Efe püskülü, Bilbergia nutans

Bromeliaceae familyasından efe püskülü (Billbergia nutans) dünyada Bromeliad türleri arasında süs bitkisi olarak en yaygın yetiştirilenidir. Ticari açıdan eşmeya ve guzmanya kadar değeri olmasa da halk arasında elden ele hızla yayılır durur. Çünkü en dayanıklı, en kolay yetişen bromeliad budur. Anavatanı Paraguay, Uruguay, güney Brezilya ve kuzey Arjantin. Subtropikal ormanlar.

Çiçeklerinin şekil ve renklerini eski efe kıyafetlerindeki püsküllere benzetip efe püskülü adını vermişiz. İngilizcede yaygın adı kraliçenin gözyaşlarıdır. Dostluk çiçeği de derler.

Efe püskülü genel özellikleri

Efe püskülü hem bromeliad (yaprakları arasında biriken çürüntülerle beslenir), hem sukulent (suyu ve besinleri bünyesinde depolayıp idareli kullanır), hem epifitik (topraksız yetişen) özellikleri olan bir bitkidir. Hem yaprak güzelliği hem çiçekleri için yetiştirilir. İyi bakımda sağlam, kalın, parlak yaprakları çok dekoratif olur.

Ana vatanında ağaçlar üzerinde, kayalıklarda ve toprakta her yerde biter. Kökleri pek toprak amaçlı olmayıp tutunma amaçlıdır. Az gelişirler. Zor sığacakları kadar saksılarda yetiştirmelisiniz.

Çiçek açması

Genellikle ilkbaharda çiçek açan efe püskülü evlerde yerini severse aynı saksıdaki farklı köklerin bir kısmı kış başında, bir kısmı ilkbaharda çiçek açar. Hatta sonbahardan ilkbahar sonuna kadar birer birer çiçek açarlar. Fakat bu biraz serin ve güneşli pencere önünde mümkündür. Çiçekleri uzun bir sapın ucunda pembe kılıf içinden çıkan kısa bir sap üstünde birkaç tane dizili olarak aşağı sarkık vaziyette açar.

Kış soğuklarına dayanıklılığı

Genelde -6C dereceye kadar yaprakları bozularak dayanır. Farklı çeşitlerine göre dayanıklılık değişir. Üç çeşidine göre şöyle:
1- Genel türü 45cm – 60cm boyundadır. Çok yaprak verir. Yapraklar kurdele çiçeği yaprakları gibi çevreye sarkar. Kuzeyli rüzgarlardan korunan cephelerde çok uzun sürmemek şartıyla -7C soğuğa dayanır.
2- Mini çeşidi (en yaygını budur) 20cm – 45cm boylarında olup daha az yapraklıdır. Yapraklar diğerlerine göre yukarı dik gelişir. Kışın en fazla -10C soğuğa dayanır.
3- Variegata çeşidi: Yaprak kenarları beyaz çizgilidir. Boyu 90cm’ye kadar uzayar. Bu da kışın en fazla -10C soğuğa dayanır.

Efe püskülü yetiştirme-bakım

Pek hassas değildir. İhmallere iyi dayanır. Aşağıdaki bilgiler mükemmel gelişimi ve sık sık çiçek açmasının garanti olması içindir. Yoksa alelade bir bitki gibi de yetişir.

Güneş ihtiyacı

Yaz mevsimi dışında günde en az üç saat direkt güneş gerekiyor. Güneşin yapraklara gelip ısıtması mümkün olmalıdır. Yaz boyunca ise güneşin fazlasından korumalısınız. Sabah veya akşam güneşi ya da filtreli güneş sağlayın. Yazın çok sıcak olan şehirlerde efe püskülünü yaz boyunca tam gölgede tutmalısınız. Yaz serinleri dindiğinde yavaş yavaş güneşe alıştırın. Sonbahar serinleri başladığından itibaren mutlaka bol bol güneş almalı.

