Kardelen – Galanthus

Kardelen Amaryllidaceae (Amarillisgiller) familyasının Galanthus cinsi bitkilerdir. Kış sonunda karlar içinde çiçek açan her bitkiye kardelen denir. Bunda bir sakınca yok ama hangi bitki nasıl yetiştirilir, nasıl bakım ister vb bilgilere ihtiyacımız olunca hangi bitkinin gerçekte ne tür olduğunu bilmek zorundayız.

Galanthus rizehensis kardelen türü

Galanthus rizehensis (Rize kardeleni)

Kardelengiller – Galantheae

Kardelen (Galanthus) türleri son yıllarda amarillisgillerin bir alt sınıfı olarak Kardelengiller (Galantheae) diye nitelendirilmiştir. Kardelengiller grubunda 8 cins ve 31 tür yer alır. Ana vatanları Avrupa, Kafkaslar, Anadolu, Ortadoğu ve Akdeniz civarıdır.

Karadeniz kardeleni (Galanthus woronowii)

Karadeniz kardeleni (Galanthus woronowii)

Kardelenler türüne göre kış başında, kış ortasında ve kış sonuna doğru çiçek açarlar. Sonbahar sonunda ve ilkbaharda çiçek açan türleri de var. Çiçek açtıktan birkaç hafta sonra ya da bir iki ay sonra kardelen yaprakları sararır ve kurur. Soğanları yaz boyunca uykuda kalarak yeniden faaliyete geçmek için sonbaharı beklerler.

Karadeniz kardeleni (Galanthus woronowii)

Süs bitkisi olarak makbul kardelenlerin biraz irice bir türüdür. Yaprakları da çiçekleri de diğer türlere göre daha büyük ve daha gösterişlidir. Bunun ana vatanı Türkiye’nin kuzeydoğusudur. Daha çok Doğu Karadeniz dağlarında yaşarlar. Ve oradan sınır ötesi topraklarda da vardır. İngiltere’de 100 yılı aşkın bir süredir süs bitkisi olarak yetiştirirler. Çiçek açma zamanı kış ortası ve kış sonuna doğrudur. İlk fotoğrafta gördüğünüz Galanthus rizehensis (Rize kardeleni) ayrı bir tür diye sınıflandırılmış ama bu türün bir varyetesi veya alt türü olabilir.

Galanthus nivalis

Adi kardelen, Galanthus nivalis

Adi kardelen, Galanthus nivalis

En yaygın kardelen budur. Karadeniz kardelenine göre mini mini ve ince yapraklıdır. Doğada yaşam alanları en çok güney ve orta Avrupa ülkeleri, Balkanlar ve Türkiye’dir.

Kardelen yetiştirme ve bakım

Soğanlarını sonbaharda ekmeniz gerekiyor. Bahçeye ekecekseniz bahçenin toprağı olumsuz anlamda aşırılıklar göstermiyorsa kardelen için uygundur. Ama saksıda yetiştirecekseniz toprağın niteliği önemlidir. Saksılarda torft toprak kullanmanız iyi olmaz. Herhangi bir bahçeden, parktan, tarladan, ormandan bulacağınız humuslu kara toprak gerekiyor. Buna biraz dere kumu ve çok az yanmış koyun gübresi karıştırırsanız çok iyi olur. Yani şöyle:
5 ölçü kara toprak + 1 ölçü gübre + 2 ölçü kum.

Soğanları 5cm kadar derine gömün ve sulayın. Saksıyı dışarıda mümkün olan en soğuk olan ve hiç güneş almayan bir yerde tutmalısınız. Toprak fazlaca kuruma gösterdikçe sulayın. Ocak ayının ortasından itibaren güneşli bir yere alın. Ama yine dışarıda olacak.

Bahçeye dikeceğiniz yer ise kış boyu çok iyi güneş alan bir yer olmalı.

Kardelen yaprakları kış ortasından sonra ne kadar uzun süre güneş alırsa bir sonraki yıl çiçek açması o kadar iyi olur. İlkbaharda havalar iyice ısınana kadar kardelen yaprakları kurur. Soğanları sonbahara kadar uykuda bekleyeceklerdir.

Yaz sulaması

Yazın soğanlar kupkuru halde bekler. Saksılarda yetiştirmek istediğiniz kardelenin türünü iyi bilmelisiniz. Bazı türleri kuru toprakta unutulmaya gelemez. Çünkü kupkuru ve sıcak ortamda soğanları kolayca kurur ve ölürler. Meselâ Karadeniz kardeleninin soğanlarının bulunduğu toprak yaz boyunca asla uzun süre kupkuru kalmamalıdır. Toprağın kupkuru bekleme süresi on beş günü geçmemeli. Saksıları sonbahara kadar hem gölgeli hem rüzgar alan bir yerde tutun.

Sonbahar gelince ekim ayı içinde soğanları sökün ve yukarıda anlattığım gibi her şeyi yeniden ayarlayın. Yoksa her yıl git gide güçten düşerler.

Çoğaltma

Kardelen çiçekleri solduktan hemen sonra yaprakları yeşilken kökten soğanları ayırmakla çoğaltın diye tavsiyeler var. Ama kökleri rahatsız etmek hiç iyi olmaz. Hem beklenmedik bir sıcak hava dalgası her şeyi mahvedecektir. En iyisi sonbahar başında soğanları sökün ve ayrılabilir soğanları ayırın. Sonra yeni bir düzenle ekin.

