Kırmızı pancar

Burada kırmızı pancar tohumlarını ekme, bakımı, sulama ve hasat meselelerini ele aldım. Tarla tarımından ziyade bahçelerde ve balkon saksılarında yetiştirme çerçevesinde.

Özellikleri

Sağlık için en faydalı yiyeceklerden olan kırmızı pancar, Beta vulgaris türünün depolayıcı kazık kök geliştiren çeşitlerinden biridir. İki yıl ömürlüdür. Kırmızı pancar cins ve tür olarak şeker pancarı ile aynı bitkidir. Fark sadece ayrı bir kültivar olmasıdır. Bilimsel adı: Beta vulgaris subsp. vulgaris ‘Conditiva’ grup.

Kırmızı rengini veren madde betanin’dir. Gıda boyası olarak kullanımı yaygındır. Dondurmadan turşuya, çorbalardan şaraba kadar birçok yiyecek ve içeceklere renk vermede kırmızı pancar uygundur.

Kırmızı pancar yetiştirmek

Daima tohumlarıyla yetiştirilir. Kırmızı pancar yetiştirmede bilmemiz gereken önemli bir faktör yaz sıcaklarında kök gelişiminin durmasıdır. Buna göre, yazın fazla sıcak olan, özellikle de yazın gece ısısının 20C dereceden daha fazla olduğu memleketlerde tohum ekimi zamanını doğru denk getirin. İyi verim serin havaya bağlıdır.

Tohumları ne zaman ekilmelidir? Kaç ayda büyürler?

Tohumların ekilişinden itibaren iri ve uzunca yumru oluşturanların 3 ay, yumurta kadar veya daha küçük kök yapanların ise ortalama 2 ay olgunlaşma süreci var. Buna göre, hangi tip kırmızı pancar ekecekseniz, sonbaharda soğukların başlamasından 2 veya 3 ay öncesine kadar, bölgenize göre şubat ortasından veya nisandan başlayarak her ay tohum ekebilirsiniz. Farklı zamanlarda tohum ekmeyle daha uzun süre kırmızı pancar yiyebilirsiniz. En son sonbaharda olgunlaşanlar ise birkaç ay depolanabilir, kış boyunca yenebilirler.

Gelişen fidelerin kök büyütmeyip tohuma kaçma riskine karşı ilkbaharda tohum ekiminde acele edilmemelidir. Mini fideler dondurucu soğuğa maruz kalırlarsa tohuma kaçar, dolgun kök yapmazlar. Kırmızı pancarı ilkbaharda çok erkenden ekerseniz ve eğer hemen tohuma kaçacak olursa sadece incecik bir kazık kök geliştirip tohum vermeyle ölüp gidecektir. Gerçi tohuma kaçmada aceleci olmayan çeşitleri var (bulabilirseniz). En iyisi kırmızı pancar tohumlarını nisan ortasından evvel ekmeyin. Tohuma kaçmada aceleci olmayan çeşitlerinden bulursanız kış sonunda sonuncu don olayı riskinden bir hafta kadar önce tohumları ekmede acele etseniz iyi olur. Böylece 15-20 gün ara ile tohumları ekebilirsiniz ve yaza doğru ve yaz boyunca sürekli kırmızı pancarlarınız olur.

Kış soğuklarının daha doğrusu don olaylarının aralık ayı sonundan önce gerçekleşmediği Güney Ege kıyı kesimleri ve Akdeniz kıyı kesimlerinde kırmızı pancar tohumları eylül ayının ikinci yarısından, ekim ayının ortasına kadar ekilir. Buralarda kış sonu tohum ekimine ise şubat ayının ortasından itibaren başlamak gerekir.

Toprağın hazırlanışı ve tohum ekimi

Kırmızı pancar tohumlarını ekmeden en az iki ay önce toprağı çapalayıp büyük taşlar varsa ayıklayın. Toprağın biraz olsun killi olması gerekiyor (tamamen kilsiz topraklar kırmızı pancar yetiştiriciliğine uygun değildir). Ama eğer toprak çok fazla ağır killi ise dişli kum, leonardit ve saman ile toprağın niteliğini iyileştirin. Biraz da gübreleyin. Sonra iki üç ay geçince tohumları ekin.

Dikkat: Kırmızı pancar tohumları birkaçı bir arada olabiliyor. Bu şekilde ekmeniz iyi olmaz. Tohumları ekmeden önce dikkatle incelemeli ve çoklu olanları tek tek ayırmalısınız.

