Hippeastrum cinsinin 90 kadar türü arasından gösterişli çiçekli olan birkaçının 600’den fazla çeşit melez ve hibritleri türetilmiş. Hibrit olsalar da tohum oluştururlar, tohumla üretilebilirler. Hippeastrum türlerinin ana vatanı Güney Amerika kıtasının kuzey yarısı, tropikal ve subtropikal bölgeleridir. Kış soğuklarına dayanıklılıkları -5C ile -25C dereceler arasında, türüne göre değişir.
- Konular:
- Başlıca özellikleri
- Yaprakları
- Amarillis soğanının yapısı
- Çiçekleri
- Bahçede amarillis yetiştirmek
- Toprak ve konum
- Kışın korumak
- Saksıda amarillis yetiştirilmesi ve bakımı
- Saksı, toprak, sulama
- Güneş ihtiyacı
- Besin verme
- Amarillislere nasıl çiçek açtırılır?
- Amarillis yavrulardan çoğaltılması
- Tohumdan amarillis üretimi
Başlıca özellikleri
Amarillis yaprakları uzun şeritler halinde, direkt soğandan uzarlar. Dallanma olmaz. Genelde tüm yıl boyunca yapraklar varlığını korur. Tür özelliğine ve bakım şartlarına göre yaprak uzunluğu 30cm ile 1m arasındadır. Hava şartları elverişli olduğu sürece yeni yaprak gelişimleri devam eder. Kışın soğuktan kolay kolay zarar görmezler. Ancak sıfırın altında soğuk havada yapraklar kurur. Bu da amarillisin ilkbaharda çiçek açmasını kesinleştirir.
Çiçekli bir amarillis
Soğanının özelliği
Sıcak ve az serin havada bütün yıl aktiftir. Soğukta gelişim durur. Soğan yumruk kadar büyük (bazı türlerinde biraz daha küçükçe), şekli yuvarlak, hafif yayvanca, yapısı yemeklik soğan gibi kat kattır. Merkezden dışa doğru daima katmanlar yenilenir. Ölümsüzdür diyebiliriz. Amarillis soğanları devamlı yavru soğan üretir. Ayırmakta acele etmezseniz yavru soğanlar çok hızlı büyür.
Çiçekleri
Amarillislerin çiçek açmasının belirli bir zamanı yok. Genelde yapraklarının zarar göreceği kadar (aşırı sıcak ya da dondurucu soğuk) kötü hava şartlarına maruz kaldıktan sonra, yeniden gelişimine uygun hava şartları geldiği zaman içi boş boru gibi bir sap üzerinde birkaç çiçek açar. Amarillis çiçekleri büyük ve gösterişlidir. Tek bir soğan yeterince büyükse aynı zaman içinde birden fazla çiçek sapı çıkarabiliyor daha fazla çiçek açıyor. Genellikle yılda bir defa ilkbaharda çiçek açarlar.
Bahçede yetiştirmek
Bahcede amarillis
Bulduğunuz amarillisin türü sizin ilinizde kış soğuklarına dayanıklı ise bahçenizin daimi bitkilerinden olarak yetiştirebilirsiniz. Bakımı çok kolaydır. Tek problem bahçe salyangozları. Aşırı güneşte de olur yarı gölgede veya tam gölgede de olur. Yaz kış susuz bırakmayın. Çünkü toprağı kupkuru kalırsa bütün gücünü su bulma amacıyla metrelerce kök oluşturmaya harcar.
Toprak ve konum
Aşırı killi ve aşırı kumlu olmayan her toprak uygundur. Güneşli yerlerde daha sağlıklı gelişir. Türkiye şartlarında kışın soğuktan yapraklar zarar gördükten sonra ilkbaharda çiçeklenir. Bölgenizde kışın zarar görmüyorsa aşağıdaki çiçeklendirme paragrafı‘nı okuyun.
