Nematod adlı kök parazitleri solucanlara benzeyen çok küçük canlılar. Boyları bir iki mm, en fazla yarım santim olur. İncecik ve renksiz olduklarından dolayı gözle görmek mümkün değil. Solucanlara benzeyen daha ilkel hayvanlardır. Bitkilere zararı köklerde tümörler, kistler ve hastalıklar oluşturmalarıdır.
Köklere nematod zararı
Nematod türleri
Nematotlardan Meloidogyne cinsinin 60’tan fazla türleri var. Hepsi de bitkilerin köklerine büyük zarar verir. Bütün dünyada en yaygın ve en fazla zararlı olanları şu dört tür: M. javanica, M. arenaria, M. incognita, and M. hapla.. İngilizcede bunlara root-knot nematodes derler. Yani kök düğüm menatodu.
Tahıllar, sebzeler, meyve ağaçları, çimler, süs bitkileri.. Her alanda zararları büyük. Hangi tür bitkilere zararları oluyorsa zaten o türle ilgili araştırmalarınızda “zararlılarından” bahsedilirken öğrenirsiniz. Her tür bitkiye ilişmezler.
Süs bitkilerinden başlıca gardenya, japongülü (hibiscus), lantana çalı minesi, pittosporum, gül, kolyos çiçeği, hercai menekşe, Hoya mum çiçeği türleri, Cactaceae familyasından kaktüslerin tümü ve birçok küçük sukulent bitkilere zararları çok büyüktür.
Nasıl anlarsınız?
Her şey dört dörtlük mükemmel olduğu halde gelişemeyen bitkilerinizi sökün ve kökleri kontrol edin. Nematodların olduğunu köklerdeki tümörlerden anlarsınız. Resimdeki gibi. Ayrıca aşağıda yazdığım gibi farklı şekillerde etkileri de olabiliyor.
Nematottan etkilenmiş bitkinin sağlıklı gelişim dönemindeki hali bitkiden bitkiye değişir. Bazen yapraklarda yoğun kurumalar, bazen demir eksikliği varmış gibi sararmalar, yeni filizlerin bile sararmış çıkması.. Zaten gelişim bir hayli yavaşlar. Domateslerde yaprakların boydan boya renginin bozulması ve sonra hızla kuruması -sanki güneşten kötü etkilenmiş gibi- görünüm verir. Kökleri daha az etkilenmişse bu durumda gelişim yavaşlayıp çiçekler ya meyveye dönüşemez ya da meyveler çok küçük kalıp hiç gelişmez. Biberlerde gelişim yavaşlığı, ürün azlığı, meyvelerin (biberlerin) çok yavaş gelişmesi, gerektiği gibi büyüyememeleri, yaprakların güçsüz kalıp külleme vb mantar hastalıklarına tutulmaları..
Nematod parazitlerinin köklere zarar verme tarzı
Nematodların zararları genç bitkilerde ölümcül, olgun bitkilerde ise verim kaybı şeklindedir. Şu şekilde: Nematodlar köklerde tümör gibi mini yumrular oluşmasına sebep oluyor. Bitkinin fotosentezle ürettiği şeker vb besinler oralarda sızıyor, bitkinin fotosentez emekleri kısmen ya da tümüyle boşa gidiyor.
Köklerdeki alametleri genelde resimde gördüğünüz gibidir. Ama çok çeşitli nematodlar var. Bazı nematodların etkisi sonucu minicik yuvarlak kistler (yumurta torbaları) köklere yapışıktır. Bazıları köklerde kara lekeler yapar ve kök çürümesine sebep olur. Bazıları da köklerdeki tüm gelişimleri durdurur.
Nerede bulunurlar?
Kış mevsiminin ağır şiddette don olaylarıyla uzun sürdüğü ve yazları aşırı sıcakların görülmediği doğu illerimizin topraklarında nematod olmaz. Diğer bölgelerde birçok nematod çeşidi var. Bitkilerin ilaçlandığı ve topraktaki mikroorganizmaların azaldığı yerlerde hızla çoğalırlar. Zira mikroorganizmalarca zengin topraklarda bu parazitlerin düşmanları çoktur. Bazı mikroorganizmalar nematodların parazitleridir ve böylece sayıları pek artmaz.
Mücadele, üremelerini kontrol altında tutma
Aşağıdaki gibi önlemler alırsanız zamanla sayıları azalır zararları ortadan kalkar.
Saksılardaki süs bitkilerini kurtarmak için çok etkili bir ilaç bulamazsanız (bulsanız da işe yaraması çok zor) en iyisi dallarından çeliklemeyle veya tohumla o bitkinin yenisini üretmeniz ve farklı, temiz toprakta yetiştirmenizdir.
Bahçelerde basit ve etkili bir yöntem
Bahçenizin toprağındaki nematodlarla bir mücadele yolu toprağı sürekli mikroorganizmalarca zengin tutmaktır. Çeşitli yaprak ve meyve sebze artıklarını sürekli toprağa karıştırın. Hiçbir suni gübre ve kimyasal ilaç kullanmayın. Çürüntülerde türeyen mikroorganizmalar nematodları hastalıklandırıp öldürür.
