Verbenaceae familyasının Lantana cinsinden bitkilerin 150 kadar türü ve bunlardan türetilmiş 650’yi aşkın çeşitleri vardır. En çok Lantana camara türünün çeşitleri tanınmıştır. Bizde ağaç minesi ve çalı minesi isimleri verilir. Ana vatanı Güney Amerika kıtasının kuzeyi ile Kuzey Amerika kıtasının güneyidir.
Özellikleri
Lantana ağaç minesi mevsimlere göre değil ısı şartlarına göre sürekli çiçek açan ve devamlı çiçek açan küçük ağaç formu verilebilen orta boy bir çalıdır. 3 metreye kadar yükselebilir. Kökleri oldukça güçlü gelişerek kalın köklerle toprağın derinliklerine ulaşmaya çalışır.
Küçük çiçekleri top top açar. Ağaç minesinin bir top çiçek grubunda ortada yeni açanlar açık renkte olup günden güne renk değiştirir. Böylece sürekli kenarlarda koyu renkli, merkezde açık renkli çiçekler olur. Gerçi sabit renkli çeşitleri de var. Hava sıcaklığı uygun olduğu sürece bütün yıl çiçek açabilir. Mesela Güney Ege ve Akdeniz kıyı kesimlerinde eğer kışın ağaç minelerini yıpratacak kadar don olayları yaşanmazsa tüm yıl kesintisiz çiçeklidir. Solmuş çiçekleri ve zayıf dalları kontrol ederek budarsanız daha iyi çiçek açmaya devam eder.
Soğuğa dayanıklılığı -4C deredir. Lantana camara’nın -12C dereceye kadar dayanan kültivarları da mevcuttur. Kışın -2C dereceden daha fazla soğukta (ve eğer soğuk bir gün gibi uzun süreli olursa) toprak üstü kısımları kurur. Baharda kökten kuvvetli sürgünlerle yeniden gelişmeye başlar.
Lantana’lar güneşi çok sever. Yarı gölge ve az güneşli yerlere de uygundurlar.
Önemli bir özelliği de tuzlu topraklara uyumlu olmasıdır. Yani ağaç minesi deniz kenarı bahçelerinde sorunsuz gelişir. Her çeşit hayvan gübreleri ve nitratlı suni gübreler zarar vermez.
Lantana camara yetiştirme, bakım
Bahçeye diktiğiniz Lantana ağaç minesini ilk yıl fazla susuz bırakmayın. Sonraki yıllarda hiç sulamasanız da olur. Saksıda yetiştiriyorsanız yaz-kış uzun süre susuz bırakmamalısınız.
Ağaç minesi bahçelerde toprak seçmez. Saksıda ise biraz su tutucu toprak gerekir. Torf toprak ile verimli bir tarlanın veya bahçenin toprağını karıştırıp kullanın.
Bitki besini ve gübre vermeye gelince: Bahçelerde pek ihtiyacı yok ama saksılarda şart. Her türlü doğal gübre (hayvan gübreleri) özellikle kuş gübresi saksıda yetişen ağaç minelerini coşturur. Bitki besinleri de verilebilir.
Fide üretimi
Lantana hibritleri tohum vermez. Has türü bol bol tohum verir. Uzaktan bakıldığında koyu renkli böğürtlene benzeyen meyveler aslında toplu halde mini meyvelerdir. Kuşların da yardımıyla birçok yere dağılırlar. Bu sebeple ağaç minesi (resimde gördüğünüz has türü) Akdeniz iklimi olan yerlerde istilacı özelliktedir. Tohumları kolayca çimlenir ve daha ilk haftalarında boyuna göre daha fazla derine güçlü bir kök uzatır. Bu sebeple de bir yerde bir tohum bir defa çimlenmişse ve iki ayı atlatmışsa artık susuzluktan ölmez.
Tohum verseler de vermeseler de ağaç minelerini henüz kartlaşmamış genç dallarından çelikle kolayca çoğaltabilirsiniz. Çelikleri ilkbahar ve yaz aylarında ilkin yarı yarıya oranlarda dere kumu ile karıştırdığınız arazi toprağına dikin. Toprağın iyice kuruduğunu gördüğünüzde sulayın. Az güneşli veya gölge bir yerde birkaç haftada köklenirler. Ne olursa olsun 6 hafta dolmadan rahatsız etmeyin. Sonra esas yerlerine dikebilirsiniz.
