Karides çiçeği Acanthaceae (Ayıpençesigiller) faimlyasından Justicia brandegeeana türüdür (eski adı Beloperone guttata). Anavatanı Brezilya’dır. Ormanlarda daha çok bulunur.
Özellikleri
Justicia brandegeeana karides çiçeği bütün yıl yapraklı ve çiçekli olarak kesintisiz gelişime devam eder. Ortalama 1,5m civarlarında gelişir. Ama daha 20cm iken bile değneğe bağlamak gerekir. Çünkü dalları dik duramayacak kadar ince, üstelik çok da gevrek ve kırılgandır. Boyu uzadıkça yan dallar geliştirir. Ayrıca dipten de ara sıra yeni sürgün dallar vererek ana gövde sayısını arttırır. Zaten ana gövdeler çok uzun ömürlü olmuyor. Yani fazla yaşlananları dipten kesersiniz.
Akdeniz ikliminde şiddetli sıcak yaz mevsimi için en iyi bahçe bitkilerin başında gelenlerden biridir. Sadece yarı gölge ve tam gölge yerler ister. Sorunsuz gelişir. Yaprak bitleri, tırtıllar ve mantar hastalıkları bu bitkiye ilişmez. Kış aylarında çiçekleri daha canlı renkte koyu tonda olur. Her mevsim başka güzelliği var.
Şiddetli sıcakta susuzluğa dayanıklılığı çok iyidir. Her ne kadar suyu çok sever deseler de susuz kalmada hemen bozulmaz. Kolayca pörsümez. Ama yazın sık sık sularsanız coşkulu bir şekilde bol bol yeni dallar verir.
Kış soğuklarına dayanıklılığı -12C derecedir. Yani tüm kıyı illerimizde bahçelere uzun ömürlü bitki olarak uygundur.
Karides çiçeği yetiştirme ve bakımı
Hem saatlerce direkt güneşe uyumlu hem de tam gölgeye uyumludur. Her iki durumda da çiçek açar. Yazın şiddetli sıcak olan yerlerde yaz boyu yarı güneşli veya tam gölge yerde tutun. Ama diğer yerlerde yaz boyunca bile saatlerce güneş altında kalmaktan hiç zarar görmez.
Karides çiçeği iç mekanlara da gayet uygundur. Ama siz yene de güneşli ve çok havadar pencere yanında tutun derim. Güneş olmasa da olur. Sadece kesinlikle hava akımlarından mahrum etmeyin.
Bahçeye dikili yetiştirmek hakkında söze gerek yok. Çünkü iklim uygun ise arada sırada sulamaktan başka hiçbir bakım istemez. Gübreye de asla ihtiyacı yoktur. Dolayısıyla burada sadece saksıda yetiştirme ve bakım bilgilerine yer veriyorum.
Saksı ve toprak
Mümkün mertebe büyük saksı kullanın. 30cmX30cm ebatlarında bir saksı idealdir. Özellikle güneşli, sıcak yerlerde ve mekanlarda küçük saksı sağlığını bozar. Toprağa gelince, karides çiçeği toprak seçmiyor. Fakat en sağlıklı gelişim için aşağıdaki toprak karışım formüllerini uygulamanızı tavsiye ederim.
İç mekanlar için: 3 ölçü torf toprak + 1 ölçü temiz dere kumu + 1 ölçü ponza taşı.
Dış mekanlar yani bahçe ve balkon saksılarında karides çiçeği yetiştirmek için: 4 ölçü torf toprak + 1 ölçü arazi toprağı + 1 ölçü iri taneli dere kumu.
Sulama
Karides çiçeği suyu sever. Ama bu sık sık sulayın anlamına hiç gelmez. Çünkü susuz kalmaya günlerce sorunsuz dayanır. Ama siz yine de toprakta ciddiye yakın kuruma gördükçe acilen sulayın. Suyun miktarı ise, yaz kış her zaman saksı alt deliklerinden biraz su dışarıya sızacak kadar olmalıdır.