Kışın koruma
Deniz etkisi olan kıyı kesimlerinde kışın sadece yapraklarını kaybederler. Özel bir koruma istemeler. Daha ağır don olayları yaşanan yerlerde kışın üstleri 15 cm yüksekliğinde kuru yaprak, toprak, gübre, saman karışımıyla örtülmeli. Soğuğa çok dayanıklı türleri olsa da hangisi hangi tür anlamak kolay değil. Kesin bir şey söylenemez. Korumak iyi olur.
Saksıda yetiştirme ve bakımı
Evde amarillis
Ev içinde yetiştirecekseniz şiddetli aydınlık biraz da direkt güneşli ve havadar pencere önünde tutmalısınız. Evlere gayet iyi uyumludur.
Köksüz yapraksız aldığınız bir amarillis soğanını dikince bir defa sulayın. Sonra toprak iyice kuruyana kadar sulamayın. Genelde yapraklardan önce çiçek tomurcuğu ortaya çıkar. Yapraklar iyice gelişene kadar çiçek tomurcuğu belirmezse anlaşılan geçen sefer işler yolunda gitmemiş ve soğanda tomurcuk oluşmamış. Şimdi madem çiçek açmadan yapraklandı, hem yeri güneşli olmalı hem de toprağı zengin olmalı ki gelecek sefer için çiçek açabilecek gücü toplasın.
Saksı, toprak, sulama
Bir soğan için çok büyük saksı gerekmiyor. Yumurta sarısının yumurtanın bütününe göre oranını düşünerek ona göre büyüklükte saksıya dikmelisiniz. Yani soğanın büyüklüğü esas ölçü olmalı. Soğanın ucu (boyun bölgesi) hafifçe toprak dışında kalacak şekilde dikin.
Aslında amarillis için saksı ne kadar derinse o kadar iyi olur. Çok fazla köklendiği için fazla toprakta çok daha iyi beslenir ve yavru soğanları çok hızlı büyütür. Bunu göz önünde bulundurmalısınız.
Toprağı suyu iyi süzdürmeli ve havadar olmalı. Şöyle bir karışım en iyisidir:
3 ölçü torf toprak + 2 ölçü bir bahçenin verimli sağlıklı toprağı + 1 ölçü yanmış koyun gübresi + 1 ölçü ponza taşı.. Hepsini harmanlayın.
Sulamada aşırıya gitmeyin. Saksı üst yüzeyi kurudukça sulayın. Su miktarını bol tutun. Saksı alt deliklerden dışarı çıkmıyorsa, yani az su kullanıyorsanız o toprak zamanla kökleri çürütücü zehirli etki kazanır.
Güneş ihtiyacı
Amarillis tam gölgeye uyumlu olsa bile en sağlıklı gelişimi günde 2-3 saat direkt güneş almasına bağlıdır. Çiçek açtığı zaman güneşten korursanız çiçekler bir iki hafta kadar dayanabilir. Yoksa belki 4-5 günde solup giderler.
Besin verme
Toprak karışımında gübre kullanmışsanız ayda bir defa genel amaçlı bitki besini karıştırın. Dinlenme dönemlerinde gerek yok.
Amarillislere nasıl çiçek açtırılır?
İstanbul’da dışarda açık havada yetiştirilen amarillislerin yaprakları kışın kurur. İlkbaharda kesinlikle ilk işleri çiçek açmak olur. Eğer kışın soğuktan zarar görmezlerse çiçek açmayabilirler. Kış sonuna doğru (şubat sonu, mart başı) yapraklarını dipten keserseniz ilkbaharda havalar ısındığında çiçek açarlar.
Evlerde yetiştirilenlere çiçek açtırmak
Kasım – mart arası dönemde yapılabilir. Soğuk ve karanlıkça bir yerde hiç sulamadan iki hafta bekletin. Sonra yaprakları dipten kesin iki hafta daha yine hiç sulamadan bekletin. Sonra güneşli pencere önüne alın sulayın.