Problemleri
Ağaç minesinin problemi, zararlısı pek yoktur. Bilakis kendisi problemdir. Bahçelerde çok hızlı gelişir. Sürekli budama ister. Budama zamanı ne zamandır diye sormanıza gerek yok. Ne zaman isterseniz istediğiniz ölçüde budayın. Hibrit olmayan ağaç mineleri sürekli çevreye tohum yayar. Her yerde fidanları türer. Buna meydan vermemek için meyve vermiş dalları meyveleri dökmeden kesip çöpe atmalısınız.
Sık sulanan bahçelerde bütün gün güneş alsa bile unlu bitler musallat olur. Fena halde her yerini kaplarlar. Bu durumda ilaçlamaktan başka çareniz olmaz.
Serada sarı kırmızı renkleri olan kucuk saksılarda agaç mineleri vardı. Gorevli bunlar bodur cinsi dedi. Buyuseydi ne zamana kadar burdalar dedi. Yer minesi haric bodur cinsi var mı?
***
Sarı kırmızı olanının bodurunu görmedim ama mutlaka vardır. Başka renklerde bodur denenlerden gördüm. İki renkten bahçemde var. Biri sapsarı biri lila-pembe arası renkte. Aslında daima kısa boylu kalmıyor. İncecik dallarla 2 metre kadar uzayabilirler. İnce dallar eğer bir yere dayanmazsa veya destek değneklerine bağlamazsanız dik duramayıp ya kavisli olur ya da yerde sürünür gibi gelişirler. İnce dallar iki üç yılda yavaş yavaş kalınlaşır. Kısa tutmak budamaya bağlı. Bodurlar büyükler gibi arsızca büyümez ve daha kolay kontrol altında tutulabilirler.
Saksıda pek keyfi yok. Çok büyük bir saksıya diksem canlanır mı?
***
Ben de saksıda başarılı olamadım. Oysa bahçedekiler zaptedilemeyecek kadar canavar gibi gelişiyor. Sanıyorum serin toprak istiyor. Derin ve büyük bir saksıya doğal arazi toprağı ve marketlerde satılan hazır poşet toprak eşit ölçülerde harmanlayıp karıştırın ve doldurun. Bu şartlarda güzelce gelişecektir. Bir de eğer bu bitkiyi bulundurduğunuz yer fazla güneşli oluyorsa saksı çömlek saksı olmalı. 5 yıldır Didim’deki gözlemlerime göre çalı minesi az güneşli yerde de çok şiddetli güneşli yerde de gelişimi aynı. çiçeklenmeme problemi olmuyor. Ben sadece saksıda başarılı olamadım. Ne güneşli yerde ne de gölgeli yerde. Olmadı gitti. Saksı 3 litrelik plastik saksı. Fazla küçük gelmiş olabilir.
Bahçede kışın kuru çalıya dönüşen, ilkbahardan itibaren her sene yeniden doğan turuncu ağaç minemiz var. Nasıl çoğaltılır kısmını okudum. Direkt toprağa dikilmesi gerektiğinden bahsetmişsiniz. Peki suda köklenir mi ve şimdi yapabilir miyim?
***
Suda değil, toprakta da değil, en güvenlisi temiz dere kumudur. Her gün sulayın. Şimdi yapabilirsiniz ama 8 hafta boyunca direkt güneş almamalıdır. Sonra köklerini kumdan arındırmadan normal toprağa aktarın.
Ağaç mineme yanlışlıkla Korfitan atmışım. Çicekleri döktü. Nasıl kurtarabirim? Boy-50-75cm. Perte Force aldım (sıvı gübre) olmadı. 150-200 çiceği vardı dökuldü. Yaprakları sarardı. Bir yolu var mı?
