Özellikleri
Defne büyük çalı, bazen küçük ağaç yapısında bir bitkidir. Ağaçlarının dişisi ayrı erkeği ayrıdır (Dioecious). Yani dişi ağaçlarda tohum oluşması için yakınlarında bir erkek olması gerekiyor. Kışın yapraklarını dökmez. Yapraklarının kokusu bütün dünyada sevilir. Akdeniz ikliminde maki bitkilerindenmiş gibi çalı şeklinde geliştiği halde sulak yerlerde 6 metreyi geçen bir ağaç şeklini alır.
Eski Yunan mitolojisinde Defne
Çok uzun bir hikayedir ve farklı kaynaklarda farklı anlatılır. Çok kısa bir özet olarak hikaye şöyle: Bir tanrı (Apollon) ile bir su perisi (Defne) arasındaki aşkta Defne hep Apollon’dan uzak kalmaya gayret eder. Çünkü bazı sebeplerden dolayı buna mecburdur. Buna üzülen ve sinirlenen Apollon sonunda Defne’yi bir ağaç haline getirerek cezalandırır. Ve Defne’ye “Senin dallarını başarılı askerlerimin başlarına taç edeceğim” diye söz verir. Bu mitolojik hikayenin etkisiyle defne dalları zaferin ve başarının sembolü olmuştur.
Kış soğuklarına dayanıklılığı
Deniz etkisinde, kışın hafif don olayları görülen iklime sahip yerler defne yetiştirmeye uygundur. Çünkü en fazla -12C derece soğuğa kısmi zararlarla dayanır.
Kullanım
Hem şifalı bitkilerdendir, hem kozmetik alanında önemlidir. Hem de yemeklik olarak yemeklere hoş koku vermesi ya da hoş olmayan kokuları gidermesi için yaprakları kullanılır. Yemeklere katması açısından en güvenli türü bu bildiğimiz Akdeniz defnesidir.
Defne yaprakları ihracatında ve kalitesinde dünya birincisiyiz. En kaliteli defne yaprakları Mersin’de ve çevresinde oluşuyor. Nitekim Türkiye’nin önemli endüstri bitkilerindendir. Daha yağışlı iklimlerde daha hızlı büyür.
Defne ağacı yetiştirme ve bakımı
En güzel görünümü ve en iyi yaprak kokusu oluşması için gün boyu direkt güneş istese de yarı gölge ve gölge yerlerde bile yetiştirilebilir. Sorun çıkmaz.
Nötr civarı toprakları seviyor (pH 6.6 – 7.5 arası). Besleyici ve süzek topraklarda daha gür gelişir. Saksıda yetiştirecekseniz doğal arazi, tarla, bahçe topraklarını torf toprak ile eşit ölçülerde karışım yapın. İri taneli dere kumu da katarak süzekliğini arttırın. Büyük saksı kullanın.
İlkbahar ve yaz boyunca toprak biraz kurudukça sulamalısınız. Kışın daha seyrek. Aslında yeni gelişimlerde bulunduğu zamanlar sulamaya ciddi önem vermek gerekir. Ama diğer zamanlarda biraz ihmal etmenizin sakıncası yok.
Çoğaltma, Defne fidanı üretimi
1- Defnenin en kolay üretim yöntemi tohum iledir. Tohumu bolca kumlu toprağın üst yüzeyine koyun. Gömmeyin. Çünkü toprak içinde çimlenmeye başlasa bile çürüme ihtimal çok yüksektir. Tohum sadece yarı yarıya gömülü olacak. Çok havadar, esintili yerde olmalıdır. Bir defa köklenip yapraklandı mı artık kolay kolay ölmez.
İstanbul’da nerede dişi bir defne ağacı varsa çevresinde mutlaka tohumdan yetişmiş küçük fidanları vardır. Bunları köklerine zarar vermeden söküp alabilirsiniz.