Yılda iki defa çiçek açtırmak
Yılda iki defa çiçek açabilmeleri kuvvetli güneşli bir yerde ve besleyici toprakta yetiştirmekle mümkündür. Kışın ya da ilkbaharda nasıl çiçek açtıklarını yukarda anlatmıştım. İlkbahar ve yaz boyunca kuvvetli güneşte iyice güç toplayan amarillisleri yaz sonunda önce toprak iyice kuruyana kadar sulamayın. Sonra fazla beklemeden sökün köklerini topraktan tamamen ayırın. Kuru, esintili bir yerde üç hafta bekletin. Üç hafta bitince tüm kökleri ve yaprakları diplerinden kesin. Sonra serin bir ortamda birkaç hafta bekletin. En az dört hafta dolduktan sonra istediğiniz zaman dikin evlerde güneşli pencere önünde yeniden çiçek açar yapraklanır.
Amarillis yavrulardan çoğaltılması
Türüne göre amarillisler ya soğanın dibinden yavru oluşturuyor ya da adeta soğanın bölünmesi tarzında yavru oluşturuyor. Yavrular en az iki yıl ana soğandan ayırmamalısınız. Aksi takdirde hızlı büyümezler. Ana soğanın kökleri yavruları hızlı büyütür. Her üç ya da dört yılda bir defa yavrulardan en büyüklerini ayırmalısınız. Zamanı önemli değil. Soğanları kurutmak da gerekmez.
Tohumdan üretimi
İlkbaharda çiçek açtıklarında oluşan tohumlar birkaç haftada olgunlaşır. Tamamen kuruduklarında alın hemen ekin. Derin olmayan yayvan saksı veya kasalara tohumları ortalama 5cm ara ile ekin. Hemen çimlenirler. Eğer kışın uygun derecede ısı ve ışık olursa kışın da gelişmeye devam ederler. İki yıl bitince soğanları söküp daha mesafeli olarak dikin.
Merhaba, benim de Amaryllisim geçenlerde 2. kez çiçeklendi. İkisinde de 4 çiçek verdi. Ancak bir hafta sonra çiçek ve çiçeğin çıktığı sap kurudu sarktı. Bu normal sanırım. ve onu soğanla birleştiği yerden kesmek gerek iyice kuruyunca. Ama benim çiçeğimde tohum yok. Her Amarylliste tohum olmaz mı? Yaprakları da çok uzayınca sarktı iyice. Bu normal mi bilemedim.
***
Amarillis dediğimiz bitkiler aslında hippeastrum cinsinin bazı türleri ve bunlar arasında oluşturulmuş hibritlerdir. Yaprak özellikleri de farklı farklı olur. Bazılarının kısa, sert ve sağlam, bazılarının kocaman ve yumuşak. Her çiçek tohuma dönüşmez. Bir de çok gösterişli çiçek açan hibritler hiç tohum vermeyebilir. Önemli değil. Soğanları devamlı yavruluyor. Bu yolla da çoğaltabilirsiniz.
İki gündür fark ediyorum yapraklar iyice uzadı ve sarktı. Dün akşam bir tanesi artık kırıldı. Acaba yapraklarını diğer bitkiler gibi bir odun parçasıyla ve iple sabitleştirmek mi gerekiyor? Çünkü yaprakları oldukça uzun ve sert.
***
Evet öyle yapabilirsiniz. Kış sonunda biraz soğuk bir yerde üç hafta hiç sulamayın. Sonra yaprakları dipten kesin ve iki hafta daha susuz bırakın. Sonra mümkün olan en güneşli yere alıp sulamaya başlayın. Böylece ilk işi çiçek açmak olur. Uzun süreli güneş sayesinde yeni yapraklar daha sağlam çıkar ve gereğinden fazla uzamaz.
Amaryllis soğanlarım saksıda gayet güzel, sağlıklı yeşil yaprakları vardı. Kasım gibi dikmiştim. Yaprakları erimeye başladı. Meğer sümüklü böceklermiş. Diplerine yaydığım çam kabuklarının altında bir sürü varmış. Hepsini temizledim. Çam kabuklarını da kaldırdım. Umarım sorun budur. Yeni yaprak veriyorlar ama eskisi gibi koyu yeşil değil. Sarı yeşil arası. Düzelir mi acaba?
