Echinopsis oxygona

Ana vatanı Güney Amerika kıtasının ortasından biraz güneye doğru olan kesimleridir. 1000 metreden daha düşük rakım yerlerde yaşarlar. Buralar tropikal kuşak dışı, subtropikal ve ılıman iklim bölgeleridir.

Özellikleri

Cactaceae familyasının fazla irileşmeyen, yuvarlak yapılı kaktüslerindendir. Oldukça uzun ömürlüdür. Yanlardan sık sık yavruladığı için gücü dağılır ve potansiyel iriliğine bu yüzden pek ulaşamaz. Ama yavrulamalarla oluşturduğu koloni yapısıyla 60cm genişliğinde bir yer kaplayabilir. Bilinçli bir bakımla tek başına bir Echinopsis oxygona kaktüsünü 30cm boyuna kadar büyütmeniz mümkündür. Gövdesinin çapı da 25cm kadar olacaktır. Ama bu kadar irileştirmek biraz zor.

Az güneşli yerlerde yuvarlakça değil, kalın silindir şeklinde büyür. Bu haliyle de çiçek açmasında sorun çıkmaz.

Dikenlerine gelince: Pekçok kaktüs türünde dikenlerin uzunluğu, kısalığı ve sayısı yetiştiği yerin şartlarına göre değişir. Mesela kapalı camekan balkonlarda genelde dikenler çok kısa kalır ve sayısı da çok az olur (hatta bir bakışta dikensiz zannebilirsiniz). Birçok türde bunu gözlemledim. Galiba toprak özelliğinin de bunda ciddi etkisi var. Echinopsis oxygona kaktüslerinde de aynı şekilde, şartlara göre değişir. Doğal özelliğine göre, tam yetişkin, irileşmiş bireylerde dikenler 2,5cm kadar uzun olabilir. Daha küçüklerde daha kısadır. Sert ve batıcıdır ama çok tehlikeli değildirler. Yani deriye işlemesi, kırılıp içeride kalması gibi sorunları pek olmaz. Dikenler sağlamdır, yerinden kopmaz ve kolayca batmazlar.

Çiçek açması

Echinopsis oxygona türü kaktüsler ilkbaharda ve yaz aylarında çok hoş kokulu çiçek açarlar. Paskalya zamanında da çiçek açtığı için İngilizcede yaygın adı easter lily cactus’tür. Yani paskalya zambağı kaktüsü anlamına geliyor. Çiçek açmasına esas etken kışın biraz üşümesidir. Kışın ne kadar üşüyecekleri kaktüs türleri arasında farklı farklıdır. Bazıları hem fazla soğuk hem de uzun süreli soğuk ister. Ama Echinopsis oxygona türüne hafif bir kış üşümesi yeterlidir. Örneğin Bodrum ve Antalya gibi yerlerde hiç sorunsuz her yıl çiçek açarlar.

Çiçekleri oldukça uzun, tüp gibi bir uzantıya sahiptir. Taç yapraklar tüp kısmın ucunda çevreye dağılır. Beyaz, lia, morumsu açık pembe ve magenta rengine çalan koyu pembe renklerde çiçek açan çeşitleri var. Hibrit-kültivar çeşitleri çoktur ve buna göre çiçek renkleri de daha zengindir.

Genelde gece saatlerinde çiçek açar ve aynı gün öğle saatlerinde çiçekler solar. Eğer hava çok sıcak değilse bir çiçek üç gün kadar hiç solmadan dayanır.

Kışa dayanıklılığı

Kış soğuklarına dayanıklılığı bünyesinin durumuna göre -1C ile -15C derece arasında değişir. Hızlı gelişimli ve kof yapılı olanların dayanıklılığı az olur. Sürekli açık havada, yazın saatlerce güneş altında yavaşça gelişerek yetişenlerin bünyesi sağlam ve sıkı olur ve ancak bu sayede -15C dereceye kadar kış soğuklarına sıfır zararla dayanırlar.

Bakımı

Mümkün olduğunca uzun süre direkt güneş almasını sağlayın. Pek hassaslıkları yoktur. Mesela benim denemelerime göre toprak seçmiyor ve sulama dengesizliklerinde kötü etkilenmiyor.