Bitki besini
Bahçeye dikili olan karidesler hiçbir gübre veya bitki besini istemez. İhtiyacı yok. Fakat saksıda olunca bitki besini gerekir. Genel amaçlı (NPK eşit ağırlıklı) bitki besininden sadece ayda bir defa, bütün yıl devam edin. Kışın gelişimi fazla yavaşlarsa kış boyunca hiç vermeyin.
Karides çiçeği budama ister mi?
İstediğiniz zaman istediğiniz gibi budamanızda hiçbir sakınca yok. Yaşlanmış ana gövdeler güç kaybeder. Yani tüm dallarında bir keyifsizlik, durgunluk göze çarpar. Bunları en dipten kesin. Az yaşlanmış dalların üzerindeki bazı dallarda kötüleşme varsa onları da hiç çekinmeden budayın. Nasılsa zaman zaman hem her yerinden yeni dallar geliştirir hem de dipten ana gövdelerin yerini alacak yeni sürgünler uzatır.
Saksı toprak değiştirme
Karides çiçeğinizin saksısını ve toprağını en başta gerektiği gibi (yani yukarıda anlattığım gibi) yapmışsanız saksı ve toprak değiştirmeyi asla yapmayın. Ömrünü tamamlayıncaya kadar öyle devam etsin. Ama eğer küçük saksıda ise, aynen yukarıda anlattığım gibi uygun toprak hazırlayın ve 30cmx30cm ebatlarındaki saksıya aktarın.
Karides çiçeği fide üretim yolları
Bahçeye dikili ise çevreye saçtığı tohumlarla kendisinden bir iki metre uzaklara kadar bol bol fideler kendiliğinden peyda olur. Hızlıca büyürler. Bunları söküp uygun yerlere dikin. Sorunsuz tutarlar. Fakat saksıda yetiştiriyorsanız böyle bir imkanınız olmayacaktır. Bu durumda aşağıdaki yöntemleri uygulayın.
Kökten ayırma
Sadece ilkbaharda yapın. Karides çiçeğinizi tümüyle saksıdan çıkarın. Dipten dallarını köklü köksüz fark etmez, istediğiniz gibi ayırın. Benim tavsiyen tek tek değil en az ikili bütünler halinde ayırmanızdır ama farketmez. Kısa sürede zengin görünümlü olması gibi aceleniz yoksa tek tek ayırın. Veya isterseniz bir saksıya üç tane bir arada dikin.
Çelikle
Yılın her zamanında yapabilirsiniz. Körpe olmayan ama yapraklı olan dallarından 15cm kadar çelikler hazırlayın. Bir saksıya 3 dal olacak şekilde, saksının orta kısmına, çelikleri birbirlerinden 5-6cm mesafelerle dikin. dalların 8cm kısmı toprak altında kalsın. Sonra sulayın. Yapraklar pörsüyecek. Hiç önemli değil. Bir şey yapmanız gerekmez. Fazladan sulamaya da gerek yok. 15-20 gün içinde canlanırlar.
Basit daldırma ile
Karides çiçeğinin toprağa yakın, uzun bir dalının bir kısmını toprağa gömerseniz köklenir. Ayrıntıları ⇒ daldırma sayfasının basit daldırma kısmından okuyun. 6-7 haftada tamamdır. Sonra andan kesip alın ve uygun bir yere dikin.
Problemleri
Hiçbir problemi, zararlısı yoktur. Sadece havasız evlerde uygunsuz dip köşelerde sağlığı bozulur. Yanlış toprak ve hatalı sulamalar da buna eklenince kökleri çürür ve ölmeye başlar.
Karides çiçeği isim benzerliği
Bu fotoğrafta gördüğünüz bitki aslında alakasız bir bitkidir. Kendi sayfasına bakınız:
⇒ Kandil (sarı karides) çiçeği
Kırmızı çiçekli karides çiçeğimi geçen yaz bahçeye ektim. Kuzeybatı, bol esintili, 1-2 saat güneş gören yerde çok verimli bir yaz geçirdi. Bu kış burada sert geçti. Şimdi eski yaprakları ne kuru ne de canlı. Dalları da öyle. Bugün baktım bazı dalların ucunda hareketlenme var. Acaba budamalı mıyım?
