Kana – Tespih çiçeği

Cannaceae (Kanagiller) familyasının Canna cinsinden süs bitkileri genellikle birkaç Canna (kana) türlerinden çeşitli hibritlerdir.

Kana çiçeği (Canna türlerinden)

Turuncu çiçekli kana. Fotoğraf: mayıs 2016, Didim

Özellikleri

Kocaman dekoratif yapraklarıyla ve güzel çiçekleriyle kana ilkbahardan sonbahar sonuna kadar bulunduğu yere egzotik ve tropik bir güzellik kazandırır. Biraz küçük yapraklı bodur kültivarları ise ihtiyaca göre küçük bahçeler ve balkon saksıları içindir.

Kana dahil tüm Zencefilimsilerin ortak özellikleri

Kana Zingiberales yani Zencefil tarzı çiçeklenenler sınıfındandır (muz, dua çiçeği, zencefil, starliçe vb bitkiler gibi).

– Toprak altı rizomları olumsuz şartlarda uykuya çekilir. Toprak dışı kısımlar kısmen veya tamamıyla yok olur. Şartlar düzeldiğinde yeni ve güçlü gelişimler başlar.
– Rizomlardan yükselen her bir sürgünde yapraklar iç içe birbirlerinin içinden çıkar ve böylece rizomdan gelişmiş olan birkaç yalancı gövde oluşur. Bir sürgün yapraklanmayla yalancı gövde haline gelir ve yapraklardan sonra en son olarak bir çiçek sapı çıkar. Her bir yalancı gövdenin ömrü çiçek açıp meyve/tohum oluşturmakla son bulur.
– Rizom sistemi yıldan yıla güçlenir ve her yıl daha fazla sayıda yalancı gövde geliştirir.

Yapraklar ve uzunluk

Kananın yapraklarının özellikleri türüne ve kültivarlarına göre değişir. Yaprak renkleri yeşil, koyu bordo, kestane rengi, karışık renkte çizgili vesaire olur. Yapraklar genelde 40cm kadar uzun ve 20cm genişliğinde olurlar. Bir iki kültivar veya tür biraz daha küçük yapraklıdır. Sık yetiştirilen kültivarlar arasında 60cm uzunluğunda, 30cm genişliğinde yaprak geliştirenler var. Boyları da yaprak iriliğine göre değişir. Ne kadar büyük yaprak, o kadar uzun boy. Kanaların cüssesi, uzunluğu hem kültivar özelliğine göre hem bakıma göre değişir. 1 metre ile 3 metre arasında gibi.

Bodur kültivarların boyları tepe çiçekleriyle beraber 50cm’yi geçmez. Bunlar küçük bahçelere ve balkon saksılarına en uygun kana kültivarlarıdır.

Yaprak amaçlı denen kanaların yaprakları 1m gibi uzun ve 40cm kadar geniştir. Muz yapraklarına benzerler. Bunların çiçekleri de güzeldir ama boyları 2-3 metre olunca en tepedeki çiçeklerin pek önemi kalmıyor.

Kana çiçeklenmesinde dikkat edeceğiniz hususlar

Çiçek renkleri sarı, kırmızı, turuncu, kavuniçi, beyazımsı krem ve bazı kültivarlarda bu renklerin ikisinin aynı çiçek üzerinde karışımı halde çeşitliliğe sahiptir. İlkbaharda yükselmeye başlayan kana yalancı gövdeleri birkaç yapraktan sonra çiçek sapı çıkarır. Yetiştirildiği bölgenin iklimine göre ilk çiçekler ilkbahar ilk yarısında açar. Duruma göre yaz başını bulur. Çiçekler uzun sapın ucunda 15-20cm uzunluğunda olan ince yaprakçık kılıfının içinden çıkan 10cm veya 20cm bir sapta üst üste sıralanır halde birkaç tanedir.

