklendirme toprağı hazırlayabilirsiniz. Veya cocopeat tek başına uygundur. Mini viyol saksılarda her viyole tek dal yerleştirin. İki ay sonra köklerini toprağından dağıtmadan viyollerden kalıp gibi çıkarın ve esas saksılarına ıtıra uygun toprak karışımı ile dikin.

Yazar: Erdal Yüksel

Kategori: Bahçe / Balkon Süs Bitkileri

Etiketler:

'Itır' hakkında sorular, açıklamalar

  1. Fatma dedi ki:

    Bu bitki bizde intişah olarak bilinir. Babaannemi hatirlatan bir bitki. Bizde pekmez yapilirken pekmeze katilir. Pekmezin hos bir aromasi olur. Bir ziyarette buldum itiri hemen istedim. Eve gelinceye kadar biraz boynunu bükmüş diktim şimdi inşaallah bir sey olmaz.

  2. Aynur, İstanbul dedi ki:

    Merhabalar, evde ve balkonda ıtır yetiştirmek istiyorum. İstanbul’da nereden alabilirim?
    ***
    Eskiden Eminönü çiçek pazarında bazen bulunuyordu. Ama ayda yılda bir gibi nadiren getirirlerdi. Şimdi bilmiyorum.

  3. Sena, İstanbul dedi ki:

    Bir aydır ofiste, cam kenarında baktığım ıtır bitkisi çiçeklerini açmak için tomurcuklandığında çenek yapraklarında sararma oluyor ve çiçek açma süreci duruyor. İkidir tomurcuklandı ve ardından sararıp çiçek açmadı. Haftada iki kere toprak nemlenecek kadar suluyorum ve sürekli güneş alıyor. Çenek yaprakların sararma nedeni mineral eksikliğinden olabilir mi?
    ***
    Evet kuvvetli ihtimal o gibi görünüyor ama belki de yanlış sulamanız yüzündendir. Toprak kurudukça, saksı alt deliklerinden su çıkacak miktarda su ile sulamalısınız. Haftada iki defa düzenli aralıklarla gıdım gıdım su vermek yanlış.

  4. Özlem K. -Tekirdağ dedi ki:

    Itır çiçeğim yaprakları dondu. Sonra saksıya poşet geçirdim. Ölmüş müdür?
    ***
    Sadece yapraklar donduysa, dallar sağlıklıysa ölmez.

  5. İpek, Kadıköy dedi ki:

    Güney cephe cam önünde aydınlıkta duran bitkim hızla sarardı ve yapraklarını dökmeye basladı. Saksı ve toprak değişimi yaptığım halde toparlamadı. Ne yapmalıyım?
    ***
    Toprağın bitkiye uygun olmayan özelliği veya zamanla bozulması yüzünden böyle “ani” ölümler her tür bitkide olur (köklerde çürümeyle başlar). Sağlam dallarından kesip alın. Ayrı yerde kumlu toprakta köklendirin.

  6. Nilufer, İstanbul dedi ki:

    Evde son zamanlarda çok sağlıklı olan ve inanılmaz boy atan bir ıtırım var. Ancak gövdesini minik kabuklu bir böcek sarmış. Bir iki yaprağa da sıçrayıp sarartmışlar. Kabuklu bit ilacım var ancak tüylü yapraklara iyi gelmediğini tahmin ettiğimden bir danışmak istedim. Bu yaratık ne olabilir ve nasıl temizleyebilirim?
    ***
    Koşnil deniyor. Madem ilacınız var onu spreyleme gibi değil de bez veya pamuğu ilaçla ıslatın ve dalları bastırarak silin. Böylesi tam etkili olur. İlaçlı bezle kazıyarak bitleri giderin. Bu sayede tamamen yok olurlar.

  7. Kaan, Bodrum dedi ki:

    Bahçeme ıtır dikeceğim. Günün çoğunda direkt güneş gelen alan ve bir de zeytin ağaçlarının dibinde onların gölgesinde kalan bir alan var. Sizce bu iki farklı alanda nasıl olur? Direkt güneşe uzunca saatler maruz kalmaya dayanır mı? Itırın susuzluğa direnci nasıldır?
    ***
    Yazın az güneşli yer daha uygundur ama ıtır sıcak yaz günlerinde sürekli sulama ister. Bu ise zeytinlere iyi gelmeyebilir. En iyisi büyük bir saksıda yetiştirmeli, yazın az güneşli yerde, kışın güney cephe gibi fazla güneşli yerde tutmalısınız. Aslında bahçede yerine iyice alıştıktan sonra yazın susuz kalmaya dayanır ama hiç güzelliği kalmaz. Güdük gelişimli, sıska, cılız kalır. Yaprak kokusu için yetiştirince saksıda olması daha iyi. Saksıda ayak altı gibi kapı girişine yakın yerde bulundurmak lazım. Çok gür gelişirse yaz aylarında gece saatlerinde yakın çevresine çok güzel koku salar.

  8. Kubilay dedi ki:

    Itır çiçeğinin bahçede ömrü ne kadardır?
    ***
    Hangi şehirdesiniz yazmamışsınız. Birçok yerde kışın bahçede hayatta kalamaz. Normalde çok uzun ömürlü yaşar.

  9. Hafsa, Konya dedi ki:

    1 yıldan fazladır bakıyorum ama çiçek açmadı. Hızlı uzuyor ve dalları ince. Ne yapmam gerekiyor?
    ***
    Belki güneş eksikliğinden dolayı çiçek açmamıştır. Itır zaten sadece kış sonu / ilkbahar en başı döneminde, yılda bir defa tomurcuklanıp çiçek açar. Aslında çiçekleri önemli değil. Kokulu yaprakları için yetiştiririz.

