Pratik kompost yapımı

Kompost yapmak gelişmiş ülkelerde çiçek meraklılarının bir hobisidir. İstisnasız hepsi kendi yaptığı komposttan son derece memnun. Siz de evlerinizde ofislerinizde yetiştirdiğiniz süs bitkilerinize uygun toprağı kendiniz yapabilirsiniz.

Kompost yapımında sebzeler, kuru yapraklar vesaire

Zaman açısından seçenekler

Öncelikle şunu belirteyim: En sağlıklısı kompost birikimini kış aylarından en geç ilkbahar başına kadar tamamlamanız ve sonra bir yıl oluşturmaya çalışmanızdır.

Metal tel gibi sert, sağlam lifleri olan ağaç yapraklarını (örneğin kestane ağacı yaprağı) ve fındık / ceviz kabuklarını kullanmamalısınız.

Acelem yok 3 yıl beklerim diyorsanız o sert maddelerden kaçmanıza gerek yok. Bu açıdan, ayrıca kompostunuza saçlar, kıllar, et, sakatat, kedi köpek kuş pislikleri katmanızda sakınca yok (bakınız: » Organik gübre kompost yapımı).

Ben burada aşağıda pratik kompost (1 yılda oluşacak) tarif yazdım.

Pratik kompost

Bir kovada yapacaksınız. Ev içinde olmaz zira koku ve böcek yapar. Bu işi bahçe veya balkonda yapmanız şarttır. Benim tarifim kısa sürede olgunlaşır. Organik gübre olan komposttan değil de iyi kaliteli torflu özel karışım süs bitkisi topraklarının yerini tutacak bir özelliktedir. Besleyiciliği iyidir. Kullanıma hazır hale geldikten sonra gübre katmak gerekmez.

Kompost kovası

Kompost kovası

Kompost kovası

En az 30 cm genişliğinde, 40 cm derinliğinde (en az ölçüler bunlar) üstü kapaklı bir kova.. Az biraz daha büyük olsa daya iyi. Kovanın kapağına, tüm yanlarına, altı hariç her yerine ve kapak yüzeyine 10 – 15 cm aralıklarla delikler açın. Delikler kurşun kalemden biraz daha kalın bir çubuğun geçebileceği genişlikte olmalı. Bu deliklerden başka ayrıca, kovanın yanlarının en aşağısına çepeçevre tek sıra, ince kurşun kalem genişliğinde 5 cm aralıklarla delikler açın. En alt yüzeye ise kibrit çöpü gibi ince birçok delikler açın. Bütün bu delikleri matkapla açabilirsiniz. Veya plastik kovaya ucu kızdırılmış bir tornavidayla kolayca delikler açabilirsiniz. Kova yere temas etmemeli. Altına uygun bir şey koyarak alttaki deliklerden de hava almasını sağlayın. Alttaki delikler ayrıca eğer içeride sulanma olursa suyun boşalması için işe yarar ve bu yüzden de çok önemlidir.

Aşama 1, ön hazırlık

Kovanın dibine saksılarınızdaki eski topraklardan iki parmak yüksekliğinde toprak yayın. Bu sadece başlangıç için lazım (fakat illa şart değil). Üstüne çürüyecek maddelerden, elbette bulabildiklerinizi koyacaksınız:

Hangi maddeler? 3 temel gurup var. Tek tek değil de ana hatlarıyla anlatırsam siz daha iyi karar verirsiniz. Hangi maddeler ne içindir, özetle şöyle:

— 1) Yaş maddeler

Azot, potasyum, fosfor ve çeşitli mineraller içindir.
— Yeşil taze yapraklar; yol kenarlarından toplayacağınız çimenler, otlar, biçilmiş çimler..
— Kullanılmış çay posası, kahve telvesi, filtre kahve posası..
— Her türlü sebze artıkları, elma kabuğu, muz kabuğu, soyduğunuz patates soğan kabukları..

