Çernezyom (tarım toprağı çeşitlerinden)

Tanım

Çernezyom karbon oranı ve humusluluğu gayet yüksek, muhteşem üstün kaliteli, siyah renkli bir tarım toprağıdır. Kış ayları çok soğuk, kış boyunca kar örtüsünün neredeyse sürekli olduğu, yaz mevsiminde toprak yüzeyi sıkıca uzun boylu yeşilliklerle örtülü yayla vb yüksek rakım düzlük yerlerde bulunabilen, yüksek verimli siyah doğal toprak. Peki çernezyomun diğer humuslu-çürüntülü kara topraklardan farkı nedir? Niçin üstün vasıflı kabul edilir? Nasıl oluşmuştur?

Oluşumu

Biraz torf benzeri yapıya sahip çernezyom aslında binlerce yıllık birikimlerdir. Gerçek saf torftan farkı yer altında gizli olmayışı, derinliği ne kadar olursa olsun yüzey topraklardan olmasıdır. Doğada ait olduğu yerde olduğu sürece adeta canlı gibi yıldan yıla oluşumu, yükselişi devam eder. Saf torfun besleyiciliği yoktur ama çernezyom gübreli gibi verimli, oldukça iyi besleyicidir.

Buz çağının sona ermesinden sonraki yaklaşık 12-15 bin yıllık süreçte oluşmuşlardır. Günümüzde çernezyom alanlarından birazı tarım alanı edilmiştir. İnsanların değerlendiremediği diğerlerinde oluşum (birikim) süreci devam etmektedir. Tarım yapılamayacak kadar yüksek ya da yerleşim yerlerinden bir hayli uzak, ıssız yerlerdeki çernezyomları maden gibi işletirler. Ve o toprakları başka yerlerdeki tarım arazilerine satarlar.

Aşağıda 4 paragraf halinde sıraladığım çernezyom oluşumlarını sağlayan etkenler ve maddeler sırasıyla değil, hepsi gelişigüzel bir şekilde binlerce yıldır olmaktadır:

Çernezyom birikimleri genel olarak lös (rüzgar çökelleri) zemin üzerinden yükselmeye başlamıştır. Bazen de silt üzerinden.

Yoğun yeşillikler

Yaz boyunca toprak yüzeyinde bolca yeşillikler (genelde uzun boylu çayır bitkileri) iç içe gelişip durur. Kış soğukları erkenden başlar ve yeşillikler ani diyebileceğimiz şekilde soğuktan yanıp ölürler. Kar ve buz örtüsü altında preslenen ölü aksamlar soğuk yüzünden çürüyemeden ilkbahar gelir. Toprak yüzeyi tekrar yoğun ve hızlı bir şekilde yeşilliklerle kaplanır. Rüzgara bağlı erozyon oralarda oluşamaz. Binlerce yıl tekrarlanan aynı şartlarda aynı gidişat sonucunda toprak bir ya da birkaç metre humusça çok zengin bir şekilde yükselmiştir.

Hayvan faaliyetleri

Yıldan yıla hafifçe devam eden bitkisel çürüntü yükselmelerine rağmen toprağın sırf çürüntüden ibaret olmaması, kum zerrelerini ve mini taş tanelerini de içermesi o arazide toprağı kazıp karıştıran domuz, köstebek, solucan vb hayvanların sürekli faaliyet sürmeleri sayesindedir. Çeşitli maddeler bakımından çernezyomda örneğin yarım metre veya birkaç metre derinlikte her katmanda homojenlik olmasının sebebi bitki kökleri ya da toprak altı canlıları ile beslenen domuz vb hayvanların toprağı alt üst edip durmaları ve ayrıca toprak altını delik değiş eden kurt, tilki, tavşan, köstebek vb hayvanların sayesindedir. Toprak altı hayvan inlerini ve köstebek yollarını zamanla yağmur sularının sürüklediği çürüntüler doldurur. Bu süreç sürekli devam eder.

Yağan tozlar

Yoğun yeşilliklerin arasına rüzgar sürekli çevreden tozlar getirir. Bunlar çevredeki kayalıkların yüzeylerinin kimyasal ve fiziksel etkilerle ayrışması yüzünden dökülen incecik toz halinde parçacıklardır. Daha uzaklardan da toz taşınımı denen doğal olaylarla ara sıra o arazilere çeşitli minerallerce zengin toz, toprak, kum zerreleri gelip düşmektedir. Burada saydığım çok küçük parçacıklar eğer bir gölde birikse silt adı verilen çökeltiler oluşur. Ege’nin yerli çiçekçilerinin kullandığı mil adı verilen toz gibi incecik yapısı olan toprak aslında silt’tir. Eğer elinize geçerse bir çimdik alıp parmaklarınızla ovuşturun. Sonra parmak uçlarınızda gözle görülemeyecek kadar küçük zerrelerin ışıl ışıl parladığını göreceksiniz. Mil buralarda alüvyon birikimlerinden bazılarıdır. İşte çernezyomun farklılığı yapısında bundan da olmasıdır.