2- Çelikle çoğaltma çok zor. Güçlü yan dallarının yan dallarından.. Güçlü bir yan dalı ana dal diye düşünün: İşte o alacağınız çeliği, o ana dal ile birleştiği yerdeki ana dalın bir parçası ile alın (topuklu çelik). Sonbaharda başlamalısınız. Köklendirme toprağı kullanın. Defne topuklu çeliklerinin kök salması birkaç ayı, hatta bir yılı alır. Sonra: Köklerin topraktan asla ayrılmayacağı şekilde, köklendirme toprağı ile birlikte, o çeliği esas yerine uygun toprak ile ekmelisiniz. Gelişmeye başlamaları ise genelde bu köklenmeden birkaç ay sonra veya bir yıl sonra başlar.
3- Kökten ayırma ile: Dip sürgünlerinden mutlaka köklü olanlardan seçin. Bunun için dibinde sürgün dalları olan bir defnenin dibini biraz kazıp kontrol edin. Köklü bir dip sürgünü kesip alın. Bu işi mutlaka sonbahar sonunda ve kış aylarında yapmalısınız. İlk yıl en küçük bir gelişim göstermez. Ya da sadece yaz sonunda az bir gelişme gösterir. Sonraki yıl ilkbaharda gelişime devam eder.
4- Basit daldırma yöntemiyle: İlkbaharda toprağa yakın uzun bir defne dalını eğip dalın orta kısmını 10cm kadar toprağa gömün. Ayrıntılı bilgi için » Daldırma yazıma bakın (basit daldırma yöntemine). 9-10 ay sonra kış sonunda önce ana ağaç tarafından gelen dalı toprak yüzeyinden kesin. Sonra kazarak köklü kısmı köklerine hasar vermeden ve kökleri tutunduğu topraktan hiç arındırmadan sökün. Ve istediğiniz yere dikin.
Apartmanın bahçesinde yaklaşık 5 yaşında yan yana iki defne ağacımız var. Birkaç gündür bir tanesi hızla kurumaya başladı. Yeşil yapraklar bile gevrek ve kırılgan. tohumlar da buruşuyor. Kurtarmak için ne yapabiliriz?
***
Anlattıklarınıza göre köklerde hastalıklanma olmuş ve tamamıyla ölmüş demektir. Eğer tüm kökler etkilenmediyse dip kısmı canlıdır. Fidanı dipten kesin. Susuz bırakmayın. Eğer ölmediyse yakında filizlenir.
Site ortak alanında güneş ışığını epey az gören ama aydınlık, drenajı biraz zayıf, genelde nemli bir toprağa defne dikmek istiyorum. İzin verilen altı otopark olduğu için aşırı köklenmeyen ve boyu çok çok uzamayan ağaçlar. Defne bunun için uygun mudur acaba?
***
Doğru anladıysam alt taraf otopark. Dolayısıyla kökler derinlere gidemeyecek çünkü az toprak var. Bu durumda defne değil, mini çalı tipi süs bitkilerini tercih etmeniz daha iyi olur. Defneler yıldan yıla köklerini fazlaca güçlendirir. Betona işleyebilme, beton içerisinde ilerleyebilme ve betonları parçalamaya uygun güçtedirler (bunda başarılı olmalarında betonun niteliğinin de önemi var). Akdeniz iklimi maki alanlarının çalı tipi bitkilerinin kökleri epeyce güçlü ve derine gitme özelliklidir. Defne uygun olmaz.
Beş yıldır baktığım defne ağacımın yapraklarında sararma ve delinmeler mevcut. Taze gelen yapraklarda da siyah siyah yanıklar var. Defnemi sağlığına nasıl kavuşturabilirim? Herhangi bir zararlı mı buna sebep olmuştur? Nasıl müdahale etmeliyim? Defnemin yanında biberiye, nane, reyhan, çilek, biber, domates gibi bitkilerim de var. Onlar da zarar görür mü?
