Orchidaceae

Konu: Bitkiler dünyasında Orkidelerin kendi familyasında ayrıldıkları cinslere ve türlere göre başlıca temel özellikleri nelerdir, dünyadaki coğrafi yayılışları nasıldır, bu bitkilerin ne gibi önemi vardır gibi bilgiler..

Bitkiler aleminde Orchidaceae (Orkidegiller) familyası

Çiçekli bitkiler âleminde Asteraceae (Papatyagiller) familyası ile birlikte dünyanın en kalabalık iki familyasından biri Orchidaceae (orkidegiller) familyasıdır. Dünyanın her yerinde orkide türleri vardır (kutuplar hariç).

Burada konu: Orkidelerin kendi familyasında ayrıldıkları cinslere ve türlere göre başlıca temel özellikleri nelerdir, bu bitkilerin ne gibi önemi vardır gibi bilgiler..

Ticari açıdan orkidelerin önemleri büyüktür. Mesela dünyanın her yerinde çok aranan bir baharat olan vanilya, kış içeceği salep ve Maraş dondurması yapımında kullanılan salep orkideleri ve süs bitkileri sektöründe birkaç ülkeye petrol geliri gibi para kazandıran Phalaenopsis ve Cattleya orkideleri sayılabilir.

İsmi hakkında

Orchidaceae kelimesi orkidelerin örnek cinsi olan Orhis’ten gelir (bilimsel adı Orchis). İsim ve bu cinsin türleri hakkında ayrıntılı bilgiler için bakınız: ⇒ Salep, Orchis.

Orchidaceae cinsleri ve türleri

880 ana cins ve 26000’den fazla türlerle Orchidaceae (Orkidegiller) familyası dünyanın en zengin bitki familyalarından biridir. Cinsler arasında en çok sayıda türe sahip olanlar şunlar:

2000 türle Bulbophyllum cinsi başta geliyor. Epidendrum 1500 tür, Dendrobium 1400 tür ve Pleurothallis 1000 tür.

Süs bitkisi olmaya uygun türlerden insanların oluşturduğu hibritlerin, kültivarların sayısı ise 100 binin üzerinde. Ayrıca doğal hibritleri de var.

Alt familyalar

880 cins 5 alt familyada gruplandırılır. Orkidelerde alt familyalar orkidelerin evrimlerine ışık tutacak şekilde hiyerarşik bir sınıflandırmada incelenir. Aşağıdakiler sırasıyla en üstten başlayarak en eski ataların özelliklerini daha fazla taşırlar. Aşağı doğru alt familyalar evrim süreçlerinde daha fazla kayıplara ve değişimlere uğrayanlardır.

Apostasioideae – 2 cins
Cypripedioideae – 5 cins
Vanilloideae – 15 cins
Epidendroideae – 576 cins
Orchidoideae – 208 cins

Orkidelerin yapısı

Tüm orkideler uzun ömürlü otsu bitkilerdir. Bir çenekli, Asparagales (kuşkonmazımsılar) üst sınıfına ait familyalardan bir bitki familyası olarak İki model gelişim tarzları var: Monopodyal ve simpodyal.

Orchidaceae familyası.. Orkide çiçekleri

Orkide çiçeklerinden örnek

Ayırt edici özellikleri

Binlerce ayrı orkide türü olduğu halde diğer bitkilerden kolayca ayırt etmek mümkündür. Farklı coğrafyalarda farklı iklim ve şartlarda evrim süreçlerine rağmen atalardan gelen özellikleri her orkide türü az çok korumuştur. Çiçeklerinin taç yapraklarında planlı programlı gibi bir diziliş ve sağlı sollu simetri özelliğine sahiptirler. Tohumlar son derece küçük olur.

Kökler

Başlıca iki başlık altında bakalım..

1) Toprak orkideleri cinslerine, türlerine göre kormlu, yumrulu ve normal köklü olur.

Yumrulu toprak orkidelerinde iki toprak altı yumrusu bulunur. Önceki yıldan kalma yumru kıştan sonra yeni gövdeyi, yaprakları oluşturmuştur. Yaza kadar yavaş yavaş ölecektir. Diğer yumru yeni oluşmaktadır. Kurak yaz sıcaklarında ve kışın hayatta kalmak ve sonraki bahar tekrar yeşermek için gereken yapılanmayı sağlamak ve besin depolamak içindir. Fakat kış soğukları olmayan ve hiç kuraklık olmayan bölgelerin toprak orkideleri yumru oluşturmaz.

2) Epifitik orkideler..

– Simpodyal özelliklilerinden yağışsız dönem geçiren coğrafyalara ait olanları geçirdikleri evrim sonucunda rizomları üzerinde yalancısoğanlar oluşturup içerisinde su ve besin depolarlar. Böylece yağışsız dönemde hayatta kalırlar.

– Ağaçların üzerinde yaşayan diğer epifitik orkideler kalın ve sağlam havai kökler çıkarır. Bu kökler birkaç metre uzama potansiyeline sahiptir. Uzayıp giderken eskiyen kısımlar nemi emici özellik kazanır. Ayrıca yapışıcı tutunucu özelliklidirler. Epifitik orkideler humus birikintilerinde yarı toprak uyumlu saçak kökler de geliştirirler.

Çiçekler

Orkide çiçeklerinde taç yapraklar ve çanak yapraklar birbirlerine çok benzer. Hatta çanak yaprakları olmadığı sanılır. Üç çanak yaprak arkadadır. Üç taç yaprak ise önde. Taç yapraklardan biri dil gibi farklıdır. Çoğunluk türlerde aşağı yöneliktir. Botanikte buna labellum derler. Anlamı dudakçık gibi bir şey.

Yazar: Erdal Yüksel

Kategori: Botani

Etiketler: |


Sorunuzu / Yorumunuzu Aşağıya Yazabilirsiniz.

Lütfen sorunuzu konu ile ilgili sayfaya yazmaya gayret edin.

Sorunuzu/Yorumunuzu yazın:

Sorunuz cevabımla birlikte 1 saat veya en geç 24 saat içinde burada görünür olacaktır. Lütfen ara sıra kontrol edin. Hiç görünmüyorsa akıllı telefonunuzda önbellek temizliği yapmalısınız.