Gerçi çernezyom söz konusu olunca o tozlara silt değil lös (rüzgar çökelleri) denir. Yani suyun değil rüzgarın biriktirdiği mil tabakası. Başlangıçta ya silt ya da lös zemin teşkil etmiş olabilir ama sonrasında rüzgarın getirdiği tozlar (lös) yüzey bitkilerinin diplerinde birikir.

İlk temel zemin

Çernezyom arazilerinin binlerce yıl önceki başlangıcı silt ya da lös birikimli zeminlere dayanır. Silt veya lös tabakasında coşkulu gelişen otlar zamanla ilk çürüntülü tabakayı oluşturmuş ve bu süreç yıldan yıla arazideki bitkilerin çeşitlilikçe ve sayıca zenginleşmesiyle binlerce yıl devam etmiştir.

Binlerce yıllık karışımlar, çürümeler, hayvan müdahaleleri, mevsimden mevsime değişen hava şartlarının etkileri her şey yukarıda dört madde halinde sıraladığım gibi binlerce yıl devam ede ede sonuçta dünyanın en verimli doğal topraklarından biri olan çernezyom oluşmuştur.

Tarımda önemi açısında özelliği

Karbon oranı ve humusluluğu çok yüksek, çeşitli mineralleri, tuzları ve elementleri bünyesinde homojen olarak barındıran, üstün nitelikli bir tarım toprağı çernezyom bolca fosfor ve amonyak içerir. Su tutucu özelliği de çok iyidir. Fakat içerdiği fosforun çoğu tarım bitkilerinin faydalanması açısından gereken nitelikte değildir. Dolayısıyla biraz fosfor takviyesi gübre gerektirir. Su etkisiyle çamurlaşmadığı gibi kuruma etkisiyle taşlaşma özelliği yoktur. Yapısı, dokusu görünüşte ince öğütülmüş torfa benzer.

Çernezyomun en yüksek kaliteli kısmı: Çernezyom birikimleri olan arazilerin en üst yüzeyi değil, dip kısımları da değil, orta tabakalarıdır.

Orman topraklarından farkı nedir?

Karbon oranı yüksek, humusça zengin.. Hemen hemen aynı şey. Ama orman yüzeyinin verimli toprakları çernezyom arazilerde olduğu kadar derin değildir ve ağaçlar yok edilince kullanımı ancak olduğu yer ile sınırlıdır. Çernezyomlara gelince: Bazı yerlerde çok geniş arazilerde metrelerce derinlikte birikimler var. Bu da o arazilere sahip ülkeler için gelecekle ilgili hayati önem taşıyan doğal kaynaklardan biri anlamına gelir ve bu açıdan çernezyom arazilerine süper tarım toprağı madenleri denebilir. Çünkü kazılarak alınabilir ve coğrafi konumu tarım alanı olmaya çok uygun ama toprağı verimsiz olan arazilere nakledilebilir.

Öte yandan ormanların zemin topraklarının niteliği ormandan ormana, bölgeden bölgeye değişim gösterir. Hiç biri çernezyom kadar dört dörtlük mükemmel özelliklere sahip değildir.

Yurdumuzda çernezyom

Bilgi kaynaklarında çernezyom toprağın çeşitli ülkelerde ve Doğu Anadolu’da filan filan bölgelerde olduğunu okuruz. Aslında bu kara toprağın varlığı yukarıda anlattığım mevsimsel ve jeolojik doğal şartların binlerce yıl sürmüş olduğu her yerde mümkündür. Yani Türkiye’de sadece Erzurum, Kars çevrelerinde değil daha birçok yerlerde olması mümkündür. Yükselti ve konum itibarıyla tarım yapılamayan yerlerde olunca oralardan bahsedilmez. Mesela kış aylarında karlarla kaplanan ve yazın kuraklık olmayan şartlara sahip yaylalarımızın bazen çok yerinde, bazen kıyısında köşesinde, belki pek derin olmasa bile mutlaka çernezyom vardır.

Salon bitkilerinde kullanabilir miyiz?

Gittiğiniz yaylalarda bu topraktan bulup alabiliyorsanız saksı bitkileriniz için aynı torf toprak gibi kullanabilirsiniz. Ve yine aynen onun gibi temiz dere kumu veya ponza taşı ile harmanlayarak kullanabilirsiniz. Çernezyom kimyasal dengesi açısından torf topraktan kat kat daha fazla dengeli, sağlıklı ve besleyicidir.