Vargit çiçeği

Colchicum speciosum türü vargit çiçeği sonbaharda yapraksız olarak son derece gösterişli çiçekler açan, soğuk iklim ya da yayla bitkileridir.

Colchicum speciosum, vargit çiçeği sonbaharda yapraklanmadan önce çiçek açar

Vargit çiçeği Colchicaceae (Acıçiğdemgiller) familyasından, Colchicum speciosum türüdür. Doğu Karadeniz’de yayla dönüşü yollarda bu göz alıcı çiçeklerle karşılaşan insanlar onların kendilerini uğurladıklarını düşünerek vargit çiçeği adını vermişler. Azerbaycan’da ise vakitsiz çiçek derler. Türkiye bitkilerinden bir tür olduğu halde bizden çok ABD’de ve Avrupa ülkelerinde tanınan ve çok değer verilen bir bitkidir.

Özellikleri

Vargit çiçeği -Colchicum speciosum- toprak altında devamlı yaşayan soğan benzeri korm yapısındadır. Görünüm ve irilikleri lale soğanlarını andırır ama çok daha büyük gibidirler. Bazen bir kormun kocaman gibi görünmesi aslında bir kormun hızlı gelişip birkaç korma ayrılması ve bu çoğalma aynı dönemde olduğundan dolayı tek kabuk içinde bulunmalarından dolayıdır. Kormlar bazen yuvarlak, bazen dış kabuklarıyla beraber dar-uzun şekillerdedir. Birkaçı bir arada olmayan tek korm ise küçük bir ceviz kadar olabiliyor.

Vargit çiçeğinin çiçekleri

Çiçekleri

İlkbaharda genişçe yapraklar çıkarır ve yaza doğru yapraklar ve kökler kurur. Sonbaharda yapraksız ve köksüz olarak son derece gösterişli çiçekler açar. Daha sonra vargit çiçeği kormları soğukların artmasıyla köklenirler. Bir adet korm (soğan) bir ile üç arası çiçek açar. Çiçekler 3 günden fazla dayanmaz. Fakat kormlar genelde birbirine sıkıca bitişik halde bir arada bulunurlar ve tek soğan gibi görünen bir vargit çiçeği mini kolonisi bir iki hafta devamlı birçok çiçekler açar.

Vargit çiçeği ve aynı cinsten diğer türler çiğdem çiçeğine benzetilir. Hatta bu türlere acı çiğdem, dağ çiğdemi, güz çiğdemi vb adlar verilir. Oysa tamamen alakasız bitkilerdir. Aynı familyadan bile değiller.

Topraktan yükselen, çiçek sapı gibi görünen kısmı aslında çiçek sapı değil, çiçeğin parçasıdır. Böylece, bir bütün halde çiçek genelde 15-20cm uzunluğundadır. Duruma göre 30cm kadar uzayabiliyorlar. Esas çiçek sanılan tepe-taç yapraklar kısmı 8cm kadar geniş olur. Vargit çiçeği göz alıcı morumsu koyu pembe rengi ve iriliğiyle çok gösterişlidir. Her görenin şaşkınlıkla hayran olduğu bir güzelliktir.

Vargit çiçeğinin her parçası zehirlidir.

Habitat

Vargit çiçeğinin yaprakları

Yaprakları

Colchicum speciosum – vargit çiçeğinin ana vatanı Doğu Karadeniz bölgemiz ve Kafkaslardır (Gürcistan, Ermenistan, İran, Azerbaycan). Dağlarda, dağlık arazilerde ve yaylalarda, genelde ormansız çayırlıklarda ve seyrek ağaçlı yerlerde bulunurlar.

Kullanım

Süs bitkisi olarak Avrupa ve ABD’de çok tutulur. Meraklıları vargit çiçeğini genellikle bahçelerde gül vb çalı tarzı gelişen bitkilerin diplerinde yetiştirirler. Birkaç kültivarı geliştirilmiş. Bunların arasında en beğenileni beyaz çiçekli vargit çiçeğidir: Colchicum speciosum ‘Album’. Ayrıca vargit çiçeğinin aynı cinsten diğer türlerle yapılan hibritleri bir hayli gözdedir ve çok pahalıdır.

Beyaz vargit çiçeğini bahçelerde gümüşi açık yeşil yapraklı yer örtücü bitkiler arasında, renklilerini ise çok koyu renkli yer örtücüler arasında yetiştirmek görsellik açısından tercih ediliyor.