— 2) Kuru maddeler

Toprağa benzerliğin, sağlıklı içeriğin oturması için, toprağı havadar tutmaya yarayacak lifler içindir, karbon içindir.
— Çeşitli kuru ağaç yaprakları, kurumuş dallar ve kurumuş ağaçların dış kabukları.. Sonbaharda özellikle ayva ağaçlarının dökülen yaprakları çok kaliteli bir kompost oluşturur. Bulursanız bundan bol bol katın.
— Boya katılmamış kartonlar mukavvalar..
— Bitkilerinizin kuruyan yaprakları, bozulan kuruyan her parçası..
— Ceviz – fındık kabukları, yer fıstığı kılıf kabukları, kestane kabukları, eğer tuzsuz ise şam fıstığı kabukları.. Fakat bu sert kabukları sadece iyice ufalayacaksanız kullanın. Aksi takdirde hiç kullanmayın. Ufalamada ölçü, tanelerin en fazla fındık içi ebatlarında olmasıdır. Daha büyük olmasın. Daha küçük olmasında sakınca yok.
— Mangal kömürü ve linyit kömürü küçük kırpıntıları ve tozları.

Dikkat: Komposta katacağınız maddelerden yukarıda saydığım kuru maddeler çoğunlukta olmalıdır.

— 3) Kompost için diğer önemli maddeler

Çiğ yumurta kabukları. Haşlanmış yumurta kabukları pek faydalı olmaz. Bu kadarlık bir kova için, 20 kadar yumurta kabuklarını iyice ufalayarak karışıma katın. Toprağa kalsiyum kazandırır ve pH dengeleyici vazife görür. Yani asitliliğin aşırı yüksek olmamasını sağlarlar. Çok iyi bir faydası da topraktaki mikroorganizma faaliyetlerini kat kat arttırmasıdır. Bu çiğ yumurta kabukları sayesinde olur. Haşlanmış yumurta kabuklarında bu tip fayda yok.

Hangi maddelerden kaçınalım?

Böyle küçük çaplı komposta limon, portakal vb. turunçgil kabukları koymamalısınız. Armut şeftali gibi meyvelerden ise fazla koymamalısınız. Yoksa asitlilik zehirleyici düzeye yükselir. Ve bu konuda başkalarının tavsiye ettiği (çeşitli hayvan pislikleri, ekşimiş meyveler, kıl, tüy vesaire) hiçbir şeyi katmayın. Çünkü benim tarifim çok özel bir kompost. Diğerleri daha ziyade organik gübre tarzı kompostlardır. Onların oluşumu çok uzun sürer.

Malzemeleri katmadan önce mümkün olduğunca parçalamalısınız. İnce yaprakları, yaş meyve kabuklarını olduğu gibi, kalın yaprakları, lahana saplarını ve kuru dalları ise küçük parçalara ayırarak kovaya atmalısınız. Kartonları da öyle. Büyük odunsu parçaları, ceviz vb. kabuklarını keserle ezip parçalayabilirsiniz.

Yaş ve kuru parçaları karışık mı koyacağız?

Evet karışık olmak zorunda. Öncelikle kuru maddeleri en başta hazır etmenizi, depolamanızı tavsiye ederim. Her ne zaman yaş maddeleri koyarsanız kuru maddeleri de onlarla karıştırın. Kuru maddeler her defasında önceden birkaç saat suda bekletilse iyi olur (kovaya koymadan önce suyunu iyice süzün).

Oranlara dikkat

Yukarıda saydığım yaş maddelerden bir yaş maddeyi diğer bir yaş maddeden daha fazla tutmamaya çok dikkat edin. Çeşitlilik çok olmalı ama herhangi birisi büyük çoklukta olmamalı. Mesela çay posası ya da yeşil çimenler diğer yaş maddelerden çok olmamalı. Ayrıca tüm karışımı genelleyerek ikiye ayırırsak, yaş maddeler kuru maddelerden daha az olmalıdır.

Nemlilik / ıslaklık

Karışım hiçbir zaman kupkuru kalmamalı. Su sızdırır derecede sırılsıklam ıslak denecek kadar ıslak da olmamalı. Her on günde bir defa birikimi alt üst edin. Çok kuru ise su serperek ıslatın. İçten içe çürürler, toprağa dönüşmeye başlarlar. Aşırı ıslaklık iyi değil. Sulanma olur, çok çirkin koku yapar, dipten kokulu su akıntısına yol açar.

10-15 günde bir alt üst etme: Çok şart değil ama yapsanız iyi olur. Kompost birikimi tamamlanınca artık gerekmez. Beklemeye alacaksınız.

