Lithops Eski Yunancada taşa benzeyen demektir. İngilizcede yaygın adı living stone (yaşayan taş). Aizoaceae (Buzçiçeğigiller) familyasından Lithops cinsinin 40’a yakın türü, türlerin birkaç çeşidi ve insanlar tarafından oluşturulmuş birkaç değerli melezi ve kültivarı var. Tür adlarıyla ayrı ayrı değil genel bilimsel cins adıyla anılırlar (Lithops). Derin meraklıları, koleksiyoncuları ayrı ayrı tür ve kültivar isimlerini bilir.
Konular:
Lithops
Özellikleri
Lithops cinsinden bitkiler çakıl taşlarına benzer ve doğal yaşam alanlarında toprakta fark etmek pek kolay değildir. Gelişimleri çok yavaştır.
Habitat
Lithops türleri Güney Afrika’da Namibya’da ve civar bölgelerde bulunur. Hem killi hem kumlu olan, bolca mineralli ve tuzlu kıraç topraklarda ve kayalıklı kıraç topraklı yerlerde yaşarlar. Lithops türlerinin yaşam alanlarında hava nemliliği genelde çok düşüktür. Yaz ayları şiddetli sıcak geçer. Yağışlar yaz boyu az, ilkbahar ve sonbaharda daha iyi ama vasatın altında, kışın ise tek damla yağış olmaz.
Kışa dayanıklılık
Lithops türlerinin hemen hemen tümü ortalama -5C derece soğuğa dayanıklı olsalar da +5C dereceden daha fazla soğuktan korumalısınız.
Lithops kolonisi
Yapı
Lithopslar çakıl taşlarına benzeyen yapışık bir çift yapraktan ibarettir. Yılda sadece bir çift yaprak geliştirirler. Her zaman sadece iki yaprak gövde ile bir bütündür. Çift yaprak aslında bir dalın en uç iki yaprağı gibi yapıdadır. İki kapkalın yaprağın ortasında meristem bölgesi bulunur ve bu kısım yeni çiçek ve yapraklar üretip duracaktır. Yılda sadece bir çiçek ve iki yeni yaprak gelişir. İçeriden yeni çift yaprak gelişirken mevcut yapraklar ölme sürecine girer. Kök kaidesi üzerinde gövde uzaması veya rizom oluşumu olmaz. Gövde diyeceğimiz kısım aslında iki yaprağın altta birleştiği kısımdır. Yıllık yaprak değişiminde eski yaprakların oluşturduğu tüm dış yüzey kök kaidesine kadar kurur gider. Yerini yenisi alır. Bazen dört tane yaprak çıkabilir (iki çift). Bu durumda bitki çoğalmış, iki ayrı birey haline gelmiştir. Yine de ilkin tek kök kaidesine sahiptirler. Bu şekilde birkaç yılda kolonileşebilirler. Ne kadar çoklu koloni olmuşsa o kadar değerlidir.
Lithops türlerinin çiçek açmaları
Tohumdan yetişen Lithopslar 3 yaşına gelinceye kadar çiçek açmaz. Çiçeğinde hem dişi hem erkek organlar olduğu halde genellikle kendi poleni işe yaramaz. Başka bir Lithopsun çiçeğinin polenleri lazım. Bu sayede tohum oluşması kesinleşir. Lithops türlerinin çiçek açma zamanları türe göre değişir. Genelde sonbahardır. Bazı türleri ilkbahar ile yaz başı arasında, bazıları kış ortasına yakın zamanda çiçek açarlar. Çiçek renkleri türe göre ya beyaz ya da sarı olur.
Yapraklar
Genelde hemen hemen tamamı toprak altındadır. Sadece en üst yüzeyleri toprak dışındadır. En üst geniş yüzey ışığı iyi geçirir özelliktedir (bknz ⇒ pencereli yapraklar).
Kökler
Lithops türleri kazık köklüdür. Bazen kök kaidesinden birkaç kazık kök çıkar. Kazık köklerden çevreye çok sayıda saçak kökler uzanır. Uzantıların birçoğu gözle fark edilemeyecek kadar incedir. Bitki yıl içinde nadiren su bulduğunda incecik kökler hızla her yere yayılarak toprakta besin ararlar. Toprak kuruyunca ve kuruluk uzun süre devam ederse onlar da hızla kurur gider. Bu süreç hep böyle devam eder. Hatta duruma göre bazen kazık kök bile kuruyabilir. Bu ise bitkinin öleceği anlamına gelmez. Şartlar düzeldiğinde yeni bir veya birkaç kazık kök oluşturacaktır.
Lithopsların kamuflaj özellikleri
Renk
Doğal alanlarında lithopslar üstünde yaşadıkları arazinin rengine göre evrim geçirmişler. Üst resimdeki tür anavatanında kahverengimsi kızılımsı topraklarda bulunur. Beyaz Lithopslar beyaz kuvarslı arazilerde, grileri kalker taşlı azarilerde..