***
Gelecek kış soğuktan fazla yıpranmaması için çok soğuk günlerde naylonla sararsanız iyi edersiniz. Budama bir şey değiştirmez ve belki olsa olsa şu günlerde budamanızın zararı olabilir. Ancak isterseniz en cansız dallarını budayabilirsiniz. Bekleyin hele iyice canlansın. Daha sonra istediğiniz gibi bir şekillendirme budaması yapın. Karides çiçeğinde budamanın zamanı yok. Sadece fazla budamada kaçının. Çünkü üzerinde ne kadar çok yaprağı olursa o kadar güç toplar. Fazlaya kaçmanız güçten düşürür. Her bitkinin özelliği farklı farklı. Bende de aynı karides çiçeğinden var. Didim’de yaz kış çiçekli ve yapraklı. 4 yılda boyu 2 metreyi aştı. Gübre istemez, çapa istemez. Bir de çevresine döktüğü tohumlardan kendiliğinden fideler oluşuyor.
Çiçeğim çok güzel minik minik yapraklar çıkarttı. Fakat kıvrılıpp kurumaya başladılar. Bazıları biraz büyüyebilse de sonları hep dökülme oldu. Eylül ekim aylarında çok canlı çiçeklilerdi. Soğuk diye döküldüler diye düşünmüştüm ama başka bir sorun var sanırım. Nem eksiği yapar mı bu sorunu acaba?
***
Nemle hiç ilgisi yok. Belki havasız ve sıcak odada olması yüzünden bozulmuştur. Burada (Didim’de) bahçemde biri altı yıllık, diğerleri onun tohumlarında gelişmiş olan birkaç tane var. Tüm yıl boyuca çiçekliler. Çiçek dediğimiz aslında renkli çiçek kılıfları aylarca dayanıyor. Kışın daha bir kırmızı, daha güzel renge bürünürler. Bilginiz olsun diye bunları yazdım. Eğer hala yeni yapraklar filizler vermeye çalışıyorsa korkulacak bir şey yok. Muhtemelen sıcak ve havasız ortam zarar vermiştir. Durumu daha fazla kötü ise toprak köklerini yakmış çürütmüş olabilir. Ayrıca güneş altında büyüteçle körpe yapraklarını dikkatle inceleyin. Fark edilmeyecek kadar küçük örümcek bitler varsa onlar çok fena zarar veriyor.
Bu bitkiye benzer bir çiçeğim var. Komşum vermişti. Adını bilmiyor. Daha küçük. Çiçek de açmadı. Yaprağını koparınca süt gibi bir sıvı akıyor. Acaba karides çiçeği olabilir mi?
***
Hayır olamaz. Çünkü karides çiçeğinin öyle bir özelliği yok. Şu sayfaya bir bakın: Euphorbia tithymaloides
Karides çiçeğim çok güzel oldu. Her yerinden çiçek veriyor. Yalnız çiçeklerini dökmeye başladı. Çok cılız dalları nasıl budayabilirim? Yanlış bir şey yapmak istemiyorum.
***
İstediğiniz gibi budayın. Sürekli gelişim halinde olama özelliğine sahip. Korkulacak bir şey yok. 6 yıldır bahçemde yaz kış kesintisiz çiçeklidir. Etrafa döktüğü tohumlardan fideler gelişip durur.
Karides çiçeğimi üç dört gün sulayamadım. Saksıyı da balkona koymuştum.Sabah ve akşamüstü güneşini alan bir balkon. Fakat yaprakları aşağıya doğru sarkmış ve çiçekleri solmuş. Canlanır mı acaba? Nasıl canlandırabilirim?
***
Toprak kupkuru olmuşsa bu yüzdendir. Sulayınca düzelmesi gerekir. Düzelmiyorsa köklerde çürüme başlamıştır. Sebep toprağın bozulması. Acilen söküp kökleri yıkayıp biraz kısaltın ve gübresiz, bolca kumlu bir toprağa dikin. Bu sayede yeniden köklenir.