Kompost böceklenirse, kurtlanırsa?

Çok daha iyi. İşlerin yolunda gittiğini gösterir. Sakın böcek ilacı sıkmayın. Her şeyi mahvedersiniz. Böceklenme kompost oluşumunu bir hayli hızlandırır. Kompost olgunlaşınca (2. aşamanın sonu) böcekler kaybolur ve bir daha uğramazlar. Hatta toprak sineği ve sirke sineği gibi böceklerin varlığı oluşum sürecinin devam ettiğini, daha beklemeniz gerektiğini size bildirir. Son derece faydalı bir ölçüttür. Ne zaman bu mini sinekler tamamen yok olur, o zaman kompostunuz kullanıma hazır hale gelmiş demektir.

1. aşama süreci gidişatı

Bütün maddeleri zamanla yavaş yavaş ekleyerek, on günde bir alt üst edip karıştırarak bu süreç birkaç hafta veya iki ay veya mevsime göre birkaç ay kadar sürmüş olabilir. Zamanla kova yarıdan fazla dolunca (en az dörtte üç gibi), çürüme tamamlanmamışsa bile önemli değil. Yeter ki yüzde 70 kadarı iyice çürümüş olsun. Bu da tamamlanmışsa artık yeni hiçbir şey eklemeyeceğiz. Ve böylece ikinci aşamaya geçiyoruz.

Aşama 2, esas oluşum ve olgunlaşma aşaması

Kovanın içeriğini geniş bir leğene boşaltın ve içine 1 su bardağı kadar eski (yanmış) sığır gübresi katın. Eski sığır gübresi içerdiği faydalı mikroorganizmalar sayesinde kompostun sağlıklı olgunlaşmasını, fermantasyonun çok çabuk tamamlanmasını sağlar. İyice karıştırıp tekrar kovaya doldurun. Sonra en az bir ay bekletin. Yaz sıcaklarında dört – beş hafta kadar, diğer zamanlarda duruma göre iki – dört ay kadar beklemelisiniz. Yine aynı şekilde on günde bir karışımı alt üst edin karıştırın ve böyle devam edin. Böylece komposttaki çürümeler ve fermantasyon tamamlanır. Artık suladığınız zamanlarda mini sinekler oluşmuyorsa kompostunuzun olgunlaşması tamamlanmış demektir.

Ev yapımı kompost

Ev yapımı kompost

Aşama 3, dinlendirme aşaması

Kompostu boşaltıp topakları ufalayın. 5 litre hacim toprak başına yarım su bardağı miktarında küçük taneli mıcır karıştırın. Fazla kuru ise su serperek çok hafifçe ıslatın ve güneş altında birkaç saat havalandırın. Sonra su serperek biraz daha ama hafifçe ıslatın ve tekrar kovaya doldurun. 3-4 hafta dinlensin. Sonra kullanıma hazırdır.

Ve kompostu kullanma

Hazırladığınız kompost oluşumu tamamlanıp bittikten sonra ve mıcırla karıştırıp dinlendirdikten sonra artık çok sağlıklı bir torf toprak halini almıştır. Üstelik besleyicidir de.. Şimdi artık ponza taşı ile karıştırarak saksı bitkilerinizde kullanabilirsiniz. Salon bitkilerine de tam uygundur. 3 ölçü kompost + 1 ölçü ponza taşı karışımı yaparak kullanın.

Yazar: Erdal Yüksel

Kategori: Toprak - Gübre - Saksı

Etiketler: |

'Pratik kompost yapımı' hakkında sorular, açıklamalar

  1. Bora, Ankara dedi ki:

    Tamamen bitkisel atıklardan yapılmış kompostu kaktüs ve sukulent toprak harcına karıştırsak uygun olur mu?
    ***
    Kompostun nasıl yapıldığına bağlı. Genelde hatalı hazırlanır ve güçlü gübre gibi bir hale gelirler. Bu da hassas kökleri olan bitkileri çürütüp öldürür. Yani pek tavsiye etmem.