Kaynaklar

Galanthus – wikipedia.org

Yazar: Erdal Yüksel

Kategori: Bahçe / Balkon Süs Bitkileri

Etiketler:

'Kardelen – Galanthus' hakkında sorular, açıklamalar

  1. Can, Bandırma dedi ki:

    Merhaba. Bu sene Yürüyüş yaparken kardelenler görmüştüm yavruları ile beraber. Hemen kazma alıp Toprağıyla birlikte çıkardım. Yavruluktan yeni çıkmıştı ve çiçeği çok küçüktü. Yavrularıyla beraber saksıya diktim. Ancak birisi soğanlarını çıkarıp başka yere dikmiş ve toprak içindeki kök yapısı da oynamış, ayrıca yavrularını da ayırmış. Ben de sökerek ayrılmış yavruyla beraber perşembe akşamı saksıya diktim ve can suyunu verdim. Çiçeği geçmiş ama keyfi yerinde gibi. Sizce yaşarlar mı?
    ***
    Bence yüzde doksan dokuz yaşarlar. Ama bunların soğukta aktif olduklarını, ilkbaharda havalar ısındıkça yapraklarının kuruyacağını, soğanların kışın tekrar aktifleşeceğini unutmayın. Yani şimdi yapraklar kurursa soğanları korumaya devam edin.

  2. Yunus, Antalya dedi ki:

    Tohumlarımı 3 gün önce ektim. Çıkması ne kadar sürer acaba?
    ***
    Havalar iyice ısındığına göre o tohumlar ancak sonbaharda kasım ayının sonunda çimleneceklerdir. Tohum değil küçük soğanlarını ektiyseniz yine aynı.. Bu türlerin soğanları da tohumları da ekim – kasım aylarında ekilir. Yalnız, henüz mart çıkmadığı için, belki kuzey cephede çok serin bir yerde ekili iseler belki şimdi yeşerirler.

  3. Can, Bandırma dedi ki:

    Geçen sene sökerek aldığım ve saksıya diktiğim kardelenlerim bu yıl tüm zarafetleriyle açtılar. Çiçekleri çoktan geçti. Geriye yaprakları kaldı. Bu yıl kardelenlerimin yapraklarında minik parazit tarzı çok küçük böcekler var. Siyah birer nokta gibiler. Yaprağı ellediğimde ve elimi biraz gezdirdiğimde sanki birer lekeymiş gibi izleri çıkıyor. Araştırmama rağmen ne olduğunu bulamadım. Gözlemlediğim kadarı ile bir zararları yok ama yine de ne oldukları, yan etkileri olabilir mi ve nasıl kurtulacağım hakkında bir fikir verebilir misiniz rica etsem?
    ***
    Ne olduklarını bilmiyorum ama her tip yaprak biti kesinkez zararlıdır. Yapraklar zarar görmüyor gibi görünse de o parazitler yapraklarda köklere gönderilmek amacıyla üretilen besin maddelerini sömürürler. Sonuçta soğanlar gelecek yıl için olması gerektiği gibi güçlü yapılanamaz. Böyle bir risk var. Sıcakların artmasıyla yapraksız kalacak olan soğanlı bitkilerde bu meseleye daha ciddi önem vermek lazım. Yapraklar kuruyana kadar ne denli sağlıklı kalırlarsa o denli besin üretirler ve ona göre de soğanlar daha iyi güçlenir.

  4. Yunus, Antalya dedi ki:

    Öncelikle ilk soruma cevap verdiğiniz için teşekkürler. Tohumlarımı Antalya ilinin merkezinde dikmiştim. Lakin bugün saksının sineklendiğini gördüm ve saksıyı döktüm. Tohumlarım çürümüştü. Tohumlar bir nohut tanesinden bile küçük. Yedek tohumları ekim kasım aylarında ekersem nisan ayına kadar çıkar mı? Sevdiğim kızın adı Kardelen ve ona 10 nisanda hediye olarak vermek istiyorum.
    ***
    Bilemiyorum yani hayatta kalırlar mı orası şüpheli. Yine de deneyin. Ekim ayı ortasında ekin. Şubat başına kadar kuzey cephe soğuk bir yerde tutun. Bu arada kış içinde yapraklanırlar. Şubatta güneşli yere alın. Anladığım kadarıyla siz tohum demekle soğanlarını kastediyorsunuz. Bir yıldan fazla kuru halde beklediklerinden dolayı çiçeklenme olması pek mümkün değil ama eğer kışın canlanıp yeşerirlerse soğanlar güç toplar ve bir sonraki yıl çiçek açarlar (2021 kış sonu gibi).

  5. Can, Bandırma dedi ki:

    Geçen yıl anneannemden Galanthus elwesii denen türünü aldım. Çiçekleri geçiyorken saksıya dikmiştim ama sanırım tutmadı ve yaprakları hızlı bir biçimde kurudu. Bu sene çiçek açma ihtimali var mıdır yoksa güç mü toplar? Saksılar yaz boyunca kurudukça sulandı.
    ***
    Soğanlar çürümediyse yakında yapraklanır. Çiçek açması gelecek yıla kalabilir. Belli olmaz.


Sorunuzu / Yorumunuzu Aşağıya Yazabilirsiniz.

Lütfen sorunuzu konu ile ilgili sayfaya yazmaya gayret edin.

Sorunuzu/Yorumunuzu yazın:

Sorunuz cevabımla birlikte 1 saat veya en geç 24 saat içinde burada görünür olacaktır. Lütfen ara sıra kontrol edin. Hiç görünmüyorsa akıllı telefonunuzda önbellek temizliği yapmalısınız.