Tohumlar 2cm derine 10cm ara ile ekilmelidir. Tohum ekiminin ardından toprak iyice bastırılmalıdır. Daha iyi verim almak için kırmızı pancar tohumları aynı noktaya iki veya üç tohum gelecek şekilde ekilir. Fideler üç yapraklı olduğunda en zayıfları yok edilir. Böylece daha güçlü gelişim gösterenlerden daha iyi verim alınır. Fazlalıkları yok etmede sökmeye baş vurmayın. Bir makasla en dipten kesin. Sökerseniz bitişik diğer fidelerin kökleri zarar görebilir.

Diğer bir usul tohumları rastgele serpmeyle ekmedir. Daha sonra, birbirlerine 10cm’den daha yakın olanlardan zayıf ve çelimsizler yok edilir.

Sulama

Tohumlar çimleninceye kadar toprak üst yüzeyinin ıslak olmasını sağlayın. Sulamalar buna göre yapılmalı. Tohumlar çimlendikten sonra ise ilk üç hafta toprak üst yüzeyinde ciddi bir kuruma olmadıkça sulamamalısınız. Çünkü ilk günlerde aşırı hızlı ve çok yapraklanma tohuma kaçmayı sağlayabilir. 20 gün geçtikten sonra normal bir sulamaya devam edin. Asla susuzluk sıkıntısı çekmemeliler.

Gübreleme

Tohumların ekilmesinden 2-3 ay önce yanmış çiftlik güresi ile toprak gübrelenebilir. Bunun haricinde, daha sonra suni gübre ile fosfor takviyesi yapılabilir. Zira kırmızı pancarda iyi bir verim hiç kupkuru kalmayan bir toprağa bağlı olduğu kadar fosfor zengini gübrelere de bağlıdır.

Çapalama

Fideler iki-üç yapraklı olduklarında ilk çapalama, beş yapraklı olduklarında ikinci çapalama yapmanız hızlı gelişim ve olması gerektiği gibi dolgun kırmızı pancar kök oluşumunda iyi fayda sağlar.

Saksıda yetişir mi?

Evet balkon saksılarında kırmızı pancar yetiştirebilirsiniz. Serin aylarda iyi verim alınır. Buna dikkat edin. Bir de saksı yeterince derin olmalıdır.

Hasat

Kırmızı pancarların topraktan sökülmesi, yapraklarının ayıklanması ve depolanması hakkında..

Yapraklarının da yenildiğini unutmayın.

Gelişim süreci içerisinde yapraklarının bir kısmı toplanarak ıspanak ve pazı gibi yapraklarının yemeği yapılabilir. Dolayısıyla kırmızı pancar yetiştirirken yapraklarını da değerlendirebilirsiniz. Ama her bir fideden az miktar yaprak alın. Fazla yapraksız bırakırsanız kök yumrusu iyi gelişemez. Hasat yaptığınız zaman yani kırmızı pancarlarınızı topraktan söktüğünüz zaman yine yapraklarını sebze olarak değerlendirin.

Hasatta yaprakların giderilmesi tekniği:

Yaprakları dipten keserseniz kırmızı pancarın öz suyunun dışarı akmasına, lezzette azalmaya sebebiyet verir. Söktüğünüz kırmızı pancarı bir elinizle tutarken diğer elinizle yaprakları demet halinde dibe yakın yerinden kavrayıp bükerek çekin. Böylece yaprakların dipten kopup ayrılması sayesinde fazla öz su akmaz.

Depolama

Kırmızı pancar tohumları ilkbahardan itibaren 15-20 gün aralıklarla ekilirse yaz boyunca çeşitli zamanlarda toplanıp yenebilir. Bunlarda depolama düşünülmez. Saklanacaksa da buzdolabında kısa süreliğine saklanır. Depolama kış için yapılır: Sonbahar hasatında, kış tüketimi amacıyla saklamak için kırmızı pancarlar kuru kum ile gayet güzel korunabilir. Şöyle:

İhtiyacınıza göre bir ya da birkaç uygun büyüklükte kutu gerekiyor. Dibe üç parmak yüksekliğinde kuru kum yayın. Pancarları birbirlerine değmeyecek şekilde dizin. üstlerini tamamıyla kum ile örtün. bu şekilde, kum ile, tabaka tabaka dizimler yapabilirsiniz. Kutuyu çok serin ve kuru bir yerde tutmalısınız. Her şey uygunsa kırmızı pancarlar hiç bozulmadan ve hiç filiz vermeye girişmeden taptaze birkaç ay beklerler. İhtiyacınız oldukça en üstten sırasıyla alırsınız.