Kananın çiçekleri solduklarında o yaprakçık kılıfın içinde gelişim devam ederek yeni bir yaprakçık kılıfın içinden yeni bir kısa sap daha çıkar ve tekrar birkaç çiçek açar. Bu yenilenmeler bir yalancı gövde üzerinde 3-4 defa tekrarlanır. Yalancı gövdede bu tip tekrar tekrar çiçeklenme her kültivarda olmaz. Bir de olması için iyi bakım gerekir.

Yalancı gövdenin çiçeklenmesi bitince dibini kontrol edin. Toprak altından yeni bir sürgün çıkıyorsa ve gelişimi hızlı ise o yalancı gövdeyi tam dipten kesin ki yeni gelişmekte olan sürgün güzelce yapraklanıp serpilsin. Yaşadığınız yerde yeterli sıcaklık ne kadar uzun sürüyorsa kana bitkilerinizin toprak altından tekrar tekrar yeni sürgünler vermesi ve tekrar tekrar çiçek açması mümkündür. Mesela Didim’de gördüğüm kadarıyla çiçeklenme nisanda başlayıp kasım veya aralık ayına kadar devam ediyor. Bu biraz da sonbahardaki hava şartlarının gidişatına bağlı. Ama en önemlisi doğru bakımı yapma başarınızdır. Yoksa kana yalancı gövdeleri birkaç yaprak çıkarır ve öylece kalırlar. İçlerinden çiçek sapı çıkmaz. Nadiren çıksa da çiçek tomurcukları oluşmaz. Doğru bakım bunun için büyük önem taşır.

Soğuklarla arası

Kültivarlarının kış soğuklarına dayanıklılıkları farklı farklı olsa da tek tek öğrenmeye gerek yok: Kışın -5C dereceye kadar sadece toprak dışı kısımları kurur. Rizomlar hiç zarar görmez. Bundan biraz daha fazla soğuk olan yerlerde ise kışın üstlerine bolca kuru yaprak vesaire örtmekle korumalısınız. -10C dereceden daha ağır don olayları olan yerlerde ise kış başında rizomları sökerek çok serin bir yerde ilkbahara kadar korumanız gerekir. Ya da saksılarda yetiştirip kışın çok serin, korunaklı bir yerde hiç sulamadan dinlendirin. Eğer yetiştirdiğiniz kananın kültivar adının veya türünün ne olduğunu kesin olarak biliyorsanız kış soğuklarına ne kadar dayanacağını da öğrenir ve ona göre davranırsınız.

Kullanım

Kana süs bitkisi olarak ve rizomlarından nişasta üretim bitkisi olarak kullanılır. Süs bitkisi olarak kullanımı yaprak amaçlı ve çiçek amaçlı gibi çeşitli olsa da her tip kananın çiçekleri gayet güzeldir. Tohumları tespih yapmaya uygun büyüklükte ve yuvarlak olur. Herhalde bunun için tespih çiçeği denmiş olsa gerek. Kana tohumlarını sertleşmeden toplayıp delmelisiniz. Yoksa taş gibi sertleşirler ve delemezsiniz. Sürekli pis su birikintili çöplük yerlerde ekolojik temizleyici bir bitki olarak kullanılır. Öyle yerlerde güzelce gelişip serpilme ve çevreyi temizlemede etkilidir.

Kana yetiştirilmesi ve bakımı

Kana aslında en kolay yetiştirilen ve en zahmetsiz süs bitkilerindendir. Fakat bakımında hata olursa çiçek açmaz ve gelişimi de pek güzel olmaz. En büyük hata suya çok düşkün olduğunu ciddiye almamaktır. Yani düzenli emek isteyen bitkilerdendir. Doğru emeklerinizi asla karşılıksız bırakmaz.