***
Direkt güneş alması şart. Zamanla düzelecektir.
Yeniden merhaba, en son kasım ayında yazmışım. Benim Amaryllisim bir kaç gün önce çiçek açtı. Bu yıl ilk defa açıyor. 3 tane açıyor bu sefer. Ggeçen yıl Eylül ayında açtığında tomurcuk vermemişti ve 4 tane çiçek açmıştı. Bu yıl verirse ekmeyi düşünüyorum. ancak tozlaştırmayı nasıl yapacam bilemiyorum. Kulak çöpünü çiçeğin tozuna sürtüp onu da tomurcuğun üzerine mi değireceğim bilemedim. Bir de toprağın altını deşeleyip yavru var mı diye baktım buldum yazmıştı bir yerde biri, ben de baksam mı soğanım baya büyük çünkü. Ticaret için değil kendim ve arkadaşlarım için çoğaltmak istiyorum.
***
Anlaşılan birçok hatalarınız var. Galiba sürekli ev içinde duruyor ve yeterince güneş ve hava akımı mümkün değil. Bir de sanıyorum toprağı çok kötü. Tohumdan yetiştirseniz o şartlarda soğanın büyüyüp çiçek açması 10 yıl sürer. Normalde kendisi soğanında yılda en az iki yeni soğan üretmesi gerekir ki en kolay çoğaltma yolu budur. Ayrıca iyi bakılan bir amarillisin yavru soğanları da yapraklanır ve o yavru soğanlar hızla büyürler. Şimdi çoğaltmaktan daha önemlisi doğru bakımı yapmanızdır. Hem yanlış zamanda çiçek açıyor hem çiçek sayısı az.
Merhaba bana ilkbaharda komşumuz saksıda amarillis vermişti. İlk başta clivia sanmıştım. hiç umudum yoktu açacağından hatta yazın bi ara balkona koydum az suladım teyzem çok güzel çiçek açtığını söyleyince yazsonu karanlık bi odada iki hafta kadar beklettim tomurcuk çıktı şuanda çiçekli 3tane yeni çiçek kökü daha geliyor. sizce yazın da evde bakıma devam etmeli miyim yazın tekrar açar mı?
***
Bildiğim bütün bilgiler ve sorularınızın cevapları yukarıdaki ana yazı içinde yazılı. Okuyun ve kendinize göre izlenecek bir yol çıkarın. Amarillisler çok çeşitli. Her biri aynı şekilde hareket etmeyebilir. Genel çerçevede bilgileri edindikten sonra siz kendi amarillisiniz için kendi tecrübelerinize göre bakımına devam edebilirsiniz.
Genel olarak amaryllislerde yaşadığım sorun: koskocaman bir yumru şeklinde aldığım soğanlar bir iki sene sonra sümbül soğanı kadar küçük boyutlara ulaşıyor ve hiçbir şekilde büyümüyor. Çiçeklenme sonrasında bitki kasıma kadar tam güneş almakta ama bu küçülme sorunun hala çözemedim. Nasıl bir yol izlemeliyim?
***
Hazır poşet topraklar amarillisleri besleyemez. Bitki besini vermek lazım. Ya da humuslu doğal arazi toprağı kullanmak en iyisi. Eski deneyimlerimden biliyorum ki doğal humuslu toprak amarillisleri çok iyi besliyor ve gübre gerektirmiyor. Bundan başka, bazı amarillis türleri kış boyunca tamamen kuru toprakta bekletmeye gelmez. Tüm gücünü derinlere ulaştıracağını zannettiği köklerine verir ve soğanı tamamıyla güçten düşer. Onun için o tip amarillisleri kışın içeride güneşli pencere önünde ara sıra sulayarak kışı geçirtmeniz iyi olacak. Kış sonunda toprağının kurumasını bekleyin. Sonra biraz soğuk bir yere alıp bir hafta beklettikten sonra tüm yaprakları dipten kesin. Bir on gün daha beklettikten sonra eski yerine alın ve sulayın.