Wow factor – Şaşırtıcılık etkisi ve Nock-out (nakavt) çarpıcı cazipliği

Avrupalılar sadece vargit çiçeğini değil, diğer Colchicum (acıçiğdem) türlerini de çok beğeniyor. Nasıl beğendiklerini ifade etmek için çok abartılı sözler kullanıyorlar. Bunlardan iki örnek: wow factor.. ve nock-out..

Bazı özel vargit çiçeği çeşitlerinin ve hibritlerinin fiyatı (bizim para değerimize göre) sadece tek soğan, 10 lira ile 40 lira arasında değişir. Bir paket değil, sadece tek kuru soğanının fiyatı. Bildiğimiz has türü ise daha yaygın yetiştirildiği için o kadar pahalı değil ama genelde lale soğanlarından daha pahalıdır. Bir de satıcıya göre fiyat değişiyor. Bazı kişiler bilmeyenlere soğanları tanesi 10-15 lira gibi fiyatlarla satar. Belki bunda vargit soğanlarının her zaman her yerde bulunamamasının da etkisi vardır.

Bizde niçin o kadar yaygın önem verilmiyor?

Sanıyorum bizde çiçek meraklılarının çoğunlukla Türkiye’nin en batı ve güney kesimlerinde olması ve dolayısıyla vargit çiçeğinin yanlış bakım sonucu yaz sıcaklarında toprakta pişip yok olmalarıdır. Bu yüzden insanlar arasında paylaşımı pek olamıyor ve bir başarısız olan bir daha bu bitkiyle uğraşmak istemiyor. Bunlar benim tahminlerim.

Yetiştirme, bakımı

Bu konuda ilk bilinmesi gereken en önemli şey, Colchicum speciosum – vargit çiçeğinin soğuk iklim ya da yayla bitkisi olduğunu bilmenizdir. Kesinlikle hiçbir zaman evde tutmayın.

Bahçeye ekerseniz bakımı hiç zahmetli değildir. İlkbaharda yapraklı, yazın yok, sonbaharda çiçekli olan bir tür olunca tek sıkıntı bahçede vargit çiçeğine yer belirlemektir.

Aşağıdaki bakım bilgilerini abartılı buluyorsanız, saksıda yetiştirecekseniz abartılı değil. Bahçeye dikilen bitkiler nedense gayet sağlıklı oluyor. Kendi tecrübelerimden birçok bitkide böyle gördüm. Fakat saksıda yetiştirince işler yolunda gitmiyor. Bir değil birçok uzman kişiler ne tavsiye ediyor çok ciddi araştırmak ve ona göre toprak hazırlamak kesinlikle şart (özellikle de kolay bulunmayan değerli türler için). Bundan dolayı verdiğim bilgilerin abartılı olduğunu düşünmeyin.

Colchicum speciosum vargit çiçeği nasıl toprak ister ve nasıl dikilir?

Bu nadide güzelliği saksıda en iyi şekilde yetiştirmek ve çoğaltmak için aynen ⇒ humuslu doğal toprak sayfamda anlattığım gibi doğal çürüntülü ve humuslu toprak gerekiyor. Vargit çiçeği soğanları (kormları) genelde yaz sonunda satılır. Yılın hangi zamannda bulup alırsanız hiç bekletmeden hemen toprağa dikeceksiniz. Toprağa gübre filan karıştırmayın. Ortalama 8cm derinliğe ekmelisiniz. Sonra iyice sulayın.

Sulama ve gübreleme

Sonbaharda vargitler çiçek açıp çiçekleri geçince ya da sonbahar soğukları iyice kendini gösterdiği zaman toprak yüzeyini yanmış keçi veya koyun gübresi ile kaplayın. Havalar soğuduktan itibaren toprağın çok fazla kurumaması gerekiyor. Yani sık sık yağış olmazsa toprağı kontrol edip gerekiyorsa sulamanız lazım. İlkbaharda genişçe yapraklar çıkarır. Sulamaya daha fazla önem verin. Toprak hafifçe kuruma gösterdiği zaman derhal sulayın. Yaprakları sağlıklı göründüğü sürece sık sık sulamaya devam edin. Yaz sıcaklarında yapraklar kötüleştiğinde sulamayı artık sadece toprak iyice kurudukça yapın. Vargit soğanlarının bulunduğu toprak uzun süre kupkuru kalmamalı. Soğanlar yaz sıcaklarında yapraksız ve köksüz kalıp uyku halinde olsalar bile.