Kış sonunda ve ilkbahar başında kana yumruları satışa çıkarılır. Yaşadığınız yerini iklimine göre artık don olayı olmayacağından emin iseniz yumruları bekletmeden dikmenizde sakınca yok. Gerçi gecikmenizin de pek zararı yok. Çünkü bahar başının serinlerinde gelişimi yavaş olur. Hava biraz daha ısınsa çok hızlı gelişirler. Erken veya geç dikmeniz çiçek açmalarını iyi veya kötü yönde etkilemez.

Yumruların alt kısmı neresi üst kısmı neresi önemli değil. Eğer yumrular üzerinde filizlenme gözleri farkediyorsanız o gözler üstte kalacak şekilde dikmelisiniz. Uzunca yumruları yere paralel olarak toprağa yatırın ve 7-8cm toprak altında kalacak şekilde gömün. Mesafe ise, uzun boylu – iri yapraklı kanalar ortalama 60cm ara ile, daha küçük yapılıları ve bodur kültivarları ortalama 30cm aralıklarla dikin.

Kana yetiştireceğiniz yer günde en az 4 saat direkt güneş alıyor olmalıdır.

Toprak

Humuslu, bitkisel çürüntülü (organik besleyiciliği yüksek) doğal toprakları sever. Eğer toprağın havadarlığı iyi ise ve sık sık sularsanız kana muhteşem güzel gelişir. Bir yere kana yumrularını ekmeden önce toprağı 25cm kadar derinliğine güzelce çapalayıp bolca bitkisel çürüntüler ya da hazır poşet toprak karıştırın (toprağın verimli olmadığını düşünüyorsanız gübre de katmalısınız). Her şeyi güzelce karıştırıp tekrar çapaladıktan sonra kana yumrularını dikin ve bolca sulayın. Toprağı beyazımsı olan yerlerde ise toprağa mutlaka bol bol leonardit ve bitkisel çürüntüler, ayrıca bol bol sığır gübresi karıştırmalısınız.

Kana için sulama en önemli faktör

İlkbaharda serin zamanlarda toprak üst yüzeyi kurudukça sulayın. Havalar ısındıkça sulama sıklığını arttırın. Yaz boyu sık sık ve bol su ile sulayın. Hiç ihmal etmeyin. Adeta bir su bitkisi gibi suyu çok sever.

Bitki besini takviyesi

Güney Ege ve Akdeniz kıyı kesimleri gibi kış soğukları çok kısa süren yerlerde kanaların 8 veya 9 ay kadar gelişim ve çiçeklenme süresi olduğu için gereklidir. Çünkü ara ara yepyeni sürgünlerle yepyeni yalancı gövdeler oluşturup tekrar tekrar çiçeklenmesi o nispette besleyici toprak gerektirir. Ayda bir defa genel amaçlı bitki besini veya npk eşit ağırlıklı suni gübre bir ay ara ile kullanıma uygun dozajda suya karıştırıp vermelisiniz.

Budama

Tepedeki çiçekler solunca sadece çiçekleri dökülmüş olan tepedeki kısa sapı kesin. O kısa sapı tutan uzunca ve dar yapılı yaprakçık içinden tekrar yeni tomurcuk öbekleri çıkabilir. Buna dikkat edin. Tamamen çiçeksiz kalmış olanları ise eğer dipten toprak altından yeni sürgünler geliyorsa tam dipten kesin. Yeni sürgünler gelmiyorsa sakın kesmeyin. Çünkü kana yaprakları toprak altı rizomların gelecek yılki performansı için güç topluyor. Kışa kadar yapraksız kalmamalı.

Kana üretimi, çoğaltılması

Kış sonunda kanaları söküp rizomlarını uygun yerlerinden keserek çoğaltabilirsiniz. Hatta ilkbahar ve yaz boyunca bile, gelişmiş sürgünlerin diplerini biraz kazarak ana rizoma bağlantılı yerlerinden kesip ayırmakla da çoğaltmak mümkün. Bunları direkt toprağa dikin ve susuz bırakmayın. Belki on gün kadar bocalasalar bile sonra hiçbir şey olmamış gibi hayatlarına ve gelişimlerinde devam ederler.