***
Gönderdiğiniz fotoğraflarda gördüğüm kadarıyla saksıda yetiştiriyorsunuz. Yapraklardaki bozulmaları da iyice görebildim. Tipik tuz sorunu gibi görünüyor. Sebep evinizden biri sümüklüböcekler için tuz dökmüş olabilir. Bir de topraktaki gübreler ve sonradan katılan bitki besinleri, ister doğal-organik ister suni fark etmez, tümü zamanla toprakta çeşitli tuzlanmalar yaparlar ve tuzlaşma günden güne artış gösterir. Çözüm birkaç ayda bir toprak yıkaması sulaması yapmak. Şöyle: Saksıda ne kadar toprak varsa onun hacminin üç katı miktarı su ile sulayacaksınız. Böylece topraktaki tuzlar su ile çözülecek ve saksı altı deliklerinden çıkıp gidecek. Daha sonra yine bitki besini vermeye devam etmek gereklidir. Her zaman şart değil ama her sonbahar toprak yıkaması sulaması yapmanız şart.
Bahçemizde en az 6 yıllık iki yetişkin defne ağacı var. Her gün su vermemize rağmen yaprakları alttan kuruyarak dökülüyor. Yeşil yaprakların bazılarında delik var ve yenmiş görünüyor. Bu ağaçları nasıl kurtarabiliriz?
***
Bir yıllık defne fidanları dahi şiddetli sıcak Akdeniz ikliminde hiç yağmur yağmayan kurak yaz boyunca susuz hayatta kalırken siz henüz yaz sıcakları bile bastırmadan altı yıllık yetişkin ağaçları her gün suluyorsunuz. Muhtemelen bunun zararı oluyordur. Alttan kuruyarak demekle alttaki eski yaprakları kastediyorsanız ilkbahar ortasından yaz başına kadar en eski yaprakların dökülmesi olağan bir şeydir. Yapraklardaki delinmeler böceklerin yemesiyle mi oluyor, yoksa yanındaki dikenli sarmaşıklar yüzünden mi oluyor bunu iyice anlayın. Sonra, böceklerin yemesi kesin ise ve zarar vericilikleri çok fazla ise bir zirai ilaç dükkanına gidip problemi tarif edin. Gereken türde bir ilaç vereceklerdir.
Bahçemize defne ağacı dikmek istiyoruz. Binadan ne kadar mesafe uzaklıkta dikilmesi sağlıklı olur?
***
İki metreden daha yakın olmamalı.
Bahçede boyu çok büyümüş defne ağaçları var. Aynı kökten iki gövde olarak büyümüş olanı ve diğerlerini budatmak istiyoruz. İkilinin bir gövdesini en alttan kesersek daha iyi mi olur? Devrilme tehlikesi var diyorlar. Kökleri çok derinde değil diyorlar. Sadece üstlerinden mi budamalı?
***
Devrilen defne ağacı vakası hiç duymadım. Ama belli olmaz. Hiç devrilmez sanılan ağaçların bile kuvvetli fırtınalarda devrildiğini sık sık işitiyoruz. Devrilmede faktör ağacın bulunduğu yerin rüzgarlara açıklığından daha ziyade toprağın gevşekliğidir. Ağaç şekli almış defneleri budamaya gelince dalları aralarından rüzgarın geçebileceği şekilde seyreltmek fırtınaların devirme riskini bir hayli azaltır. Dipten uzamış iki gövdeden birini yok etseniz bile kalanında yine seyrekleştirme budaması yapmanız iyi olur.
Bahçemizde defne fidanları var. Nerelere satabiliriz?
***
Bunu ben bilemem. En iyisi çevrenizdeki en yakın fidanlıklara, seralara gidip onlara sorun.
Defne fidanı ekmek istiyorum. Ticari amaçlı kesilecek seviyeye kaç yılda ulaşır? Mesala 3-4 yıl sonra bir ağaçtan ortalama ne kadar kesim yapılabilir? Suyunu bakımını düzenli yaptığımızı varsayarsak..
***
Ticari yönünü hiç bilmem. Eğer kökleri çok sağlıklı ve güçlü fidanlar alır dikerseniz toprak da uygun ise en geç 4 yılda bir hayli gelişmiş olurlar. Mesela güçlü bir fidan şimdi 50cm ise üç yıl sonra enine boyuna 1,5m gelişim göstermiş olması gerekiyor. Ama dediğim gibi fidanın kök durumu ilk aşamada kesinlikle çok önemli. Topraktan sökülmüş çıplak köklü satılan defne fidanlarının toparlanıp kendine gelmesi iki yılı alır ve esas güçlü gelişimi ondan sonra başlar. Tüplü fidan almalı ve kök sağlığından da emin olmalısınız.
