Özellikleri
Lisianthus (Eustoma russellianum) genelde bir yıllık veya iki yıllıktır. Dikkatli bir bakımla 3-4 yıl yaşar. Bu takdirde ilk çiçek açtığı yıldan bir sonraki yıl daha güçlü ve daha fazla sayıda çiçek açar. Sonraki yıllar çiçek verimi düşer. Tohumdan yenilerini yetiştirip genç tutmakta yarar var.
Yaprakları mavimsi yeşil, mat ve mumdan yapılmış gibi görünümlüdür.
Yaz aylarında ya da iklim özelliğine ve iyi bakıma göre ilkbahar ortasından sonbahar ortasına kadar çiçek açar. Çiçekli kalma dönemi oldukça uzun ve memnun edicidir (90 günden fazla). Morumsu mavi, gül kurusu, pembe, krem rengi ve beyaz renkte, yalın kat ve katmerli çiçek açan çeşitleri var.
Çiçekleri kesme çiçekçilikte makbuldür. Vazo ömrü iki – üç haftadır.
Eustoma russellianum yetiştirme ve bakımı
Güneşli yerleri sever. Yaz sıcakları şiddetli olan yerlerde ise filtrelenmiş güneş ya da sadece sabah güneşi alması lazım. İç mekan bitkilerinden olmasa da son derece havadar ve güneşli bir pencere kenarında ev içinde yetişmesi mümkündür.
Saksıda yetiştirecekseniz bodur kültivarlarını tercih etmelisiniz. Hem bu takdirde geniş bir saksıya farklı renklerde çiçek açan birkaç Lisianthus fideleri dikersiniz.
Lisianthus
İlkbaharda hazır fidelerini almada dikkat edeceğiniz hususlar
1- Ne kadar büyüyeceklerini önceden bilmelisiniz. Lisianthus – liseli kız çiçeği veya bilimsel adıyla Eustoma russellianum türünün pekçok kültivarları var. Boyları 60 santim ile 120 santim arasında değişir. Bir de bodurları var ki 45cm’yi geçmezler. Yani satın alacağınız kültivarın özelliklerini önceden bilmeniz bahçede dikeceğiniz yeri belirlemenizde önemlidir.
2- Fide satın alma zamanı.. Don olayı olma riski tamamen geride kalmış olmalıdır. Mesela İstanbul’da Nisan başı, İzmir’de mart ortasından sonra, daha güney kıyı kesimlerinde ise şubat sonundan itibaren bahçelere dikme zamanı gelmiştir. Fideleri 15-20cm aralıklarla dikin. Daha fazla aralıklı olmamalılar ki çiçek dalları birbirlerine destek olsun. Yine de katmerli çiçek açanları değneğe bağlayarak desteklemeniz gerekir.
Toprak ve sulama
Toprağınız suyu iyi geçirmiyorsa derinden çapalayıp iri taneli dere kumu, leonardit, ponza taşı (hangilerinden varsa) toprağa bolca karıştırın. Aynı zamanda toprağa az miktar gübre karıştırın.
Sulamaları ihmal etmeyin. Kuru toprakta bekletmeye gelmezler. Fakat toprak ıslak olduğu halde sulamanız da Lisianthuslara zarar verir. Ayrıca sulamaları sabah erken saatlerde yapmalısınız. Çünkü mantar hastalıklarına dirençsizdir ve gece çevre ıslak olmamalıdır.
İklimi uygun yerlerde uzun ömürlü yetiştirmek için
Sonbaharda veya yaz sonunda Eustoma russellianum (Lisianthus) çiçeksiz kaldığı zaman dalları dibe yakın, toprak seviyesinin 5-6cm yukarısından kesin. Sonbaharda birkaç dip sürgünü oluşur. Bunlar yapraklı olarak kışı geçirir ve ilkbaharda gelişime devam ederler. Önceki yıla göre daha güçlü ve daha çok sayıda çiçek açarlar.
Lisianthus bitkileri -9C derece ve daha fazla soğuğa dayanamaz. Hafif don olayı görülen yerlerde kışın korunması diplerine malç yayarak ve don olayı olacağı günlerde üstlerine kova çevirmekle mümkündür.
Fide üretimi
Liseli kız çiçeği Eustoma russellianum üretimi tohum iledir. İlkbaharda tohum ekilmesi pek tavsiye edilmez. Çünkü bu durumda bir yıl sonra çiçek açacaklardır. Gerçi fark etmez (yani uğraşmayı göze alıyorsanız hiç sakıncası yok). Yaz sonu – sonbahar başı döneminde ekilen tohumlardan oluşan fideler sonraki yaz çiçek açar. Ayrıca tohumları olgunlaştığında daha fazla kupkuru olmasını beklemeden ekmek şarttır. Yoksa hemen çimlenmez ve baharda çimlenmeyi beklerler.
Tohumları ilkbaharda ekecekseniz ilkbaharda değil kış sonunda ekmelisiniz. Çünkü Lisianthus tohumlarının birkaç hafta soğukta yumuşamaları gerekiyor.
Aslında tohumdan gelişen fidelerin ortalama 5 ay sonra çiçek açacaklarını düşünürseniz kışın mesela şubat başında uygun şartlarda başlarsanız fideler temmuzda çiçek açacaklardır.