Problemleri

Ağır killi topraklarda gerekmediği halde sulayıp durursanız yapraklarda mantar hastalıkları ya da rizomlarda çürümeler olabilir. Kana yetiştirmede her şey dört dörtlük olduğu halde gelişimde çirkinlikler, yapraklarda ciddi bozukluklar oluyorsa rizomlara hastalık virüsü bulaşmıştır. Bunun çaresi yok. Kapalı camekanlı balkonlarda yapraklarına örümcek bitler musallat olabilir. Bunun çaresi bitkiyi sık sık yıkamak ve bulunduğu çevreyi haftada bir iki defa su ile güzelce yıkayarak tertemiz tutmaktır.

Kaynaklar

Canna (plant) – wikipedia.org

Yazar: Erdal Yüksel

Kategori: Bahçe / Balkon Süs Bitkileri

Etiketler: | |

'Kana – Tespih çiçeği' hakkında sorular, açıklamalar

  1. Sümeyye dedi ki:

    Merhaba. Bu bitkinin tohumları var elimde. Nasıl ve ne zaman çimlendirebilirim?
    ***
    Güneş ve sıcaklık istiyor. İlkbaharda tohumları önce iki gün suda bekletin. Sonra toprağa 1cm kadar hafifçe gömüp sulayın. Hiç susuz bırakmayın. Güneşin ısıtacağı yerde toprak güneşten ısınıyor olmalıdır. Bir iki hafta içinde çimlenirler.

  2. Rıza, Mersin dedi ki:

    Yazın, heliconia diye cennet kuşu çiçekli cannaya benzer bir bitki almıştım. Bu bitkiyede cannalar gibi bakabilir miyim?
    ***
    Olabilir. Kana’lardan şu şekilde farklıdır: Eğer toprak dışı kısımları her kış sıfırlanırsa asla çiçek açmaz. Kışın yaprakları soğuktan fazla zarar görmemeli. Buna dikkat ederseniz tamamdır. Zaten Mersin’de pek tehlike yok ama bazı kışlar tehlikeli olabilir.

  3. Sinan, İzmir dedi ki:

    Bazı kanalar çiçek açıp tohuma döndü. tohumlanması enerjisini azaltır mı? keseleri koparsam çiçek açar mı?
    ***
    Hayır tohum gelişmesinin hiçbir kötü etkisi yok. Fakat o kısımlarını kesmeniz yeniden çiçek açma potansiyelini yok etmektir. Çünkü tepede tohumların oluştuğu aynı yerden bir süre sonra yeni bir uzantı yükselir ve yeniden tomurcuklar ortaya çıkar. Kesecekseniz sadece tek tek tohumları kesin.

  4. Tuğba, İstanbul dedi ki:

    Kırmızı ve sarı çiçek açanlardan var. Gün boyu cam önündeler. Yaprak uçlarında kararmalar var. Büyük yaprakları dipten mi keseceğim nasıl bakacağım?
    ***
    Bakım bilgilerini lütfen yukarıdan okuyun. Bozulan yaprakları istediğiniz gibi kesebilirsiniz. Kış dinlenmesinden sonra daha büyük saksıya daha uygun toprak ile yeniden dikin. Küçük saksılara hiç uygun değildir. Sulamaları çok bol su ile yaz boyunca hemen her gün yapmanız şart.

  5. Sinan, İzmir dedi ki:

    Bu mevsimde haliyle toprak dışı kısımları kısmen bozuldu ve çirkin gözüküyor. Önceden bahar başına kadar tamamen bozulmalarını bekleyip keserdim. Şimdiden toprak hizasından kessem rizomlarına zararı olur mu?
    ***
    Hayır sakıncası yok. Her yıl veya iki yılda bir kış sonunda sökün ve fazlalıkları, sıkışıklıkları ayırır. Toprağı güzelce çapalayıp çok hafifçe gübreleyin. Sonra düzgünce yeniden dikin. En iyi gelişimleri bu sayede oluyor.