***
Korfitan nedir bilmiyorum. Bu bitki dünyanın en güçsüz topraklarında bile canavar gibi gelişir. Eğer bahçeye dikili ise hatanız gübrelemek. Bol bol su dökerek gübrenin etkisini azaltabilirsiniz. Ama eğer saksıda yetiştiriyorsanız ağaç minesi saksılarda iyi olmuyor çünkü saksılarda genelde torf toprak kullanılır. Oysa ağaç minesi köklere ısıyı iletmeyen serin toprakları ve bir de mümkün olduğunca derin toprakları sever. Onun için büyük, en az 30m derinlikli bir saksı kullanmalısınız. Toprak ise verimli bir bahçe tarla toprağı gibi doğal arazi toprağı + torf toprak eşit oranlarda birbirleriyle harmanlayıp saksıya doldurmalısınız. Hiçbir gübre istemez. Üç-dört yılda bir söküp biraz kök ve dal budaması yaparak yeni toprak ile tekrar aynı büyüklükte saksıya dikmelisiniz.
Bulunduğumuz site içerisinde çokça bulunan, çeşitli renklerde olan bir bitki. Tohum alarak bahçeme de dikmek istiyorum. Tohumların kurumasını mı beklemek gerekir yoksa henüz yeşil iken alıp dikilebilir mi? Ne kadar derine gömmek gerekir?
***
Üzerinde kurumalı veya tam olgunlaşmışlarsa alıp bir yerde kurutmalısınız. 2cm derinlik yeterli. Benim bahçemde de var ve tohumları çevreye yayılıp hiçbir şey yapmadığım halde çimleniyorlar. Sık sık o fideleri yolmakla yok etmekle uğraşmak zorunda kalıyorum. Sizin sitenizde de mutlaka kendiliğinden oluşmuş mini fideleri vardır. Tohumlarla uğraşmak yerine onları söküp alabilirsiniz.
Bundan bahçeme dikmek istiyorum fakat buranın iklimi gereği kışın epeyce soğuk oluyor. Kışın korumak için ne yapmalıyım?
***
Hiçbir şey yapamazsınız. Çünkü oranın kış soğuklarına dayanabilmesi hiçbir şekilde mümkün değil. Ancak saksıda yetiştirir ve kışın korunaklı bir yerde dinlendirirsiniz.
En büyük zararlısı unlu bitler. Bahçemde bulunan 8 lantana ağacını unlu bitten kurtaramama sebebiyle söktüm. Çevremde de aynı şikayetleri duyuyorum. Bulundukları yerler havadar olmasına rağmen sürekli unlu bit çekip sonra diğer bitkilerime de bulaştırdığı için sökmek zorunda kaldım. Şu anki bitkilerimde 2 yıldan beri unlu bit yok.
***
Didim’de de aynen dediğiniz gibi. Açıklık parklarda, boş arazilerde yetişenlerde bitlenme görmedim. Bakımlı bahçelerde oluyor. Yaz sonunda çok fena bit kaynağı gibi bir hale geliyorlar. Kendilerine pek zararı yok. Diğer bitkilere geçince sorun oluyor. Belki 20 yıllık güçlü bitkiyi söküp yok edemediğim için bitli dalların tümünü kesip atıyorum. Başka çarem yok. Canavar gibi hızla yeniden dallanıyor.
Merhaba bugün ağaç minesinden çelik dal aldım ve suya koydum. İlk 6 hafta dişli kum veya deniz kumuna dikmelisiniz yazmışsınız bunlara alternatif olarak ne yapabilirim? Normal toprağı bol taş ile karıştırsam uygun olur mu? Bir de 3 dal almıştım ayrı ayrı kağıt bardaklara dikerek mi köklendireyim?
***
Ben deniz kumu tavsiye etmedim. Yanlış anlamışsınız. Suda bekletmeyin. Minicik dallarla uğraşmayın. 10-15cm uzunluğunda, yapraklı, güçlü dal parçaları ayarlayın. Kağıt bardaklarla uğraşmayın. 1 litre hacimli saksı iyidir. Bir saksıya bir dal. Ayrıca toprak ile dere kumu karışımında toprağı biraz fazla tutun. Böylece 6 hafta değil en az iki ay o saksıda iyice güçlenmelerini bekleyin. Hatta gelecek yıl ilkbahara kadar o saksıda kalabilirler. Dişli kum, aslında iri taneli dere kumu olacak. Deniz kumu olmaz. Sayfasına bakın: Dere kumu ile toprak karışımı
Dere kumu bulma şansım yok şuan da satın aldığımız torf toprak karışımına taş ekleyip köklendirme yapsam başarılı olur muyum?