Solarizasyon
Bahçeler, tarlalar yazın en sıcak günlerinde haftada bir çapalanıp toprağın kızgın güneşe maruz bırakılması çok etkili bir kurtuluş yöntemidir. Nematodların kendileri de yumurtaları da derhal ölür. Birkaç hafta devam edilse iyi olur. Nematotların ölümlerini daha da kısa sürede gerçekleştirmek için çapalanmış toprağa yaş sığır veya tavuk gübresi karıştırılıp üzeri geniş naylonlarla kapatılır. İçerideki sıcaklık ve yoğun mikroorganizma faaliyetleri nematodları tamamıyla yok eder. Naylonla kaplama usulünde gübre kullanmak yerine şeker serpmek veya şeker pancarı fabrikalarından posalar alınıp kullanılabilir.
Her yıl farklı mahsul yetiştirmek ve kadife çiçeği
Domates, biber vb patlıcangillerden bitkileri ve bamyaları nematotlar çok sever. Hızla ürerler. Sonraki yıl çok daha fazla üreyeceklerdir. Aynı bir alanda aynı sebzeleri her yıl yetiştirmeyin. Nematodların sevdiği bitkilerden sonra oraya bol bol kadife çiçeği fideleri ekin. Tohumdan gayet kolay yetişirler. Nematodlar köklerine hevesle ilişir fakat zehirlenip ölürler. Böylece sayılarında çok ciddi bir azalma olur.
Yabani otlara dikkat
Yabani otlardan pekçok tür ne yazık ki yetiştikleri toprakta nematod parazitlerinin fazla çoğalmalarına yararlar. Yani köklerine nematodlar saldırır, köklerde beslenip çoğalırlar ve sayıları kat kat artar.
pasifloramın kökü tarhiş olmuştu ve kısa süre sonrada bakteri bulaşıp kökde urlar meydana geldi.urlar kanserin tipik özelliğini göstermekde ve kök boğazında yoğunlaşmakdalar. Şimdi diğer bitkilerimin de topraklarını bu bakteriden kurtarmak için bir mikroorganizma içeren nogall marka ürünü öğrendim. Ondan kullanmayı düşünüyordum. Fakat kafama takılan şeyler oldu: 1-ur oluşturan başka bir nemetod saldırısı belirtiside var mıdır kanser dışında? 2-bu bakterinin oluşma sebebi nedir? yani temiz bir toprakda hangi etmen ilk olarak ortaya çıkmasını sağlıyor?
***
Nematotlar solucan türlerinden olup bakteri denemez ve oluşturduğu kök zararlarına kanser denmez. Köklere zarar vermeleri için köklerin zedelenmiş olması hiç gerekmiyor. Kolayca dokulara girebilirler. Kendi kendine yoktan var olamazlar. Bir yerden başka bir yere her yolla nakilleri mümkün. Klasik bir söylentiye göre nematotlu bir yerde kullanılan çapa vesaire araçlar ile başka tarlalara bulaşırlar. Ama aslında rüzgarla dahi gidebilirler. Ayrıca fırtınalarda hortum bir yerden nematotlu toprağı alır başka temiz bir yere bırakır ve orada da türerler. Yayılmasının birçok yolu var. Sizin bitkinizde problem bir tür mantar olabilir. Çünkü köklerde değil kök boğazında oluşmuş kabartılardan bahsediyorsunuz. Tahrip olan yeri bitkinin onarması sonucu anormal görünüm oluşmuş da olabilir. Nematotlar gibi zarar göreceğini sanmıyorum. Zaten pasiflora çok fena yayılıcı bir tür. Bahçede bir yere dikerseniz ertesi yıl iki üç metre uzağında birçok yeni filizler çıktığını görürsünüz. Ben başa çıkamadım sonunda ana bitkiyi yok ettim. Çeşitli yerlerde çıkan sürgünleri hala tek tek yok ediyorum.
Nemotoda kesin çözüm nedir? Bir dönüm bahçem var. Gecen sene nemotot vardı. Bir hafta önce baktım yine var. Emekli olduktan sonra hayalim olan bahçeyi aldım șükürler olsun. Velakin bu nemotoddan dolayı bu gidişle bir şey dikemeyecem. En ekonomik mücadele şekli nedir?
***
Neye göre nasıl kontrol edip var olduklarını anladığınızı yazmamışsınız. Nematod parazitlerinin gözle görülmesi kesinlikle imkansız. Eğer bitkilerin köklerinin tespih gibi zincirleme mini urlarla dolu olduğunu gördüyseniz o halde haklısınız. Ama çok da korkulacak bir şey yok. Domatesleri ve biberleri her yıl üst üste aynı yere ekmeyin. Ekmeyeceğiniz yerlere bol bol kadife çiçeği fideleri ekin. Tohumlarını alıp tekrar tekrar her yere ekin. Bu türün dışında diğer papatyagiller familyasından türlere bahçenizde pek yer vermeyin. Buğdaygiller familyasından çimenlerin bahçenizde çoğalmasına engel olmayın. Nematod parazitlerini tamamıyla yok etmeniz asla mümkün değil ama zararlarını hiçe indirmeniz bu sayede mümkündür. Ayrıca boş yerleri yaz sıcaklarında derinden çapalayarak toprağı alt üst etmeniz sayesinde güneş ışınları bu parazitleri büyük çapta yok edecektir. Bütün bunları yapmak fazlasıyla yeterli bir mücadele yoludur. Benim bahçemin toprağında da çok nematod var ama gerektiği gibi işler yapınca zararlarını görmüyorum.