  6. Burak, Urla dedi ki:

    Kanaların yeşil – büyük yapraklı olmasını ve yüzme havuzu yanında tropik görüntü amaçlı kullanmak istiyoruz. Bodur olanlarını liste dışı bırakırsak, Canna indica olarak Türkiye’de bulabildiğimiz çeşitleri bu istediğimiz yaprak yapısına sahip olur mu? Çiçek rengine göre fark eder mi?
    ***
    Kocaman yeşil yapraklar istiyorsanız muz çok daha iyidir. Sıcakta gelişimi sürekli olup sulama ihmallerinde bile gelişimi durmaz. Ne kadar sık sularsanız o kadar hızlı ve kusursuz sağlıklı yapraklı olarak gelişecektir. Kanalar şiddetli sıcak + tam gün güneş karşısında dekoratiflik açısından beklentinizi karşılamaz ve yaprakları uzun süre sağlıklı kalmaz. Sürekli dipten yeni sürgünler geliştirmesi gerekiyor ve bu pek sık olmuyor ne yazık ki. Kısaca kanalar (yaprak amaçlı yetiştirecekseniz) şiddetli sıcak olan yerlerde yarı gölge yerlerde güzel gelişir.

  7. Ege, İzmir dedi ki:

    Bodur kana çiçeğini nasıl anlayabilirim çiçekçilerden alırken? Çünkü küçük olduklarında hepsi birbirine benziyor. Yardım için teşekkürler. Sizin sayenizden bir çok bilgi sahibi oldum. Çok güzel bir şey yapıyorsunuz.
    ***
    Yılın bu zamanında henüz küçük olanını bulmazsınız. Şimdi hepsi tam gelişmiştir. Bodurların yaprakları daha küçük ve daha dar yapılıdır. Az yapraklı ve kısa boylu olarak kısa çiçek sapı üzerinde çiçek açarlar.

  8. Ayşegül, Ankara dedi ki:

    15 adet kana çiçeği soğanı aldım. Ankara’nın yüksek rakımlı -20 leri gören köyümüze dikmek istiyorum. Kışın dona dayanır mı? Toprak üstü kısımlarını malçlama yapsam olur mu?
    ***
    Kanaların soğanı olmaz. Zencefil gibi yumruları olur. Orada kışın kesin ölürler. Malçlama işe yarar mı sanmıyorum. Ayrıca kana yumrularını ilkbahar başında almanız gerekirdi. Aldığınız şeyler ya kana değildir ya da satıcı kişi dürüst değil. Ben olsam bu zamanda ilkbaharda ekilecek şeyler satmazdım. En azından isteyenler olursa kendilerini uyarırdım.

  9. Nıran Bayar dedi ki:

    Ben bordo yapraklı canna istiyorum nasıl yardımcı olabilirsiniz?
    ***
    Fidanlıklardan aramanız lazım.

  10. Yeşim dedi ki:

    Canna çiçeğimin geniş büyük yapraklarında yırtıklar var ve bazı yapraklarında da kuruma. Sanırım suyu az verdim. Bu yırtılan yaprakları kesmeli miyim?
    ***
    Kesmeyin. Onların yerini alacak yeni yapraklar gelişince kesebilirsiniz.


Sorunuzu / Yorumunuzu Aşağıya Yazabilirsiniz.

Lütfen sorunuzu konu ile ilgili sayfaya yazmaya gayret edin.

Sorunuzu/Yorumunuzu yazın:

Sorunuz cevabımla birlikte 1 saat veya en geç 24 saat içinde burada görünür olacaktır. Lütfen ara sıra kontrol edin. Hiç görünmüyorsa akıllı telefonunuzda önbellek temizliği yapmalısınız.