***
O halde kiremit veya tuğla ufalayın. Pirinç ve leblebi taneleri kadar irili ufaklı kırpıntılar olması lazım.
Kırmızı minem 4-5 senelik. Henüz filiz vermedi. Bu kış -14ü gördü bahçede. Morlar tekrar filizlendi. Kırmızılarda hareket yok. 100-200cm boylarındaydı. Kontrol ede ede budadım. Can var mı diye dibine kadar geldim. Bekliyorum. Daha beklesem mi acaba? Minik Ağaç yapmak istemiştim. Malesef bu kış mahvetti. Bu arada unlu bitten ötürü minelerini söken arkadaşa üzüldüm. Çok basit bir ilacı var. Mavi toz gibi. Onunla biti yaprakları yıkayınca geçiyor. Sökmeyin bir daha.
***
En dip kısmını toprağın 10cm altındaki kısmını kazıyarak kontrol edin. Canlı ise oradan kesin. Ve o dip kısmı gömmeyin. Hava ve güneş alsın. Filizlenme olursa yeni dallar yeterince uzadığında tekrar toprakla kapatırsınız. Eğer bu şekilde canlanırsa gelecek kış korumaya almanız lazım.
Minelerimin dibini dediğiniz gibi 10 cm kadar açtım. Sadece bir tanesinde yeşil patlama var. Tuhaf bir şekilde topraktan sarı mercimek gibi sert bir şeyler çıktı. Bastırınca içinden beyaz bir şeyler fırlıyor. Acaba dibe düşen tohumlar olabilir mi diye toprağa gömdüm. İki ayrı yerdeki minenin dibinden aynı şeyler çıkınca ilginç geldi.
***
Ne olduklarını bilmiyorum. Böcek yumurtaları olma ihtimali büyük.
Size nasıl teşekkür edeceğimi bilmiyorum. Bütün minelerim tavsiyenizle kurtuldu. Resim atabilseydim keşke. Çok teşekkürler.
***
Bunu duyduğuma sevindim. Gözünüz aydın.
Çalılarımla sorunum var. Kışın kara atılan tuz sızıntısından gitmek üzereydi..sulayarak, budayarak, doğal gübre vererek kurtardım gibi. İlave ne yapabilirim?
***
Bahsettiğiniz türü bilmediğim için sorduğunuz diğer soruyu sildim. O tür şu sayfadaki usulle çoğaltılır sanıyorum. Tuzluluk etkisindeki toprağa gübre vermek yanlış. Soba borusu kurumu bulursanız toprağı derinden çapalayarak bol bol toprağa karıştırın. Bir miktar alçıyı bolca su ile karıştırıp onunla sulayın. Bunlar tuzlaşma etkisini bir hayli giderir.
Minelerimin boyu 175cm’ye ulaştı. Üstü top gibi ağaç şekline getirmek için ne yapmalıyım? Gövdelerden çıkan yan dalları sürekli buduyorum.
***
Boyu yükseldikçe en alt yan dalları budayın ama üst yarısında sürekli çok sayıda yan dallar olmalı. Yoksa güçsüz kalır ve hem hızlı uzamaz hem de ana gövde ince kalır. Bu şekilde istediğiniz boya gelince o zaman istediğiniz şekillendirme budamasını yaparsınız.
Aldığım lantana çiçeğinin yaprakları kuruyup döküldü. Acaba yeşerir mi yoksa ölüyor mu? Torfla bahçe toprağı karışımına büyük saksıya dikmiştim.
***
Anlaşılan köklerini toprağından arındırdıktan sonra büyük saksıya dikmişsiniz. Bu hata bitkilere büyük zarar verir. Bir daha bitkilerinizi başka bir yere dikerken veya saksı değiştirirken sakın köklerini eski toprağından arındırmayın. Şimdi lantananızın uzun dallarını kesin. Kökler ve dip kısım çürümemişse çok yanında yeni filizler verir ve hızla büyümeye başlar. Bekleyip göreceksiniz. Başka bir şey yapmayın.