  2. Designer, Eskişehir dedi ki:

    Endüstriyel Tasarım öğrencisiyim. Kentsel tarım için bir proje üzerinde çalışıyorum ve bireysel gübre yapımı atık yönetimi, israf farkındalığı için çok önemli. Bireysel gübre yapımı için endüstriyel bir ürün tasarlamak istiyorum. Konu üzerine bilgi ve deneyimlerinize ihtiyacım var. Yardımcı olabilir misiniz?
    ***
    Avrupa ve ABD’de düşündüğünüz gibi araçlar yapılmış. Kompost kovası adıyla satıyorlar. Benim yukarıda tarif ettiğimden bin kat daha gelişmiş şeyler. Bir hayli işlevsel tasarımları var. İçlerinin detaylarını pek bilmiyorum. Bence olması gereken pratik kullanımlı bir kompost kovası şöyle olmalıdır: Toplam yükseklik 90cm olması idealdir. En üst kısımda bir öğütücü olacak. Mutfak artıkları bitkisel çöpler bu kısımda elektrikle çalışan döner bıçaklarla lime lime olur ve aşağı kapta birikir. Birikimlerin olduğu iç kova kısmın dibinde birçok delikler olmalıdır. En altta ise fazla sıvının damlayıp biriktiği bir kap – bunun ara sıra kolayca çıkarılıp suyunun dökülmesi lazım (yani dolap çekmecesi gibi çekilip çıkarılması gerekiyor). Kompost kovasının her yerinde hava delikleri de olmalıdır.
    Şu sayfada birçok modeller var ⇒ https://thegardeningdad.com/best-compost-bins/

  3. Designer, Eskişehir dedi ki:

    Karışımları yaptıktan sonra normal toprak eklemeden direk kaba mı bırakıyoruz? Öğütücüden geçirdikten sonra deliklerden çıkmaz mı malzemeler? Bu oluşma süresini kısaltmak için neler yapılabilir?
    ***
    Toprağa gerek yok. Öğütücünün mutfak robotu vb aletler gibi değil, ofislerdeki kağıt öğütücü çöp kovaları gibi geniş parçalara ayırıcı özellikte olması lazım. Bu takdirde deliklerden dökülmez. Oluşma süresinin kısalması için kış soğuğu sürecine girmemesi yeterlidir. Kabın dolması bir ayda tamamlanmalı ve sonra yeni çöpler eklemeden devam edilmelidir. 5 – 6 ayda olgunlaşabilir.

  4. Betül, Bodrum dedi ki:

    Merhaba, orta boy çöp kovasına delikler açtım. C ve N malzemeleri koydum. Düzenli havalandırdım, ara ara suladım. içine bahçeden solucanlar bulup koydum. Sıcak kompost yapmak istiyordum. Sizin tarifinizi buna başladığımda görmemiştim. Hemen hemen tüm malzemeler toprağa dönüştü. Yaklaşık 4 hafta oldu. fakat biraz kokuyor, çok sineklendi ve toprak elimde dağılmıyor, yoğun bir kıvamda. Denemek için birazını kenara aldım. Kuruyunca da çok sertleşti. Neden sizce?
    ***
    Çünkü henüz olgunlaşmamış. Daha işi var. Anlattıklarınıza göre küflenme-mantarlaşma safhası eksik. Birkaç hafta daha bekletin. Hem böceklenme biter hem koku gider. Hem de elinizde sıktığınızda ufalanır. İşte o zaman tamamdır. Bu sırada kupkuru kalmamalı. Ayrıca küflenme-mantarlaşma aşamasında kompostla ilgilenmek tehlikelidir. Küf-mantar sporları siz o çürüntüleri karıştırırken adeta duman tüter gibi (uçuşan küle benzer bir şekilde) çevreye yayılır. Yakın temas solursanız tehlikeli akciğer hastalıklarına sebep olabilirler. Yani bu aşamada kompostla uğraşırken koronavirüs maskesi kullanın. Hatta maskenin içine bir de peçete yayın ki daha etkili olsun. Karıştırın. Fazla kuru ise hafiften ıslatın. On gün dokunmayın. Sonra yine karıştırın. Her ne zaman karıştırdığınızda hem kuru ise (veya az nemli ise) hem duman gibi toz yaymıyorsa o zaman son aşama da bitmiş ve kullanıma hazır hale gelmiş demektir.