Yıllar önce bir komşum bana bundan bir tane vermişti. Bir akılsızlık yaparak bahçeye yere ektim. Toprak yoğun killi. Üstelik kışın burada Didim’de sık sık ve ağır şiddette yağmurlar yağar. Buna rağmen orada üç yıl yaşadı. Yani iki kışı sağ salim atlattı. Üçüncü baharına girmişken, çiçek açtıktan sonra aniden çürüdü gitti. “Nasılsa toprak seçmiyor” diye düşünerek olur olmaz yerlere olur olmaz topraklarla dikmemelisiniz. Tedbirli olun ki bitkilerinizi kaybetmeyin.

Echinopsis oxygona hafif asitli ve iyice süzek topraklarda çok iyi gelişir. Alkalinli toprakları pek sevmez ama yine de güzelce yaşar gider. Esas tehlike topraklardaki nematod parazitleridir (tüm kaktüs türleri için böyle). Bu yüzde doğal toprak kullanacaksanız dikkatli olun. Önce o toprağı pastörize etmelisiniz. Veya torf toprak kullanın.

3 ölçü torf toprak + 1 ölçü tertemiz 3-4mm dere kumu + 1 ölçü ponza taşı karışımı hem çok sağlıklı, güvenli hem de alkalinli olmadığından dolayı bu türün hızlıca, güzelce gelişimine yarayacak ideal bir karışımdır. Sulama suyunuz da fazla kireçli olmazsa hızlı gelişim açısından hiç sorun çıkmaz.

Sulamaları toprağı iyice kurudukça yapın. Kış boyunca hiç sulamasanız daha iyi olur ama pek fark etmiyor. Didim’de sürekli tam açık yerlerde yıllarca saksıda yetiştirenler biliyorum. Kışın sürekli yağmurlardan ıslanır dururlar.

Kaktüslere özel bitki besini benim tavsiye ettiğim gibi bir toprakta yetiştiriyorsanız kesinlikle gereklidir. Mayıs ortasından ağustos ortasına kadar, sadece ayda bir defa vermeniz yeterli olur. Doğal topraklarla karışım yaptıysanız bitki besini istemez ve bu toprakta mükemmel sağlıklı gelişecektir.

Fazla köklenme yaptığı için (ve eğer hızlıca, bereketlice gelişim istiyorsanız) büyük saksılarda yetiştirin. Ya da küçükken küçük saksıda olur elbette ama her yıl bir boy büyük saksıya mutlaka aktarın.

Evde yetiştirme

Ev içinde yetiştirmek için günde en az 4 saat direkt güneş alabileceği bir pencerenin yanında tutmanız lazım. Çiçek açması için ise kış boyunca soğuk bir odada tutmalısınız. Bu sayede ilkbahardan yaz sonuna kadar bir veya iki ayrı dönemde çiçek açabilir. Yalnız, bulunduğu yer ilkbahar ve yaz aylarında hem sıcak hem fazlasıyla havasız ise neredeyse hiçbir gelişim göstermeme, çiçek açmama problemi baş gösterir. Hava akımları kaktüs ve sukulent türlerde özellikle gece boyunca olması hayati önem taşır.

Üretimi

Echinopsis oxygona yanlarından bol bol yavru üretir. Bunları ilkbahar sonunda ayırıp yenilerini yetiştirebilirsiniz. Biraz özenli bakımla gayet hızlı büyürler. Anadan ayırınca birkaç gün açıkta bekletin. Sonra uygun toprak karışımına dikin (toprak kuru olmalıdır). İlk birkaç gün sulamayın. Sonra hızlıca köklenip gelişmeye başlarlar.

Güneş yetersizliğinde yuvarlak şeklini kaybedip silindir şeklinde uzayanları mayıs ayında ikiye bölün. Saksıda kalan alt kısım birçok yerinden filizlenecektir. Uzun süre güneş alan yerde tutun ki yeni yavrular yuvarlak top gibi gelişsinler. Kesip aldığınız üst kısmı ise 15-20 gün açıkta bekletin. Sonra yukarıda anlattığım gibi yeni saksıya dikerek o şekilde devam edin. Güneş yetersizliği çekmezse enine boyuna kalınlaşarak gelişip güzelce yuvarlak biçimli halde hayatına devam edecektir.

Tohumdan Echinopsis oxygona yetiştirecekseniz tohumları ilkbaharın en başında ekmelisiniz. Sorunsuz çimlenirler. Tohumların kış üşüme süreci yaşamasına gerek yok ama ilkbaharın en başında ekmelisiniz ki biraz serin ve ıslak toprak sayesinde tohumlar çimlenecek hale gelsinler.