Bu ağaç minesinden bana fide gönderecek bir arkadaş arıyorum her rengi olabilir. Bizim burada yaşar mı bilmiyorum.
***
Orada biraz kış koruması ister. Veya saksıda yetiştirip kışın korunaklı bir yerde tutmanız lazım. İsteğinize gelince maalesef bu sitede bu tür iletişimler ve paylaşımlar mümkün değil.
Ağaç minesi’nin aşırı zehirli olduğu belirtiliyor. Tehlikeli midir? Temas halinde ve bakımı esnasında tedbir alınması gerekir mi?
***
Yanlış bilgi. Bir de aşırı zehirli demeleri çok ilginç. Zehirli filan değil. Gerçi -şimdi baktım- bazı yabancı kaynaklarda her nedense “yenildiği takdirde zehirlidir” demişler (biz nedense yabancı kaynaklardaki her şeye gözü kapalı inanırız). Buna ne delil getiriyorlar acaba? Benim köpeğim ne zaman hasta olsa bunun yapraklarını yer ve en geç yarım saat içinde iyileşir. Bahçede binbir çeşit bitki olduğu halde özellikle ağaç minesini tercih etmesini merak edip tadına baktım. Lezzeti salatası yapılacak bitkilere benziyor. Birkaç defa körpe yapraklardan birer ikişer yemişimdir. Hiçbir zararı olmadı. Ama siz yine de yemeye kalkışmayın. Ben ise zaten sadece çok az miktarda birkaç defa yemişimdir hepsi o kadar.
Çelik ile hangi ayda uygun olur çelik genç mi olmalı kalın mi , bahar başında yapraksız olarak çelik aldım tutmadı.
***
Rastgele toprakta elbette çürürler. Yazı içinde ayrıntılı bilgi var (o kısmı yeniledim lütfen okuyun).
Çalı minem yaprakları kurudu döküldü. Dalları da yeşil değil, kuru ağaç dalı gibi aldığımda da öyleydi. Su vermediğim taktirde yaprakları buruştu. Su verdiğimde kısa sureli canlandı. Daha sonrasında dökülerek sadece dip kısmı kaldı. Şu an sadece kuru dallar ve kok kısmı var.
***
Dalları bir yıl kadar eskiyince dış yüzeyleri kuru gibi görünür. Bu normal. Tamamen ölmüş olabilir mi, ana dalları dip kısmından tırnağınızla kazıyarak kontrol edin. Açık yeşil, canlı doku çıkarsa ölmemiştir. Değilse ölmüştür ve yapacak bir şey kalmamıştır. Bunlar saksıda olmayı pek sevmez. Saksıda yetiştirmek için çok büyük saksı ve oldukça havadar, süzek toprak ister. Evde tutuyorsanız zaten ev içinde asla yaşayamaz.
Yeşil yapraklı küçük filizlerinden kırıp kendi toprağına diktim. Köklenip tutma ihtimali var mıdır?
***
Evet ama toprağı (önceki sorunuzdan anladığım kadarıyla) kökleri çürütecek nitelikte. Ve bu durumda pek ihtimal yok. Ana bitkiyi dışarıda güneşli yerde tuttuğunuz halde bozulmuşsa acilen toprağını değiştirmeniz lazım.
Perlit içerisinde köklendirmek mümkün mü? Dere kumu mu olması gerkiyor? Söküp yerini değiştirmek mümkün mü ve mümkünse yılın hangi ayları uygun olur?
***
Bu bitki yaz ayları çok sıcak olan memleketlerde saksıda olmaya uygun değil. Belki çok büyük saksıda olabilir. Eğer bahçeye ekecekseniz hiç bir sorun yok çünkü tam bir Akdeniz iklimi uyumlusu bitkidir. Köklendirmek için perlit, kum farketmez. Köklenince köklerini perlitten veya kumdan hiç arındırmadan esas yerine ekmeniz lazım. Sonradan söküp yerini değiştirmeyin. Her şeyi en başta ölçüp biçerek ona göre yapmanızı tavsiye ederim.