  5. Erkan, İstanbul dedi ki:

    Merhaba. Ben evde kompost için büyükçe boş bir saksı kullanıyordum. Evdeki bitkilerden çıkan atılacak yaprakları, dalları, kökleri, vs. atmaya kıyamayıp kompost için bu saksıya koyuyordum. Daha sonra sizin bir yazınızda, ev bitkilerinin neredeyse hepsinin zehirli olduğunu, değişik toksinler içerdiklerini, yenmemesi, ısırılmaması, hatta sıvılarıyla pek temasa geçilmemesi gerektiğini bahsettiğinizi gördüm. Şimdi ev bitkilerinden çıkan doğal atıkları kompost için kullanabilir miyiz diye sormak istedim. Farklı toksinler içeren bu kompostu başka türde bitkilerde kullanmak onlara zarar verir mi?
    ***
    Kompost çürüntü olduklarında onların hepsi başkalaşım geçirir merak etmeyin. Zehirlilik filan zerresi kalmaz. Ayrıca sebze ve meyve artıklarını ve patates soğan kabuklarını da katsanız iyi olur.

  6. Fikret, Şanlıurfa dedi ki:

    Kaktüs ve sukulentler için yapacağım. Mıcır zarar vermez değil mi?
    ***
    Hayır burada anlattığım gibi yaptığınızda mıcır hiç zarar vermez. Yaptığınız kompostu sukulentler için kullanacaksanız 5 ölçü kompost + 2 ölçü tozundan arındırılmış temiz dere kumu ile karışım yapın sukulentleri sonra dikin.

  7. Fatma, Ankara dedi ki:

    Balkonumda büyük bir çöp bidonunda soğuk kompost yapmaya çalışıyorum. C ve N malzemelerini sırayla koyuyorum. Bir ay oldu kovanın yarısı doldu. Malzeme eklemeye devam ediyorum. Koku yok. Arada sineklenme oluyor. Bugün ilk defa kovanın kapağında çok küçük açık kahverengi, kırmızı örümcekler gördüm. Kompostu karıştırdığımda içinde bol miktarda minik örümcek olduğunu farkettim. Bazıların rengi beyaz gibi. Bu örümceklerin bir zararı olur mu?
    ***
    Bitkilere zararları olur ama kompost kovasında zararı yok. Zaten iyi bir kompost bol bol böceklenen komposttur. Onlar da içeriğe karışınca sonuçta o toprak daha faydalı olur. Bu arada C ve N maddeleri demeniz dikkatimi çekti. Daha önce de birisi aynı ifadeyi kullanmıştı. Benim yazımın içinde öyle ibareler geçmiyor ve C – N demekle neyi kastettiğinizi bilmiyorum. Acaba kompost yapımı konusunu başka yerden okuyup sonra soruları bana mı soruyorsunuz? Bence sadece bir yerdeki usule göre hareket edin ve kimin usulünü devam ettiriyorsanız sorularınızı ona sorun. Yoksa usullere göre bazı aşamalarda farklı işlemler gerekebilir ve diğer kişiye soru sorduğunuzda yanlış yönlendirilebilirsiniz. Bu da emeklerinizin boşa gitmesine sebep olabilir.

  8. Zehra dedi ki:

    Yemek artıkları da kullanabiliriz diye biliyorum ama siz hiç bu ifadeyi kullanmadınız, meyve sebze artığı demişsiniz sadece.
    ***
    Evet çünkü bu usul kısa vadeli bir çalışmadır. Yemek artıkları ve hayvan gübreleri iki yıla yakın bekletilmesi gereken organik gübre yapımına katılabilir. Ayrıca tuzlu yemekler katarsanız organik gübreyi zehir haline getirirsiniz.

  9. Filiz dedi ki:

    Şekerin ne zararı var merak ettim (şekersiz kahve telvesi ifadesinden).
    ***
    Yanlış ifade olmuş. Şimdi o satırı değiştirdim. Kompostta kullanılacak maddelerin şekerli olmasında hiçbir sakınca yok. Çünkü kısa zamanda bakteriler tarafından parçalanıp yok edilir. Hem şeker sayesinde mikroorganizma faaliyetleri daha erkenden hızlıca başlamış olur.