İki tane defne fidanım 3 yaşını geçti. Neredeyse 2m boyundalar. Yaprakları çok güzel ama şimdiye kadar hiç çiçeklenmedi ve tohum vermediler. Sulama, gübreleme ve güneşlenmesinde sorun yok. Neden çiçeklenmez?
***
Birkaç yıl daha olgunlaşmaları gerekiyor. Zaten çiçek açsalar bile tohum vermeleri mümkün olmayabilir. Çünkü dişisi ve erkeği ayrıdır. Sadece dişi olanları eğer yakınlarında erkek bir defne ağacı varsa ve onun polenleri kendi çiçeklerine ulaşabilirse tohum verir.
Araziden söktüğüm çıplak köklü defne fidanlarının yapraklarını dikmeden azaltmalı mıyım yoksa müdahale etmeden ekmeli miyim?
***
Fidanın ne kadar dalları olduğuna göre ve sökülme esnasında köklerinin ne derecede zarar görmüş olduğuna göre durum değişir. Bunları bilmediğim için şöyle yapın böyle yapın diyemem.
Ben üç/dört yıl önce bir defne ağacının dibindeki sürgünlerden almış ve balkonumdaki saksıya dikmiştim. Çok güzel tutundu ve yaprakları çok güzel. Fakat sadece bir dal olarak büyüyor. Hep böyle tek bir dal olarak mı uzayacak yoksa yıllar içinde -inşaallah yaşarsa- kalınlaşıp, yan dallar verip ağaç gorünümüne kavuşur mu? Değilse ne yapmam gerekir?
***
Küçük bir fidanken bile yanlardan ve dipten can sıkıcı şekilde bol bol dallanma yapar. Siz ağaç dibinden sürgün almışsınız. O dalın kendi güçlü köklerini geliştirmesi çok yavaş olur. İki üç yıl, bazen 4-5 yıl sürer. Bu yüzden arsızca dallanması gecikmiş. Muhtemelen şimdi bugünlerde veya gelecek yıl bugünlerde her yerinden filizlenecektir.
Yaklaşık 2 yaşında defne ağacım var ama çok yavaş büyüyor. Hızlı büyümesi için alt yapraklarını koparsam bu işe yarar mı?
***
Hayır tam tersine zararı olur. 2 yaş hiç bir şey değil. 3. veya 4. yıldan sora daha güçlü olur. Sık sık sulayın.
Bahçemizde en az 50 yıllık bir defne ağacı var. sağlıklı bir ağaç. Yukarıdaki yorumunuzdan fazla sulanmaması gerektiğini öğrendim ama iki günde bir suladığımız ağacı birden sulamamaya başlamak doğru olu mu? Defne ağacının bulunduğu taraçaya taş döseyeceğiz. Defne için ne kadar cm çapında bir göbek bırakmalıyız? Bu göbeğe yani defne ağacının altına yine az sulama isteyecek hangi bitkileri ekebiliriz?
***
50 yıllık ise yaz boyunca bir damla bile su istemez. Yeni dikilen fidanlar ilk üç yılında sulanmak ister. Veya çabucak büyüsünler diye 5-6 yıl devam edersiniz. Taş döşeyecekseniz, taşların aralarında beton olmayacaksa mesafenin önemi yok. Ama taşın yanısıra beton da yapacaksanız ağacın dibinden her yöne en az 1 metre mesafe alan toprak yüzey olarak kalmalıdır. Dibine her türlü sukulent bitkiler olabilir. Devleşecek ağaçlaşacak şeyler dikmeyin.
Aile kabristanımızdaki boş yerlere 1 metre arayla defne fidanları ektim. Bu fidanlar büyüyünce köklerinden dolayı sorun olursa diye ektiğime pişmanım. Sizce söküp atayım mı bu fidanları?
***
Kabirlerin üstlerine dikmediyseniz sakıncası yok. Kalsınlar. Ayrıca 1 metre aralık yanlış çünkü bunlar zamanla 4-5 metre ağaç oluyor. Aralarında en az 2 metre mesafe olması lazımdı. Gerçi yaz boyunca susuz kalacaklarsa pek fazla büyümezler.