Tohumların ekilişi
Tohumların çimlenmesi için güneş ışınlarını direkt almaları gerekiyor. Önceden suladığınız toprağın yüzeyine tohumları serpin. Hafifçe su fısfıslayın. Daha sonraki günlerde toprak yüzeyinin fazla kurumasına izin vermemek için ara sıra su fısfıslamaya devam edin. Hava sıcaklığı 17 – 24 dereceler aralığında ise tohumlar çimlenene kadar üstlerini naylonla veya cam ile kapatın. Tohumlar çimlenmeye başlar başlamaz artık kapalı tutmayın. Ve artık toprak yüzeyi orta derece kuruma gösterdikçe sulayın.
Problemleri
Liseli kız çiçeği – Lisianthus’lar her türlü hastalıklara ve parazitlere yakalanmaya çok yatkındır. Sağlıklı kalması olması her bahçede mümkün olmaz. Tamamıyla açıklık, güneşli ve sık sık sulama gerekmeyen bitkilere yer verilen bahçelerde hastalık ve parazit riski hemen hiç yoktur ve böyle yerlerde liseli kız çiçekleri sağlıklı kalabilir. Sulama ise mutlaka sabah – öğle arasında yapılmalı. Gece ıslaklığına yol açacak yanlış vakitli sulamaları yapmamalısınız.
Kaynaklar
Eustoma: growing from seeds, planting and care – floristics.info
Eustoma exaltatum ssp. russellianum – wildflower.org
Liselikız birleşik yazılır (bitki adları birleşik).
***
Melisa Hanım bu kuralı kim koymuşsa tamamıyla gereksiz ve yanlış. Sanıyorum bitkilerin bilimsel adlarındaki kurallardan esinlenmişler. Her bir türün sadece ve sadece bir bilimsel adı vardır (iki ayrı kelimeden oluşur) ve o da genelde Latince, bazen eski Yunan dilindendir. O isimlerde kurallar vardır. Bilimsel adlar dünyanın her yerinde aynıdır ve kesinlikle başka dillere tercüme edilmezler. Tercüme edilirlerse de yerel ad olarak kalırlar. Bilimsel hükümleri olmaz. Bir türün aynı ülkede, aynı dilde birden fazla yerel adları olabiliyor ve normaldir. Dünyanın her yerinde böyledir. Hatta alakasız türlere tesadüfen aynı isimlerin verilmesi de bütün dünyada yaygındır. Yerel isimlendirmelerde kurallar olmaz. Olması gereksizdir. Bu türe liseli kız denmesi bilimsel adındaki Lisianthus sözcüğünden esinlenilmiş olmasıdır (ses benzerliğinden dolayı). Ege’deki çiçekçiler uydurmuş ve zamanla bu isim tutulmuş. Bilimsel değeri yok ama insanların hangi bitkiden bahsedildiğini anlamaları açısında güzel.
Merhaba, bu çiçekten aldım. Toprağı nasıl olmalı? Pencere iç tarafında gündüzleri full hava alacak şekilde olsa geceleri pencere kapalı olsa sorun olur mu?
***
Evde yetiştireceğiniz her bitkiye şöyle toprak hazırlayın: Torf adıyla satılan salon bitkisi toprağı ve akvaryumcularda satılan temiz dere kumu. 3 ölçü torf toprak + 1 ölçü dere kumunu iyice harmanlayın. Bu karışımı kullanın. Liseli kız çiçeği aslında evlerde olmaz ama dediğiniz gibi havadar ve güneşli bir pencere önünde belki olabilir. Deneyin bakılım. Ben garantisini vermem. Çünkü hiç denemedim.
Tohumlar serpildikten sonra üzeri kaç cm toprak ile örtülmeli? Bu çiçeğin diğer bir adı Lale gül olabilir mi yoksa o farklı mı?
***
Üzeri toprakla örtülmez. Yazı içinde detaylı anlatılmıştır. Evet lalegül de diyorlar.
İki çiçeğim var. Nasıl tohum alabilirim?
***
Solan çiçekler tohum kapsüllerine dönüşür. Onlar olgunlaşıp kuruduğu zaman içlerindeki tohumları alın.
Kırılan kısmını suya koyup kök salmasını sağlayabilir miyim? Yoksa direkt toprağamı dikeyim? Atmaya kıyamıyorum. Çiçekleri üstünde çok güzel duruyor.
***
Hiçbir şey işe yaramaz. Bozulana kadar suda tutun. Sonra atarsınız.
Lisianthus çiçeğimin tomurcukları bir ya da iki tanesi açıyor. 15-20 tanesi kuruyor. Sebebi ne olabilir acaba?
***
Saksıda yetiştiriyorsanız toprağın kökleri fazla ısıtması yüzündendir. Bahçe-balkon saksıları bir hayli büyük olmalıdır ki içindeki toprak havanın sıcaklığından fazla etkilenmesin, kökler sıcakta pişmesin.
Çiçek tohumları nereden alabilirim? Tohum satılan çok yerlerde yok maalesef.
***
Bu bitkinin tohumlarından ben de hiçbir yerde görmüyorum. Bulabilmeniz şansınıza kalmış artık.