Dışarıda soğuk görmediği için buz dolabında yaprakları solana kadar bekletmek çiçeklenmelerini sağlar mı? Zararı olur mu?
***
Anladığım kadarıyla dışarıda tutuyorsunuz ama yaprakların zarar göreceği kadar soğuk olmamış.. Farketmez. Şubat sonundan itibaren sulamayı bırakın. Toprak adamakıllı kuruyunca tüm yaprakları dipten kesin. 15 gün daha kupkuru toprakta kalsın. Sonra yine sulamaya devam edin. Bu şartlarda çiçek açma ihtimali kuvvetli. Buzdalına koymayın çünkü hem gerek yok hem zararı olabilir.
Cam balkonda tuttuğum ve genelde haziran gibi çiçek veren bir amaryllis soğanım var. Yukarıda da tavsiye ettiğiniz üzere kışın hafif sulayıp şubat sonunda toprağını kurutup yaprakları kesecektim. Ancak farkettim ki bu sene erken davranmış, yaprakların altından yeni çiçek sapı çıkarıyor, ucu görünmüş. Bu durumda çiçek sapını kaybederse yeniden sap uzatır mı acaba? Farklı bir bakıma almak mı gerekir yoksa sulamayı keseyim mi?
***
Hayır hiç bir şey yapmayın. Demek ki bu yıl kış aylarında çiçek açması için gereken süreçler tamamlanmış. Bu durumda yaprakları kesmek filan gerekmez. Belki haziranda tekrar çiçek açabilir ama özel bir şeyler yapmazsanız daha iyi olur.
Amarryllislerimi Kasım sonu gibi diktim. Balkonda pencere önündeler. Şu an gayet güzel yapraklı durumdalar. Çiçek açtırmak için ne yapmam gerekiyor?
***
Çok geç kaldınız. Seneye deneyin. Sizin orada yılın en soğuk zamanı yanlış bilmiyorsam ocak ayı. Aralık ayının sonunda sulamayı bırakın ve mümkün olan en soğuk ve güneşsiz bir yerde bekletin. Bir ay dolunca tüm yapraklarını dipten kesin. 15 gün daha aynı yerde susuz bekletin. Sonra yine güneşli yerine alıp sulayın.
15 gün soğuk karanlık bir yerde sulamadan beklettim. Yapraklar sarardı, kurudu. Sonra yaprakları dipten kestim. Şu an ikinci 15 günde. Sizce çiçek açar mı?
***
Soğan yeterli olgunlukta ise mutlaka çiçek açar.
Birkaç gün önce bir amaryllis aldım. Kısa bir sap ve iki minik yaprak çıkarmış vaziyette. Güneye bakan pencere önünde, öğle güneşinden koruyarak aydınlık bir yere yerleştirdim. Bu aşamada soğanı rahatsız etmemek adına içinde satıldığı saksısında tutuyorum. Anlayabildiğim kadarıyla cocopeat içinde yetiştirilmiş. Ancak saksı, toprak ve yavrulardan çoğaltma başlıkları altında verdiğiniz bilgilere bakınca, saksısını da toprağını da değiştirmem gerektiği sonucunu çıkardım. Saksı-toprak değiştirme işlemini bitki bu aşamadayken yaparsam bitkinin gelişimine, büyümekte olan çiçeğe zarar verir miyim? Verdiğiniz bilgiler için çok teşekkürler, emeklerinize sağlık.
***
Amarillis soğanları son derece dayanıklı ve dirençli özelliktedir. Yılın her zamanında istediğinizi yapabilirsiniz. Yani şu an için hem tam zamanı diyebiliriz hem de asla hiçbir aceleye gerek yok. Mesela şimdi çiçek açmak üzere ise siz kökleri cocopeat belasından kurtarmaya çalışırken mutlaka çiçek sapı kazayla kırılacaktır. Bekleyin çiçeklerini açsın, çiçekler solsun. Sonra istediğinizi yapın. Köklerin arasındaki maddeleri çıkarmak için hassas davranmanıza gerek yok. Hatta iş zorlaşırsa köklerinin tamamını kesebilirsiniz. Hiçbir zararı olmaz.