Saksı

Vargit çiçeği Colchicum speciosum derin toprak istiyor. Saksı ne kadar derin olursa o kadar iyi. Kormları en az 8cm derine gömeceğinizi ve kormların dip kısmından itibaren en az 10cm derinlik gerektiğini düşünürsek, en az 20cm derin saksı lazım. Genişliğine gelince: Plastik saksı kullanırsanız saksı oldukça geniş ve derin olmalı (köklerin ısınmaması için). Çömlek saksı kullanacaksanız genişliği pek önemli değil.

Güneş ihtiyacı

Vargit çiçeğinin güneş ihtiyacı şubat – temmuz arasında yani yapraklı olduğu zamanlardadır. Öğleden sonrası güneşini alması tavsiye edilir. Yazın fazlaca sıcak olan memleketlerde ise, mayıstan itibaren ikindiden sonra güneş alması ya da sadece sabah güneşi alması daha iyi olur. Yapraklı döneminde güneşten mahrum kalan vargit kormları sonbahar geldiğinde beklenen sayıda ve kalitede çiçeklenmeyi başaramazlar. Belki de hiç çiçek açmazlar.

Yapraktan besleme

İlkbaharda vargit çiçeğinin yaprakları tam gelişmiş halini alınca ara sıra yapraktan besleme yapın (sabah çok erken vakitte, güneş az yükseldiğinde -işrak vaktinde- yapılması tavsiye edilir). Yapraklarından beslenebilme özelliği olan bitkiler (örneğin orkideler) için sırf yapraklara fısfıslama amaçlı özel bitki besini satılır. Bundan kullanabilirsiniz. Solucan gübresinden gübre şerbeti yapıp yapraklara serpmek belki daha faydalı olur. Uzman tavsiyesi ise deniz bitkilerinden hazırlanmış bitki besini ile yaprakları beslemek.

Yukarıda anlattığım gibi besleyici toprak kullanmak ve sonbahar sonunda toprak yüzeyine gübre yaymak dışında bitki besini vermeyeceksiniz. Ancak yapraktan besleme yapabilirsiniz.

Vargit çiçeği nasıl çoğaltılır?

Hibritlerin ve kültivaların mutlaka kormlarla çoğaltılması gerek. Has tür (Colchicum speciosum) vargit çiçeği ve diğer Colchium has türleri ise hem kormlarının ayrılmasıyla hem tohumla çoğaltılabilir.

1- Kormlarını ayırmakla

Bir vargit çiçeği kormu diktiğinizde en az 2 yıl hiç dokunmayın. 3. ya da 4. yıla girdiğinde yaz ortasında yaprakları tamamıyla kurumuş gitmiş olduğu zamanda -temmuz ortası, ağustos başı döneminde- sökerek kormları ayırın.

Kormların çoğalmasından daha önemlisi çok iyi yapılanmış, dolgun ve sağlıklı olmalarıdır. Sayı değil kalite önemli. Gerçi vargit çiçeği zaten çoğalıp durur. Problem şu ki yanlış veya eksik bakım yapılınca oluşan kormlar gerektiği gibi gelişemez. Ayrıca bakım hataları sonucu kormların bazıları yaz aylarında kurur, yok olur.

Doğru bakımı yukarıda açıklamıştım. O bilgiler tamamıyla yeterli. Fakat saksıda yetiştirip çoğaltacaksanız ve masraf edip değerli bir vargit çiçeği hibriti edindiyseniz, hiçbir riske girmeden yaşatabilmek ve o kormu çoğaltarak kısa sürede çok sayıda korm üretmek istiyorsanız yukarıdaki bilgilere ek olarak şunları da uygulamanız çok iyi olur:

Toprak altı korm ve kök sağlığını tehdit edebilecek mantar, virüs vb hastalıkların oluşma riskini en aza indirmek ve bununla birlikte soğanların daha iyi beslenip daha güçlü yapılanmalarını da sağlamak için vargit çiçeklerini derin ve büyük çömlek saksıda aşağıdaki gibi toprak karışımında yetiştirmeniz hedefinize varmada yardımcı olur.