Küçük bir defne fidanı aldım 1 sene olacak. Yeni çıkan yaprakları yanık yanık çıkıyor. Mantar dediler. Çabuk büyümesi için ne yapabiliriz? Gün aşırı suluyoruz bir türlü uzamıyor.
***
Mantar değil ya gübreden ya da sürekli sulamanız yüzünden yapraklar bozuluyordur. Defne çorak, kurak, bütün gün şiddetli sıcak yerlerde aylarca susuz kalarak yaşayan bir bitkidir. Toprağı kupkuru olsa bile sulamanız gerekmez. Kendi haline bırakın. Fidanlarını bir yere ekince genelde iki yılda anca yerine alışıp daha sonra hızlı gelişmeye başlar. Siz alalı henüz bir yıl geçmiş. Bu arada, siz belirtmediğiniz için ben bahçeye dikmiş olduğunuzu varsayarak cevap verdim. Saksıda yetiştiriyorsanız ve bunu belirtseydiniz ona göre cevap yazardım.
Evet önümüzde küçük bir bahçe var oraya diktik. O zaman gübre mi alsak?
***
Gübre işe yaramaz ve küçük fidanın köklerini yakıp öldürebilir. Defne en kötü toprakta bile sorunsuz gelişiyor. Dediğim gibi yapın. Sulamaları sadece yaz mevsiminde eğer toprak haftalarca kupkuru hale gelirse yapın. Aslında buna da gerek yok ama küçük fidanlarda iyi olur. Acele etmeyin. Orada üçüncü baharına girdikten sonra hızlıca büyümeye başlar. Fakat her şey köklerinin yeni yerinde güçlenmesine bağlı olduğunu düşünürsek, az miktarda fosfor oranı yüksek bitki besini vermek işe yarar. Dozajı düşük tutun ki zararı olmasın. Böylece kökler serpilir ve sonuçta kökleri zenginleştiği için fidan daha hızlı, daha çabuk gelişir.
Oturduğumuz yerde önceden beri olan defne ağaçları var. Bunların Akdeniz defnesi mi zehirli defne mi olduğunu nasıl anlayabiliriz?
***
Bildiğimiz defnenin yapraklarının kokusu başka hiçbir bitkide yok. Kendisine özgüdür. Yani kokusundan anlarsınız.
Biz de defne ağacı diktik. Gübre yok. Üst yaprakları yanık gibi çıkınca üstten biraz kırptık. Yukarı doğru boy atmaz mı şimdi? Yanlış mı yaptık ne yapabiliriz yukarı uzasın diye?
***
Merak etmeyin yerini severse yukarı uzamasına isteseniz de engel olamazsınız. Defneler İstanbul’un hava şartlarını çok seviyor. Ama yeter ki diktiğiniz yerde hayata tutunsun. Öncelikle toprağa yeni kökler salması lazım. Hızlı gelişimi muhtemelen iki yıl sonra başlar. Biraz sabredeceksiniz. Yeter ki ölmesin.
Elimizde geçen yıl topladığımız defne tohumları var. Bir kısmı kırıldı ve içinden yer fıstığına benzer iç kısmı çıktı. Tohumu bütün olarak mı ekmeliyim yoksa kırmak yarar sağlar mı?
***
İki şekilde de deneyin derim.
Bahçedeki iki defne ağacı da çok büyüdü dallardan budama yapmak şart mı? Çünkü kimse yetişemiyor yoksa gövdesinden yetişebildiğimiz yerden kesebilir miyiz kurur mu ağaçlarımız?
***
Budamak şart değil. Ağaçların budanmaya hiç ihtiyaçları yok. İnsanlar kendi kafalarına göre isterlerse budarlar. Veya niçin ihtiyaç görüyorlarsa o amaçla budarlar.
Geçen sene de yazmıştım 2 sene oldu defne ağacını çiçekçiden alıp diktik kesinlikle büyümüyor ama solmadı da. Üst yaprakları kıvrık kıvrık solucan gibi çıkıyor. Asla boy atmadı 3-4 santim ya büyüdü ya büyümedi. Hastalanmış olabilir mi?