Bahçemde bu turlerden var. Yerli olan türler (genelde turuncu beyaz) oldukça hızlı çoğalıp gayet dayanıklılar. Fakat çicekcilerden aldığımız kırmızı veya diğer renkler neredeyse çok nadir çoğalıp bazen soğanları ufala ufala tükeniyor. Nedeni ne olabilir?
***
Nedeni susuz kalmaları. Susuz kalınca metrelerce aşağıya kök uzatmak istiyorlar. Soğan adeta eriyip küçülüyor. Ama susuz bırakmazsanız gayet iyi gelişirler. Yaz-kış toprakları hiçbir zaman kupkuru kalmamalıdır.
Amaryllys tohumlarım çimlendi. Seradan çıkarttım. 6-7cm oldular. Sadece torfa ekmiştim. Biraz gelişimleri yavaşladı sanki. Toprak mı hatalı. Perlit vermikulit veya bahçe toprağı mı karıştırmalıyım?
***
Kış için gayet normal. İlkbahara kadar rahatsız etmeyin. Şimdilik dinlensinler. Perlit ve vermikülit zehirleyip öldürür. İlkbaharda torf toprak + arazi toprağı karışımına aktarın. Çok hızlı büyürler. Gübre istemez.
Amaryllis soğanımın soğanının içinde kıl kurdu gibi bir haşere oluyor. Soganı yiyip oyuk oyuk ediyor. Ne yapmalıyım?
***
Toprağını değiştirin. Topraktan çıkarıp köklerini bir hayli azaltın, dış kabuklardan en kurularını soğun ve iyice yıkayın. Saksısını da tertemiz yıkayın. Soğanı ilaçlayın. En azından toz kükürt ile oğuşturun. Sonra yeni, temiz toprağa dikin. Ayrıca, kapalı yerde tutuyorsanız ortamı çamaşır suyulu bez ile iyice temizleyip dezenfekte etmelisiniz.
Katlı beyaz amaryllis soganı satın aldım. Şu an üzerinde 20ye yakın çiçeği var ama hiç yaprağı yok. Kontrol ettiğimde soğanı aşağıda yok denecek kadar küçüldüğünü ve yumuşadığını gördüm. Acaba bu normal bir şey mi?
***
Hiç normal değil. Amarillis soğanları küçülmez ancak büyür ve dipten yeni soğanlar üretir. Herhalde çok kötü bir toprak kullanmış ve soğanı çok derine gömmüşsünürdür. Şimdi acilen söküp köklerini yıkayın. Gübresiz, sade yapılı bir arazi toprağı + torf toprak karışımına, küçük bir saksıya, soğanın boğaz kısmı dışarıda kalacak şekilde ekin ve sulayın.
Eşim internetten amaryllis soğanı satın almış. Zamanlamayı bilememiş. Soğanlar geldi. Biz bu soğanları bekletmeli miyiz? Ekim ayında diksek bir zararı olur mu?
***
Bu sayfada konu ettiğim amarillisler için zaman uygun. Acilen ekmeniz lazım. Uç kısım toprağın dışında kalacak şekilde ekip bol bol su dökerek sulayın. Eğer canlanmazsa farklı cinsten bir amarillistir.
İki yıl önce hollandadan aldığım amarillis soğanını toprakla buluşturdum. Çok güzel çiçeklendi ve yandan bir yavru verdi. 2021 mart ayında yavruyu ayırıp soğanı üstten keserek çoğaltmaya çalıştım. kesimini yaptığım soğan şimdi beş ayrı soğan oldu ve bir saksıda duruyor. bunları ne zaman ve nasıl ayırmalıyım? Veya daha büyümelerini mi beklemeliyim?
***
Her zaman ayırabilirsiniz ama soğanlar en azından iri bir ceviz kadar olmalılar. Ne kadar büyük, o kadar iyi. Küçük halde ayırırsanız güçsüz kalıp çok yavaş gelişirler.