Tohumluk kırmızı pancar ayırma

Hasatta tohum için bir veya iki kök bırakın, sökmeyin. Bunlar ilkbaharda boylanıp çiçek açar ve tohum verirler. Yaşadığınız yerde kışın -15C derece ve daha fazla şiddette don olayları oluyorsa kış boyunca üstleri 10cm yüksekliğinde kuru yaprak, saman ve toprak karışımı ile örtülü olmalıdır. Çiçeklenmeden sonra mini meyvecikler oluşur. Bunların içlerindeki tohumlar yeterince olgunlaştığında meyvecikleri kolayca dökülür. Önlem olarak diplerine örtüler sermeli ya da mini meyvecikler dökülmeye başlamadan önce sapları dipten kesip almalısınız. Kurutmada sürekli hava akımları olması şart. Havadar bir yerde, birbirlerini havasız bırakmayacak şekilde asarak kurutun.

Hastalıkları, zararlıları

Suyu seven bitkilerden olan kırmızı pancarı uzun süre güneş alan, açıklık ve hava akımlarının iyi olduğu yerlerde yetiştirmek gerekiyor. Çünkü uygunsuz yerlerde hastalıklardan çeşitli hastalıklar zarar verir. Kuytu bahçelerde her türlü yaprak hastalıkları baş gösterir. Tırtıllar önemli sorunlardandır. Kesik kurdu (bozkurt) ve benzeri tırtıllar yapraklara normal tırtıllardan çok daha fazla zarar verirler. Bu da verimi düşürür.

Kırmızı pancarların aralarından hiçbir yabani ot bırakmamalısınız. Zira kendilerinin zarar görmedikleri birçok virüs vb zararlı parazitleri barındırırlar ve bunlar kırmızı pancarlara büyük zarar verir. Yabani otlar aynı zamanda toprakta rekabetçi olmakla da verimi düşürürler.

Önemli ve yaygın bir zararlı ise nematod zararlısıdır

Maalesef mücadelesi çok zor. Ne yaparsanız yapın illa her toprakta olur. Sıfırlasanız bile rüzgarla başka yerden nematodlu toprak gelmesiyle ya da hortumların başka yerdeki nematotlu çamurları kaldırıp arazinize yağdırmasıyla yine türerler. Çözüm aynı yere her yıl kırmızı pancar ekmemek, domates ve biber ekilmiş yerlere de sonraki yıl kırmızı pancar ekmemektir. Yani nemototların çoğalmasına yardımcı bitkiler arasında domates ve biber de var. Azalmasında nematotların hiç sevmedikleri tarım bitkilerinin kırmızı pancar yetiştirilecek yerde önceden en az iki yıl üst üste yetiştirilmesidir. Daha kısa sürede etkili olan bir bitki ise kadife çiçeğidir. Çeşitli mikroplar taşıyan yarasa gübresi kullanmak nematodların azalmasında çok etkilidir. Zira o mini kurtçuklara hastalık mikropları bulaştırıp öldürme özelliği var. Hem kırmızı pancar için de iyi bir gübredir.

Verimi düşürecek kadar çok böcek/tırtıl sorunları olduğunda zirai ilaç satıcılarından uygun ilaç danışıp kulanmanız gerekir.

Bakteri ve virüs hastalıkları doğada her yere dağılırlar. Kırmızı pancarlar da nasibini alır. Genel olarak, toprağın kimyasal dengesi bozuk ise ya da toprak çok verimsiz özellikte ise bitkilerin savunma mekanizmaları da o nispette zayıf olur. Toprak elverişsizliği gibi güneş yetersizliği ve rüzgar yetersizliği de bağışıklı sistemini kötü etkiler. İşte hastalıklar bitkilerde en çok bu sebeplerle etkili oluyor. Onun için kırmızı pancar tohumları ekeceğiniz yerin güneş, rüzgar ve toprak özellikleri hakkında dikkatli olmalısınız. Her şey elverişli ise hastalıklar da ona göre çok az etkili olacak veya hiç etkili olmayacaktır.

(1) – Fotoğraf: gardenseedsmarket.com