Kanguru pençesi

Özellikleri

Uzun ömürlü, otsu özellikli, rizomlu bitkilerdir. Tüp gibi yapısı olan çiçekleri kadife gibi sıkça tüylerle kaplıdır. Tüp çiçeğin açık ucu testere dişleri gibi girintili-çıkıntılıdır ve çıkıntılar 6 sivri uç halindedir. Bu haliyle çiçeği pençeye benzetiyorlar. Avustralya’da çok kanguru olduğu için benzete benzete kanguru pençelerine benzetmişler. Ben hiç benzetemedim. Yukarıdaki kıyaslamalı resme bakın. :)

Esas türlerinin yanı sıra sayısız çoklukta hibritleri ve kültivarları türetilmiştir. Her boy, her tip ve neredeyse her renkten çiçek açan çeşitleri var (siyah dahil).

Yaprakları dar ve uzun şeritler halinde sürekli dipten rizomlardan çıkar. Dallanma olmaz (çiçek dalları hariç). Çiçekleri yapraksız uzayan dalların üstünde açar. Çiçek dalları tür özelliğine göre farklı boylarda olur. Bazıları 2-3 metre kadar uzun olur. Uzadıkça dallanıp budaklanır ve çok fazla çiçek açarlar. Bodur tipler 1 metre veya 1 metrenin altında kalır. Çiçek sapları kısa olunca çiçek sayısı da az oluyor ama doğru bakım ve doğru şartlarda birkaç çiçek sapı çıkarabilirler. Üst resimde bodur bir kültivarını görüyorsunuz. Dallar dik duruşlu ve sağlam yapıdadır. Rüzgardan kırılmaz, üzerine konan küçük kuşları taşır.

Kullanım alanları

Genel anlamda bir bahçe süs bitkisidir. Teras, balkon, veranda saksılarında da yetişir. Susuz bahçe konseplerine uyar (bazı çeşitleri). En önemlisi de kesme çiçekçiliğe uygun olmaları ve bu bakımdan çok iyi albenisi olmasıdır.

Toksik etkisi

Kadifeli çiçeklerini sevimli bulup yüzünüze gözünüze sürerseniz fena zarar görürsünüz. Cildiniz hassas ise elinizi bile sürmeyin.

İklim uyumu

Kanguru pençesi Akdeniz iklimine biraz uygundur. Yaz yağmurlarını sevmez. Şiddetli sıcaklara da pek gelmiyor (bu meseleyi aşağıda bakımı konusunda yazdım). Gerçi türüne, kültivarına göre iklim uyumu ufak tefek farklılıklar gösterir. Kış soğuklarına dayanıklılığı türlerine, kültivarlarına, hibritlerine göre -1C derece ile -7C derece arasında değişir. Kışın fazla yağışlı, havası da fazla nemli olan yerlerde sonbaharda dipten tüm yapraklarını ve dallarını kesmeyi tavsiye ederler. Sebep mantar hastalıkları tehlikesi. Aslında bir de yaz sonuna doğru yorgun düşmüş ve çiçekleri bitmiş ise derhal dipten biçmek iyi olur. Bu sayede hızlıca kendisini yeniler ve son bir kez daha çiçek sapları çıkarır.

Yetiştirme, bakım

Güneşli yer ister. Bahçelerde günde en az 6 saat direkt güneş alan yerlere dikin. Kuytu dip köşe yerleri tercih etmeyin. Hava akımlarına açık yerlerde yetiştirin. Çünkü nem, ıslaklık ve rüzgarsızlık bir araya gelince kanguru pençesi yapraklarında mantar hastalıkları türer.

Yaz boyunca çok şiddetli sıcak olan yerlerde ise hem açıklık, bol bol esinti alan, hem de yarı güneşli yerlerde yetiştirmeniz gerekir. Yoksa fazla ısınma yüzünden gelişimi sekteye uğrar. Ayrıca, böyle yerlerde eğer saksıda yetiştiriyorsanız saksı çok büyük olmalı ki kökler pişmesin.