Merhaba internette gördüm, soğan katlarına kadar genişçe kesince daha gür yapraklı çıkıyormuş ben zarar vermekten korktuğum için denemedim. Gerçi en altı rizom gövdesi oluyor sanırım soğan kısmından zarar görmüyor değil mi? Benim amaryllis lerim çok cılız hepsinde 2 3 yaprak var üst kısmı çok dar. Sizce ben de soğanın üst kısımlarına kadar derince kessem daha gür çıkarlar mı? Uzun zamandır çiçek de vermiyorlar bu yüzden mi? Yoksa alakasız da, çok güneş alan bir yere koysam kendiliğinden bol yaprak çıkarmaya ve genişlemeye başlar mı? Biraz gölgede benimkiler, çünkü direkt güneşte yanıyorlardı. Başka türlü ancak batı cephesine koyabilirim olur mu? Toprakta hiç gübre kullanmıyorum bu arada.
***
Sakın kesmeyin. Her duyduğunuza inanmayın. Saçmalıyorlar. Amarillislerin sayısız çeşitleri var. Küçük yapılı, dar yapraklı bir amarillis ne yaparsanız yapın asla değişmez. Bazıları yıl boyunca çok az yaprak geliştirir. Bazıları hiç durmadan yeni yaprak geliştirir durur. 1m kadar uzun yaprak uzatanlar var, yaprakları ancak 25-30cm gelişenler var. Yaprak genişliği de değişir. Ve de yapraklar bazı türlerde incecik ve yumuşak, bazı türlerde kalın, sert ve etlidir. Çiçek açması kesin olarak kışın soğukta dinlenmesine bağlıdır (yaprakları bozulacak kadar soğuk ister). Ama yaz boyunca güç toplaması lazım. Hafiften gübreli toprakta yetiştirin. Ya da ilkbahardan yaz sonuna kadar bitki besini verin. Güneşten fazla korumayın ki güçsüz kalmasın. Saatlerce yakıcı güneş altında kalıp da zarar gören bir amarillis görmedim. Siz anlaşılan çok uygunsuz yerlerde tutuyorsunuz ki az biraz güneş bile zarar veriyor. Yavaş yavaş güneşe alıştırmalısınız.
Arkadaşım bir arkadaşının bir iki yıl önce ona verdiği bu çiçeğini “balkonda öylece duruyor hiç çiçek açmıyor, ben bakımından anlamıyorum al senin olsun” diyerek bana verdi. Gördüğüm kadarıyla çok kıymetli bir çiçek. Saksı toprağını değiştim kocaman yumruğum kadar bir soğan, saçakları bir hayli çok. Yeni geniş bir saksıya güzelce yerleştirip sulayıp bıraktım. Balıkesirde açık balkonda soğuklama onun için yeterli olur sanırım. Bahçeye ekmek istiyorum. Çiçek açması için illa yaprağını dökmesi mi gerekiyor?
***
İstanbul’da tüm çocukluğum boyunca hem biz hem komşularımız birkaç farklı çeşit amarillis yetiştirirdik. Saksılarda ama yaz kış sürekli bahçede açık havada durur, üzerlerine kar yağardı. Sizin orayı bilmem ama İstanbul’da kış soğuklarına, kar altında kalmaya tam dayanıklıdır. Kış sonuna kadar illa yaprakları bozup kurutacak kadar soğuk olurdu ve yapraksız kalırlardı. İlkbaharda ilk işleri çiçek açmak olurdu. Özelliği böyle. Bahçeye de dikebilirsiniz. Bahçeye ekili olursa saksıda olduğundan daha iyi dayanıklı olurlar.