Havadarlık, esinti

Hızlı gelişim çok havadar, devamlı esintili ortamda mümkündür. Devamlı evde yetiştiriyor olsanız bile ilkbahar sonundan eylüle kadar açık havada tutmanız iyi olur. Sonbahar serinleri başlamadan önce eve almalısınız ki uyum sıkıntısı yaşamasın.

Sulama

Efe püskülünü sulama sıklığı bulunduğu yere, toprağının özelliğine ve mevsime göre değişir. Açık havada ise ve toprak çok çabuk kuruyan, çok havadar nitelikte ise yaz boyunca her gün sulayız (gerçi uzun süre unutsanız bir zararı olmaz, sadece yaprak uçları hep kurur). Saksının içini tamamıyla ıslatacak, saksı altı deliklerinden bol bol su çıkacak şekilde sulayın. Su dolu kapta bekletmeyin. Toprak çabuk kurumuyorsa ona göre sıklığı azaltın. Sonbahardan ilkbahara kadar toprak tamamıyla kuruyunca sulayın. Yeri çok fazla serin ise sulama sıklığı iki ayda bir gibi olmalı ve az miktarda su kullanılmalı.

Sulamayı eski yapraklarının aralarında su birikecek şekilde yapmalısınız. Bromelyadlarda bu önemlidir. Daha sağlıklı olurlar.

Toprak ve saksı

Kocaman saksı kullanmayın. Bitkinin anca sığacağı kadar saksı kullanırsanız daha hızlı gelişecektir.

Son derece havadar, humus zengini ve hafif asitli herhangi toprak uygundur. En iyisi şu karışım:
2 ölçü humus katkılı poşet toprak +  1 ölçü ponza taşı + 1 ölçü iri taneli temiz dere kumu.

Yavrulamayla çoğalıp saksıya sığmaz hale gelmedikçe saksı değiştirmeyin. Zaten yerini severse bu hale gelmesi bir yıl içinde olur. Sonra yine anca sığacağı ihtiyacına uygun büyüklükte saksıya geçirin.

Besin verme

İlkbahardan sonbahar başına kadar ortalama 20 günde bir genel amaçlı bitki besini verin. Ayrıca diğer bromeliadlarda olduğu gibi yaprak diplerinde su birikme havzalarına çok hafif dozajda besin karıştırılmış su doldurarak da güzel bir şekilde beslenmesini sağlayabilirsiniz. Yapraklara besinli su fısfıslamayı evde yetiştiriyorsanız ve kışın seveceği (havadar) bir yerde ise bütün yıl devamlı yapabilirsiniz (dışarda kışın çok soğukta kalıyorsa kışın yapmayın). Bunu gece geç saatlerde ya da sabah ortalık henüz iyice aydınlanmadan önce yapmalısınız.

Çoğaltma

Efe püskülü yavruların ayrılmasıyla çoğaltılır. Yavruları ayırmakta acele etmeyin. Ana bitkinin yarısı kadar büyümüş olmalılar. Aksi takdirde tutmazlar. Yaşatamazsınız. Ayrıca, köklenmemiş yavruların anadan ayrıldıktan sonra köklenmeleri mümkün olmayabilir.

Problemler

Bit, parazit, mantar gibi sorunlar efe püskülünde görülmez. Ancak yanlış toprakta kök çürümesi olur. Toprağa ve sulamaya dikkat edin. Gereğinden büyük saksılara dikmeyin.

Çiçek açmama problemi yaygın şikayetler arasında. Oysa yeni oluşan bir yavru efe püskülü ertesi yıl, ya da en geç iki yaşında çiçek açar. Güneşten mahrum etmek, beslenmesine dikkat etmemek ve kışın çok sıcak odalarda tutmak başlıca çiçeklenmeme sebebidir. On yıl da bekleseniz kökten çoğalır durur ama çiçek açmaz.