***
Siz oraya dikeli ikinci yıl tamamlanıyor. Normaldir. Defneler yer değişimlerinde fena küser. Ancak 3. veya 4. yılda kendine gelir. Merak etmeyin. Benim bahçemde tohumdan kendi çıkmıştı. Yerini değiştirince bir yıl boyunca olduğu gibi durdu. 4 yıl geçince yavaştan hızlanmaya başladı. Şimdi tam 8 yıl geride kalmış olarak, boyu henüz 2 metre. Ve bu boya bu yıl ulaştı. Belki toprağı iyi olsaydı ve yaz boyunca susuz bırakmasaydım daha fazla büyürdü. Bizim burada yaz ayları tam kurak ve çok felaket sıcak geçiyor. Size tavsiyem hiç sulamayın bile. Artık iki yıl dolduğuna göre, kendini kurtarmıştır.
Çok teşekkür ederim. Çok incesiniz. Her sene soruşumda açıklama yapıyorsunuz. Seneye tekrar sorarsam şaşırmayın :) Çabuk büyür diye defne aldım şimdi 6-7 sene beklemem gerekecek..
***
Bence İstanbulda çok hızlı büyür. Muhtemelen önümüzdeki yıl hızlanır ve iki yıl sonra ise 2 metreyi geçer. Şimdilik, dediğim gibi yer değişimini sevmiyor. Ve yeni yerine köklerinin alışması 2-3 yıl sürüyor.
Defne fidanı diktik. 3 seneyi geçti sadece 10 cm uzadı. Taşa denk gelmiştir söküp başka yere dikin diyen var. Yaprak vermedi henüz. Ama kurumadı da. Taşa denk gelse kök salmaz mı?
***
Defne ağaçlarını tanımayanlar tahmin yürütmüş. Yanlış. Mesele şu ki defne fidanları yer değiştirilmeyi hiç sevmez. Bu durumda küsüyor ve birkaç yıl gelişemiyor. Yani ilk 3-4 yıl çok yavaş ve çok az gelişir. Sonra hızlanır. Eğer söküp başka yere dikerseniz daha fazla küser belki de ölür.
Yeteri kadar büyüklükte bir saksıda defne fidanım var. mart ayında peyzajcıdan almıştım. Hiç yeni yaprak vermedi. 3 hafta kadar önce mümkün olan en hassas şekilde saksıdan çıkardım. Kökler kahverengiydi. Toprağı da beton gibiydi. Acaba bu toprak mı engel oldu büyümesine? Kahverengi ve kuru kök sanırım bitkinin öldüğü anlamına geliyor. Toprağından arındırıp başka bir toprağa aynı saksıda ektim. Ama maalesef yapraklar bütünüyle kurudu. Hiçbir gelişme ve canlılık emaresi yok. Bitki öldü mü? Kurtarılabilir mi?
***
Yanlış yapmışsınız. Kökleri hiç rahatsız etmeden, toprağından hiç arındırmadan büyük bir saksıya gerektiği kadar toprak ilavesiyle yerleştirmeniz yeterli olurdu. Şimdi yaptığınız felaket hata sonucu tamamıyla ölmüş olabilir. iyice budayın. Çok az dal kalsın. Onları da bir hayli kısaltın. Yeşil dallar zamanla kararmazsa yaşıyor demektir.
Apartman bahçesinde birkaç defne ağacı var. Arada et veya balık yemeklerine koymak için kopartıyorum. Ancak farkettim ki fazla kokusu yok. Cinsinden olabilir mi? Hangi cinsini bulup almak gerekir?
***
Hayır defne defnedir. Aşırı yoğun koku beklemeyin. Mesela karanfil adlı baharat kadar etkili olması hiçbir şekilde mümkün değil. Defnenin o kadar yoğun koku/aroma özelliği yok. Eğer sizinkilerde sorun varsa muhtemelen bulunduğu konumla ilgilidir. Bütün gün güneş altında olması ve yaz boyunca susuzluk sıkıntısı çekmesi gerekir.