Malzemeler:

Yukarıda tavsiye ettiğim humuslu doğal toprak, yıkanıp tozundan arındırılmış kuvars kumu, tertemiz doğal arazilerden almanız gereken kırmızı toprak ve aşağıdaki ölçülere göre yeterli derinlikte büyük bir çömlek saksı.

Saksının dibine 2 parmak yüksekliğinde çakıl taşları yayın. Üzerine kuvars kumu dökerek ara boşlukların tamamen kapanmasını sağlayın.

%50 + %50 oranlarda kırmızı toprak + kuvars kumu karışımını çakılların üzerine 5-6cm kadar yükseklikte doldurun.

Onun üzerine %80 humuslu doğal toprak + %20 kuvars kumu karışımı 6-7cm yükseklikte doldurun.

Vargit kormlarını en üste biraz bastırarak oturtun ve üzerini yine humuslu toprak + kuvars kumu karışımıyla 8cm veya 10cm örtün. Sonra sulayın. Kış soğuklarına doğru, toprak yüzeyini bir-iki parmak yüksekliğinde yanmış keçi veya koyun gübresi ile kaplamayı unutmayın. Bahara kadar sulamalarla ve yağışlarla gübredeki elementler toprağa geçip durur.

Kuvars kumu humuslu toprakta kara macunlaşma gibi topaklanmayı önler. Kırmızı toprakta ise kilin sıkışmasını, macunlaşmasını önler. Hem süzekliği arttırır. Böylece köklerde ve kormda oluşabilecek hastalık ve çürüme riski en aza inmiş olur.

Vargit çiçeğinde ponza taşı tavsiye etmedim çünkü zaten havadar olan humuslu-çürüntülü toprağı daha fazla havalı eder ve dolayısıyla çok çabuk kurumasını sağlar. Oysa vargit çiçeği için su tutuculuğu az topraklar tavsiye edilmiyor.

Kırmızı toprak ise minerallerce ve elementlerce zengin bir topraktır. Bitkiler bir kısım köklerini çevreye, bir kısım köklerini derine gönderir. En üst katman genelde humusludur. Daha aşağılarda biraz farklı ve daha zengin çeşitlilikte elementler bulunur. Saksıda doğal toprak ortamına benzer bir ortam oluşturmaya yönelik bir tarif vermeye çalıştım.

2- Tohumla çoğaltılmaları

Eğer vargit çiçeğini (hibritleri değil has türünü) bahçeye dikip yıllarca hiç dokunmazsanız tohumları kendiliğinden çimlenir ve büyür. Hem kormlarıyla hem tohumlarıyla çoğalıp duran birkaç vargit çiçeği 6-7 yıl sonra belki 200 tane olur. Eğer tohumla çoğaltmak için siz tohumlarla uğraşmaya kalkarsanız zor. Önce kış üşümesi gerekiyor. Hatta bazen kış üşümesinden sonra yaz sıcağı yemeleri gerekiyor. Sonra çimlenirler.

Zararlıları, hastalıkları

Bahçelerde sümüklü böcek ve salyangozlara karşı dikkatli olmak lazım. Ayrıca toprağı sıkı, ağır killi ise vargit çiçeğinin köklerinde ve kormlarında çeşitli virüs ve mantar hastalıkları oluşabilir. Bunların dışında vargit çiçeğinin en büyük düşmanı yaz sıcaklarında kormların pişmesidir. Yüksek dağ ve yayla bitkisi olduğunu unutmayın. Kesinlikle torf ve benzeri uyduruk topraklardan kullanmayın (yazın sıcak havayı olduğu gibi iletirler). Kuzey Avrupa ülkelerindeki vargit çiçeği yetiştirme tavsiyelerinin bizim sıcak ülkemizde zararlı olabileceğini düşünün.

Kaynaklar

Naked Lady – louistheplantgeek.com
Colchicum_speciosum – wikipedia.org

Yazar: Erdal Yüksel

Kategori: Bahçe / Balkon Süs Bitkileri

Etiketler: |


Sorunuzu / Yorumunuzu Aşağıya Yazabilirsiniz.

Lütfen sorunuzu konu ile ilgili sayfaya yazmaya gayret edin.

Sorunuzu/Yorumunuzu yazın:

Sorunuz cevabımla birlikte 1 saat veya en geç 24 saat içinde burada görünür olacaktır. Lütfen ara sıra kontrol edin. Hiç görünmüyorsa akıllı telefonunuzda önbellek temizliği yapmalısınız.