Arkadaşımın verdiği yapraklı saksıda olan bu bitkim bir yıldır hiç çiçek açmadı. Birkaç yıllıkmış ve onda da hiç açmamış. rengi ne bilmiyoruz yani. Bolca yaprak veriyor ama sonrası yok. Ağustos gibi tüm yapraklarını budadım gücünü çiçek sapına verir diye umdum ama nafile. Acaba saksıda olduğu için mi açmamıyor ama kaç yerde gördüm hep saksılar çiçekli. Şimdiden sonrada daha hiç olmaz artık. Kışın içeriye mi alsam malum buralarda don olayları çok uzun oluyor yada toprağından söküp soğanı kurutarak mı saklasam veya başka bişi? Bu yaz da çiçek görmezsem artık bahçeye alıcam ister dursun ister donsun ne dersiniz?
***
Oranın iklim şartlarına göre kışın açık havada tamamıyla ölebilir. Amarillislerin çiçek açması biraz kış soğuğu yaşamasına bağlı. Soğuktan yapraklar bozulmazsa kış sonunda yaprakları dipten keserek sadece dört hafta tam susuz bırakın. Yaz boyunca çiçek açmaz. Kışın biraz soğuk yaşaması lazım ki ilkbaharda ilk işi çiçek sapı çıkarmak olsun.
Size en son kasım sonu yazmıştım. Önerileriniz doğrultusunda soğanın yazın yapraklarını kesmiştim zaten. Sonra donmasın diye kış için evde soğuk ısıtmadığım karanlık bir yere almıştım. İki aydır da unutmuşum üstelik, geçen bir anda önüme bu çiçekler düşünce hatırladım. Gittim baktım hiç umudum olmamakla birlikte bir de ne göreyim😱Vallahi mucize gibi bişi bu, çocuklar gibi nasıl sevindiğimi anlatamam size. Birkaç yaprakla birlikte çiçek tepeciği görünmüş. Daha sıcak ve güneş alan bir cam önüne çıkarıp suladım. Heralde artık bekleyip görücez öyle değil mi ama bu arada vitamin vermem gerekir mi? Elimde solucan gübresi var bir kere onu versem faydası mı olur yakar mı bilemedim. Destekleriniz için sonsuz teşekkürler, saygılar.
***
Yanlış anlamışsınız. Yazın yaprakları kesmeniz yanlış. Öyle tarif etmemiştim. Ama şansınıza zarar görmemiş. Gübre vermeyi yazı içinde nasıl anlatmışsam öyle yapın. Yoksa soğanlar zehirlenip çürüyebilir.
Size yazalı bir ayı geçmiş, benim tomurcuk olduğu gibi duruyor. Sıcağa al dediler aldım değişmedi, soğuğu sever dediler mutfağa çıkardım yirmi gündür de orda. Yaprakları yarım metreyi geçti. Acaba yaprakları kessem mi gücünü çiçeğe vermesi için yoksa aksine yaprağa asıl şimdi mi ihtiyacı var bilemedim, kendi kafamdan yanlış bişi yapmak istemedim o yüzden yine ve yine bilir kişiye sorayım dedim. Pencereye yarım m yakın konumda ama kış olduğu için güneş yok tabi. Ne yapmalı ne etmeli? Bu arada sıvı vitamin de verdim bir iki.
***
Önceden demiştim hatayı siz zaten yapmıştınız. Tomurcuğunun gelişiminin durması muhtemelen verdiğiniz vitaminler yüzündendir. O şöyle dedi bu böyle dedi gibi tavsiyelere inanırsanız hiçbir işiniz yolunda gitmez. Şimdi yapraklarını kesseniz bunun da hiçbir faydası olmayacak. Artık gelecek yılı bekleyeceksiniz. Başka yapacak bir şey yok. Güneşli yerde tutun. Kışın soğukta dursun. Yaprakları tamamıyla kurusun. Kurumazlarsa mart başında tüm yaprakları dipten kesin ve mart sonuna kadar sulamayın. Sonra güneşli bir yere alıp sulamaya başlayın. Bu şartlarda gelecek yıl nisanda veya mayısta çiçek açacaktır.
Çiçeğim açtı ama sapı uzamadan hemen soğanın boynunda. kırmızı irice bir güzellik ve yanında eşi bile var. O kadar sevindim ki anlatamam. Hatta karşı tarafta başka bir çiçek daha burunlamış.