Toprak konusunda hassastır

Süzekliği ve drenajı çok iyi olan toprak kesinlikle şart. Hayati önem taşır. Yoksa kışın yağışlardan mantar hastalıkları, yazın ise yağışlardan veya sürekli sulamalardan dolayı kök çürümeleri gibi sebeplerle ölür giderler. Yani anlayacağınız kanguru pençesi ister bahçede ister saksıda yetiştirin, mutlaka süzekliği çok fazla olan bir toprak ayarlaması istiyor. Hatta bahçelerde, eğer varsa eğimli yerlere, yoksa dikeceğiniz yeri yükselterek ve toprağa bol bol ponza taşı ve temiz dere kumu ile torf karıştırarak fideleri dikmelisiniz. Süzeklik, drenaj her şeyiyle dört dörtlük yerinde olmak zorunda. Yetiştiği yerde ne kadar şiddetli yağmur yağarsa yağsın göllenme olmamalı. Dolayısıyla, dediğim gibi kanguru pençesi dikeceğiniz bölümün hem toprağını iyice süzek hale getirin hem de o bölümü 20cm kadar yüksek yapın. Böylece süzekliği de drenaj sorununu da halletmiş olursunuz.

Her 4 yılda bir sonbahar başında sökün, fazlalaşmış rizomları bölün ve yeniden düzenli bir şekilde dikin. Çünkü fazla rizomların bir arada olması çiçek verimini bir hayli azaltır.

Sulamalarda ve gübrelemelerde tehlikeler

Yağışsız yaz aylarında çiçeklenme zamanında fazla uzun süre susuz bırakmamalısınız. Gerçi susuzluğa çok iyi dayanıklıdır. Ama susuz bırakırsanız çiçekleri az olur ve yaz boyunca devam etmez. Sulamayı toprakta ciddi kurumalar olduğu zamanlarda ama gecikmeden yapın. Toprak iyice kurumadan sulama yapmak tehlikelidir.

Gübre mutlaka fosfor oranı düşük gübrelerden olmalı. En iyisi en basitinden sığır ya da koyun gübresi, sonbaharda, az miktarda, bitkinin 40cm kadar uzağından toprağı çapalayarak toprağa karıştırın. Hiç gübrelemeyin diyenler de var. Gübre yerine kompost bitkisel çürüntüleri kış sonunda dibine toprak yüzeyine yaymak ve başka hiçbir gübre, hiçbir bitki besini vermemek tavsiye edilir.

Kanguru pençesi bakımında yukarıdaki bilgileri aynen dikkate almanız gereklidir. Hele bodur kültivarları çok daha fazla nazlıdır. Bodurları birkaç aydan fazla yaşatabilenlerin sayısı az. Oysa bunlar uzun ömürlü bitkilerdir.

Yeni kültivarların önemi

Yeni türetilmiş hibrit ve kültivar kanguru pençesi çeşitleri yukarıda anlattığım tehlikelere karşı daha dirençli, daha uyumludur. Çünkü üzerinde bir hayli çalışmış, ona göre çeşitli melezlemelerle yeni çeşitler türetmişler. Eski tip çeşitlerden ve has türlerden kaçınmak gerekir. Üzerinde çok çalışmalarının sebebi bu bitkilerin ticari değerinin olmasıdır. Çünkü çok güzel, albenisi yüksek ve üstelik kesme çiçekçiliğe uygundurlar. Bu satırları okuyan süs bitkisi ithalatçılarına dikkatli olmalarını tavsiye ederim. Alacağınız çeşitlerinin iklim uyumluluklarını vesaire her şeyi çok iyi araştırıp öğrenmeli ve ona göre hedefinize en uygun çeşitlerini ithal etmelisiniz. Fazla ayrıntılara giremiyorum çünkü çok zengin çeşitlilikle hem eski tip hem yeni tip birçok hibritleri, kültivarları var.

Fide üretimi

Kanguru pençesi özel çeşitlerinin ticari seri üretimlerini doku kültürü metoduyla yaparlar. Bizim yapabileceklerimiz ise ya tohumla ya da kökten ayırmayla üretimdir. Tohumların çimlenmesi birkaç hafta ıslak toprakta kış soğuğu süreci istiyor. Mesela tohumlar İzmir’de en geç şubat başında ekilmelidir. İstanbul’da en geç mart başı uygundur. Fakat hibrit ve kültivarların bazıları hiç tohum vermez. Bunlardan tohum verenler olsa bile yeni nesil farklı özellikli olurlar.

Kökten ayırma ise, 4-5 yıllık olduktan sonra yapılır. Bu zaten gereklidir. Sonbahar başında yapın. İyi gelişmiş bir rizom kütlesini en az üç sürgünlü parçalara bölün. Yaprakları yarıdan fazla keserek kısaltın. Sonra uygun yerlere ekin.

Kaynaklar

Wikipedia — Kangaroo paw
Houzz — Plant Profile: Kangaroo Paw
Fotoğraflar: Birinci fotoğraftaki kanguru elleri Pixabay’dan, yakın plan çiçek resmi Houzz’dan, ikinci fotoğraf ise Dawson’s garden world‘dan alınmıştır.