Forsythia, altın çanak

Altın çanak Forsythia çalısının çiçekli dalları – fotoğraf: almanac.com

Oleaceae (Zeytingiller) familyasından Forsythia cinsinin 11 türü var. Bunlar kışın yapraklarını döken, çok dallı çalı biçiminde, ilkbaharda sarı çiçek açan bitkilerdir. Tüm Forsythia türlerine İngilizcede ‘golden bells’ yani altın çanlar derler. Türkçede altın çanak diyoruz. Baharda yaprak vermeden önce çiçek açarlar. Yaprak rengi ve yaprak şekilleri türüne, kültivarına göre değişir. Düz yeşil, sarımsı yeşil, yeşil-sarı karışık, gümüşi açık yeşil – koyu yeşil alacalı gibi desenli yapraklı vesaire. Yaprak kenarlarının düz ya da dişli olması da türüne / kültivarına göre değişir.

Forsythia × intermedia

Forsythia’nın birkaç türü, hibriti ve kültivarları çit bitkisi ve küçük süs ağacı gibi kullanımlar için ticari değer taşır. En meşhuru Forsythia × intermedia adlı hibrittir. Yeşil dallı Forsythia viridissima ile salkım söğüt gibi sarkık dallı Forsythia suspensa arasında melezleme ile türetilmiştir. Altın çanak adıyla bildiğimiz bu hibrit dik ve yay şeklinde dallarla gelişim göstererek hızlı büyür. 3-4 metre uzar.

Söz konusu hibrit altın çanak bitkisi sınır, kenar çit bitkisi olarak kullanıma uygundur. Kış soğuklarına -35C dereceye kadar dayanıklıdır. En meşhur üç kültivarı:

Forsythia x intermedia ‘Sunrise’ Diğerlerine göre kompakt (daha küçük ve derli toplu) kalır. Ortalama 1,5 metre uzarlar. Bir birey 1m² kadar alan kaplar.
Forsythia x intermedia ‘Meadowlark’ 3 metre yükselir.
Forsythia x intermedia ‘Northern Gold’ 2 – 2,5 metre kadar uzar.

Yetiştirme, bakım

Forsythia – altın çanak çalıları tam gün güneş isterler. Sıcak memleketlerde yarı gölge veya doğu cephe gibi yerlerde daha iyi olur. Toprak seçmezler. Sadece süzek toprakta daha sağlıklı ve daha gür gelişirler. Susuzluğa dayanıklılıkları iyidir. Sıcak memleketlerde ise uzun ve yağışsız geçen yaz aylarında ara sıra sulamak gerekir.

Altın çanak budama zamanı  ilkbaharda çiçek açtıktan sonradır. Böylece gelecek yılki çiçeklenme potansiyeline zarar vermiş olmazsınız. Eğer yanlış zamanda mesela sonbaharda budama yaparsanız, yan dalları budarsanız önünüzdeki baharda çiçek açmaz. İlkbahar budamasından sonra çıkıp yükselen kök sürgün dalları yaz boyunca yan dallar geliştirir. Bu yan dallar sonraki baharda çiçeklenir.

İlkbaharda bazı eski dalları tam dipten kesmelisiniz ki yeni sürgünler kuvvetli gelişsin. Akıllıca bir programlamayla budama yaptığınızda fortsiya çalılarınız hem asla yaşlanmaz hem asla çiçeksiz bahar geçirmez. Aşağıda resimde gördüğünüz gibi ana dallardan yanlara uzayan ince dallar toprak yüzeyinde bile olsa ilkbaharda çiçekleniyor.

Forsythia fidan üretimi

En kolay çoğaltma yöntemi ilkbahar başında basit daldırma yöntemidir. Toprağa yakın ve esnek bir dalını kırmadan eğerek dalın bir kısmını hafifçe toprağa gömün. üstüne ağır bir taş koyun. O kısım bir ay içinde iyice kök salmış olur. Sonra köklere zarar vermeden sökün. Ana bitkiden keserek alın ve istediğiniz yere dikin.

Seri üretimi kış başında (bitki kesin bir uyku dönemindeyken) tam olgun dal çelikleriyle yapılır. Çelik alma zamanı için en erken zaman yapraklarını tamamıyla döktüğü zaman olmalıdır. Tam olgunlaşmış dalları uç kısımlardan 12- 15 santim parçalar halinde kesip alın. Aslında uzunluk değil, yaprak gözü sayısı önemlidir: Her çelik en az 4 boğumlu olmalıdır. Çelikleri çok süzek bir toprağa üçte ikisi gömülü olacak şekilde dikin. Daima açık havada tutun. Bunlar ilkbaharda iyice köklenip yapraklandıktan sonra esas yerlerine dikin. Ayrıca, ilkbaharda çiçekleri solduğu zaman budadığınız dallarından da çelikle çoğaltmanız mümkündür. İlk bir iki ay hiç susuz bırakmayın. Ama kışın çelikle üretmek zamanlama açısından daha iyi bir yoldur.