  10. Ahmet dedi ki:

    3 senedir camekanlı balkonda baktığım bir ıtır var. Ara ara yoğun yapraklarını alıyordum. Bu yıl artık çok uzadı. 1 m kadar ve gövdeler aşağıya doğru eğrildi. Kendisini taşıyamıyor. Yaprakları sarardı ve bir kısmı döküldü. Gövdesinin kalınlaşmasını istiyorum. Ne önerirsiniz?
    ***
    Gövdesi pek kalınlaşmaz. Bu konuda yapacak bir şey yok. İyi bir budama yapın. Zaten her ağustos veya eylül ayında budama şart. Bitlenme varsa ilaçlayın. Çok güçlü gelişmesini istiyorsanız toprağı şöyle bir karışım olmalı: 2 ölçü torf toprak + 2 ölçü arazi toprağı + 1 ölçü iri taneli dere kumu + 2 ölçü ponza taşı + 1,5 ölçü yanmış koyun gübresi. Hepsini birbirleriyle karıştırın.

  11. Selin, İstanbul dedi ki:

    3-4 senedir baktığım iki saksı ıtırım var. Bir tanesinin gövdesi inanılmaz kalınlaştı. Diğeri ise daha narin dallara sahip. Gövdesi kalınlaşan görüntü olarak hoş durmuyor. Dallanma konusunda da diğerinden daha kötü. Budama konusunda ne yazık geç kalmışım. Ağustostan önce budama yapmam yanlış mı olur? Yukarıdaki bilgileri okurken geniş saksı istediğini öğrendim. Saksı değişimini ne zaman yapmalıyım? Her ne kadar İstanbul havası çok sıcak olmasa da, temmuz, ağustos aylarında ıtırlarımın yaprakları yanıyor. Hem de direk güneş almayan bir pencere önünde durdukları halde. Büyük saksıya geçirmem bu konuda yardımcı olabilir mi?
    ***
    Itır doğru şartlarda ve doğru toprak karışımında yetişirse gelişimi çok hızlı olup yaprakları da iri iri olur. Doğru şartların başında güneş ışınları ve esintili yer gelir. Toprağını tarif ettiğim gibi ayarlamalısınız. Budamayı sadece cılız kalmış dallarını budamak şartıyla her zaman yapabilirsiniz. Ama daha fazla budamayı ya ilkbahar ortasında ya da yaz sonundan hemen önce yapmak lazım. Saksı-toprak değişimini ilkbaharda yapın. Yazın yapraklarının bozulması normal değil. Şiddetli sıcak memleketlerde direk güneş altında yetişenlerde bile o kadar sağlıksızlaşma olmaz. Bütün bunlara göre düşünün. Ayrıca yapraklarda bitlenme var mı, yaz boyunca ara sıra büyüteçle yaprakları dikkatlice inceleyin. Gözünüzün farkedemediğiz küçüklükte yaprak bitleri ıtır yapraklarına çok fena zarar verirler.

  12. Ayşe, Konya dedi ki:

    Evimde doğu güneşi alan bir odada baktığım bir ıtır vardı, odada güneşi direkt almadan ve esintili ortamda bir miktar büyümüştü, ancak 1 yıldır yeni filiz yaprakları olduğu gibi duruyor ne sararma ne de büyüme var. Doğal besinler yapıp ara ara toprağı kurudukça suyla veriyordum bir etki yine de görmedim. En son nisanda budama yaptım. Aynı şekilde yeni saksıdakiler de eski kök de gelişim göstermiyor. Bir öneriniz olursa çok sevinirim.
    ***
    Önerim şu: Doğal besinler diyorsunuz ya, onları sakın yapmayın. Hiçbir faydası olmadığı gibi toprağı bozarlar. Hatta çok kötü hastalıklar oluşmasına sebep olurlar. Itır direkt güneşi (güneşin yakıcı, ısıtıcı ışınlarını) ve hava akımlarını çok sever. Güneşsiz bir ıtır düşünülemez.

  13. Abdullah, Sinop dedi ki:

    Daha önce ıtır evde pencere karşısında duruyordu ama yazınızda bahsedildiği gibi yaprakları çok uzuyor, birbirine dolaşıyor, çirkin bir görüntü oluşturuyordu. Itır bitkisinin dışarıda bulundurulması gerektiğini öğrendikten sonra budayıp balkona koydum ve yaprak formunun düzeldiğini hemen gördüm. Yazınızda -6 dereceye kadar soğuğa dayanabileceğini belirtiyorsunuz. Yaşadığım yerde bazen kış mevsiminin sayılı günlerinde sıfırın altını gördüğümüz oluyor. Bitkiyi balkonda büyük damacana veya minik sera tarzında bir korumayla bırakmam mı daha uygun olur yoksa içeri, pencere kenarına alıp bahara kadar burada bekletmek mi doğru olur?
    ***
    -6C derece dayanması ancak kapalı mekanlarda olur. Tam açık havada o kadar soğuğa dayanamaz. Ayrıca kuzeyli rüzgarları direkt alacağı açık cephelerde 0C derece soğuğu bile kaldıramaz. Buna göre gerekenleri yapın.


Sorunuzu / Yorumunuzu Aşağıya Yazabilirsiniz.

Lütfen sorunuzu konu ile ilgili sayfaya yazmaya gayret edin.

Sorunuzu/Yorumunuzu yazın:

Sorunuz cevabımla birlikte 1 saat veya en geç 24 saat içinde burada görünür olacaktır. Lütfen ara sıra kontrol edin. Hiç görünmüyorsa akıllı telefonunuzda önbellek temizliği yapmalısınız.