  10. Süedanur, Ankara dedi ki:

    Balkonunda sebze ve çiçek yetiştirmek için bu kompost uygun mudur? Uygunsa şimdi başlasam fidelerin ekimine kadar yetişir mi? Kompostu balkonda yapmayı düşünüyorum. Çok iyi güneş alıyor. Bu süreci hızlandırır mı?
    ***
    En geç ağustos ortasına kadar halletmiş olmanız gerekirdi. Bu takdirde ilkbahara kadar tamamıyla olgunlaşırdı. Siz önümüzdeki ilkbahar için torf denen hazır topraktan alıp onu çevrenizden temiz bir yerden kazarak alacağınız arazi toprağı ile eşit ölçülerde karıştırıp harmanlarsanız iyi olur. Balkon saksılarında kompost kullanımı da bu şekilde olmalıdır. Yani arazi toprağıyla eşit ölçülerde harmanlayarak.

  11. İsimsiz, Antalya dedi ki:

    Ben bu dediğiniz atıkları bahçeme çok az kazarak üzerine toprak atıp gömüyorum. Bir yıldır yapıyorum ve bahçemde birsürü solucan oldu. Çiçeklerim harikalar.

  12. Onur Arsuz dedi ki:

    Bahçemde ortalama 2 haftada bir derin cukurlar açarak evsel, asidik olmayan atıkları doldurup sulamadan üstünü kapatıyorum. Arada başka bahçelerden kırpılan otları da bahçeme atıp çapalayarak toprağa karıştıyorum. Faydasını görür müyüm?
    ***
    Asit meselesine fazla hassas olmayın. Benim bildiğim Ege ve Akdeniz bölgelerinde toprakların dengesi daima alkalilik yönünde. Analiz ettirdiyseniz o başka. Yaptıklarınızın elbette büyük faydası olur. Zamanla gübreye filan ihtiyaç kalmaz (sürekli devam ettiğiniz takdirde). Hatanız ise derin demişsiniz. Fazla derin olması iyi değil. En fazla 40cm derinlik olmalı. Daha azı da gayet uygundur. Ama fazlasını tavsiye etmem.

  13. Nilgün, İstanbul dedi ki:

    Bu kompostu sebze ve meyvelerde kullanabilir miyiz?
    ***
    Evet uygundur.

  14. İsimsiz dedi ki:

    Sebze, meyve atıklarını su dolu kovada biriktiriyor, kova dolunca süzüp suyunu bitkilere döküyor, posayı toprağa gömüyorum. Dogru yolda mıyım? Komşular dalga geçiyor.
    ***
    Elin ağzı torba değil ki büzesin. Komşuları boş verin. Bahçe bitkileri için yapıyorsanız iyi. Ama saksı bitkileri için yapıyorsanız çok feci zararları olur. Bir daha yapmayın.

  15. Meral, Kocaeli dedi ki:

    Ben bahçemde anlattığınıza benzer şekilde kompost toprağı hazırlıyorum. Zira torfa sürekli para vermekten bıkmış durumdayım. Üstelik sebze meyve yumurta kabuklarını da çöpe atmak istemiyorum fakat size sorum ben bunu bir çukur açıp atıkları direk oraya atıyorum arada toprakla harmanlıyorum. Bu şekilde yapan tanıdıklarım var. Sizce böyle de olur mu, çay posası da ilave ediyorum.
    ***
    Bahçede çukurda o şekilde yapmak çok daha iyi olur. Hatta en iyisi budur. Ama solucanlı olacaktır. Başka sakıncası yok.

  16. Şeyma, Edirne dedi ki:

    Kompost yapmaya başladım. Şu anda bahsettiğiniz gibi sıvı akımı var ve pis kokuyor. Sanırım yaş madde çok oldu. Nasıl toparlayacağım?
    ***
    Normaldir. Zaten sırf bu yüzden alt tarafında delikler açmak lazım. Yani gidişat doğru. İsterseniz bir süre kapağını açık tutun ki çabuk kurusun.


Sorunuzu / Yorumunuzu Aşağıya Yazabilirsiniz.

Lütfen sorunuzu konu ile ilgili sayfaya yazmaya gayret edin.

Sorunuzu/Yorumunuzu yazın:

Sorunuz cevabımla birlikte 1 saat veya en geç 24 saat içinde burada görünür olacaktır. Lütfen ara sıra kontrol edin. Hiç görünmüyorsa akıllı telefonunuzda önbellek temizliği yapmalısınız.