Karides çiçeğim ilk aldığımda büyük çiçekler vardı. Şimdi çıkıyorlar ama küçük. Neden olabilir? Hangi vitamin ya da besin bitkisi takviye edebilirim?
***
Bence hiçbir sorun yoktur. Çiçekler önce kısa ve solukça renkli olur. Zamanla uzarlar. Renkleri de zamanla daha canlı olur. Bahçemde yıllardır kendi kendisine, çevreye döktüğü tohumlarıyla çoğalıyor. Toprak çok kötü. Hiçbir gübreleme yapmadım. Sadece susuz bırakmıyorum. Bahçemin en sağlıklı, en dayanıklı tek türü karides çiçeği. Üstelik tüm yıl kesintisiz her zaman çiçeklidir. Didim’in iklim şartlarına tamamıyla uygun.
Bu mevsimde suda köklendirebilir miyim?
***
Tavsiye etmem. Direkt toprağa dikin. Suda köklenmesini beklerseniz sonuç başarısız olma ihtimali yüksek. Toprakta kolayca köklenirler. Önce 4-5 gün suda bekletin. Sonra toprağa dikin. Üç hafta boyunca yapraklar cansız olur. Sonra dirilir ve filizlenmeye, büyümeye başlar. Şimdi yapabilirsiniz çünkü karides çiçeği bütün yıl kesintisiz gelişime devam etme özelliğine sahiptir. Yeter ki yeri havasız ve çok fazla soğuk olmasın.
Apartmanın içinde ışık alan bir yere uyum sağlayabilir mi? Ne kadar sıcaklık ister?
***
İklim şartları hemen hemen aynı olan Didim’de ben 6 yıldır sürekli bahçede yetiştiriyorum. Buna göre kıyaslayın. -2C derece gibi donmalardan hiç etkilenmiyor. Bütün yıl kesintisiz çiçekli. Dolu yağışları bile zarar vermiyor. Kısaca İzmir’de kışın kapalı yerlerde koruma altına almaya gerek yok. Ancak saksısı küçükse şimdi acilen kocaman bir saksıya geçirseniz iyi olur. Bunu yaparken köklerini eski toprağından ayırmadan yapın.
Karides çiçeğim kış dönemi aldığımda gayet güzeldi. Daha sonra çiçekleri döküldü. Salonda yarı gölge yerde yaprakları güzel ama çiçek açmıyor.
***
Daha fazla güneşli ve havadar, hava akımları olan bir pencere yanına alın. Hemen canlanır ve her yerinden tomurcuklar verir.
Merhabalar karides öiçeğimin toprağını hayavan gübresi normal bahçe toprağı ve de hazır toprak karışımı olan bir toprağa ektim. Saksıda ve de az güneş alan bir balkonda. Gübre kullanmayın diye yazmışsınız. Kullandığım doğal gübre zarar eder mi?
***
Zararlı olacağını sanmıyorum. Karides çiçeği toprak konusunda pek hassas değil ve çok da dayanıklıdır. Ama gübreye pek gerek yok. 8 yıldır bahçemde yetiştiriyorum. Gübresiz olup birçok bitkinin cılız kaldığı yerde karides çiçekleri son derece güzel gelişiyor.
Karides çiçeğinin çiçekleri dökülüyor. neden dökülür normal midir?
***
Sanıyorum yılın bu zamanı için normaldir ama çok yakında fazlasıyla yeni çiçekler çıkaracaktır. Bahçemde bunlardan çok var. Ve şu anda üzerlerinde şaşırtıcı bir şekilde çiçekler çok az. Bu durum kısa dönemli, geçici bir şey. Belki bu yıl bugünlerdeki durumun rekor sıcaklara maruz kalmasıyla ilgisi vardır. Normalde bütün yıl kesintisiz çiçeklidir.
Bahçemde aşırı miktarda sümüklü böcek var. fide olarak eksem büyüyemeden yem olur mu? Belli bir olgunluğa gelene kadar saksıda mı bırakmalıyım?
***
Benim bahçemde belki daha çok ama karides çiçeğine ilişmiyorlar.