Lithops yetiştirme ve bakım
Lithops bakım şartları kaktüsler gibi değildir. Bunlar gerçekten zor bitkiler. Yaşadığınız yerin iklimine, yetiştirdiğiniz ortamın şartlarına göre farklı farklı toprak karışımında yetiştirmek gerekiyor. Bu sayfadaki bütün bilgileri okuyup ona göre püf noktalarını anlayarak yetiştirmeyi başarabilirsiniz. Sabır, dikkat, doğru bilgi istiyor. Esas dikkat etmeniz gereken hayati önem taşıyan en önemli iki unsurdan biri doğru toprak karışımı, diğeri 7/24 sürekli esinti.
En başta gelen ihtiyaç hava hareketleri
Lithops yetiştirdiğiniz odada klima çalıştığı müddetçe yeterli hava hareketleri olur. Pencereler açıksa yine olur. Her ikisi de mümkün değilse mutlaka basit bir fan ile çevrelerinde hava hareketleri olmasını sağlayın. Otomatik ayarlayabilseniz iyi olur: Her saat başı kendiliğinden çalışmaya başlayıp 15dk süreyle çalışmalı.
Güneş, karanlık ve ısı ihtiyacı
Gelişimin hızlı olması için eylül sonu – mart ortası arasında en az 12 saat, en fazla 14 saat karanlıkta kalmaları lazım. Lithopslar için fotosenteze yetecek kuvvetli ışık (güneş ya da güneş etkisi veren lamba ışığı) süresi de hızlı ve sağlıklı gelişim için bu aylar boyunca 8-9 saat civarında sürekli olmalı. Kışın direkt güneş yeterli sürede olmaz ve zaten her gün mümkün de olmaz. Onun için güneş etkisi veren lamba ile güneş takviyesi yapmanız gerekiyor. Mesela günde 4 saat güneş alıyorlarsa, diğer 5 saatte lamba kullanın. Bazı lithops türleri kış dinlenmesi ister. Bunlara kışın güneş takviyesi gerekmez.
Lithopsların yıl içinde gelişim zamanları genel olarak, gün içinde çoğunluk saatlerde hava sıcaklığı 26C dereceden daha az olduğu zamanlar. Hızlı gelişim 10C ile 25C dereceler arasında mümkündür. Sıcak havada yaz dinlenmesi ise gereklidir ve önemlidir (yazın klimalı serin odalarda gelişim durmaz ve dinlenmeleri gerçekleşemez). Yaz boyunca Lithopsların üstlerine direkt güneş gelirse güzellikleri azalır. Bundan dolayı eğer üstlerine güneş geliyorsa yaz boyunca güneşi filtrelemelisiniz. Güneş filtreleme mart ortasından kasım ortasına kadar şarttır.
Toprak ve saksı
Kaktüsler için hazırlanmış özel toprağı eleyerek ince tozundan arındırarak kullanmayı tavsiye edenler var ama pek sağlıklı bir yol değil. En iyisi aşağıdaki maddelerle kendiniz karışım yapın. Bu benim tavsiyem Lithops türleri için ana vatanındaki topraklardan bile daha sağlıklıdır. Hem bitki besini vermenizi kesinlikle gerektirmez.
1) Taş kırpıntıları – Pirinç taneleri kadar olacak şekilde keserle parçalayabilirsiniz: ponza taşı, mıcır, kırmızı kaya kırpıntıları (bundan bulamazsanız koyu kızıl renkte olan tuğla kırpıntıları), tozundan arındırılmış dere kumu, yeşilimsi veya kahverengi kaya kırpıntıları. Bütün bunları eşit oranlarda birbirleriyle karıştırın.
2) Doğal arazi toprakları – Şu oranlarda birbiriyle karıştırın: 3 ölçü kırmızı toprak + 2 ölçü humuslu kara toprak.
3) Kuvars kumu (akvaryumcularda bulunur). Tozlu olsa bile elemeniz, tozundan arındırmanız gerekmez.
Lithops toprağı oluşturma
Önce iki ölçü toprak karışımını 1 ölçü kuvars kumuyla iyice karıştırın. Sonra buna 2 ölçü taş kırpıntıları karıştırın. Daha sonra, bu karışımda küçük ponza taneleri olduğu halde tekrar ponza ile karıştıracaksınız. Oranlar şöyle: 3 ölçü karışım + 1 ölçü küçük taneli ponza taşı.
Bütün bunları yaptıktan sonra Lithops toprağınız hazırdır. Dibi delikli bir saksıya doldurup güzelce sulayın. Kupkuruya yakın hale gelene kadar bekleyin. Sonra Lithopslarınızı dikin. En az 10 gün boyunca kesinlikle sulamayın.
Saksı özelliği
1- Saksının sağlam, sert çömlek saksı (cilalı / cilasız önemli değil) veya seramik saksı ya da çok kalın plastikten saksı olması tavsiye edilir. Lithops kazık köklü olduğundan dolayı derinlik önemli. Saksı 12cm derin olmalı. Altında suyu dışarı hemen çıkartacak delikler olması ayrıca önemli.
2- Mini yüksük saksılarda yetiştirmeniz hiç tavsiye edilmez. Böyle şeylere hiç heveslenmeyin. Yetişkin Lithopslara saksı 12cm derinlikte ve 10cm genişlikte olmalı: Fazla sayıda Lithops için derinlik aynı, genişlik ise: Birbirlerine mesafeleri ve saksı kenarlarına mesafeleri 4cm kadar olmalıdır. Böylece, zamanla bölünerek çoğalacak olan litopslar birkaç yıl rahatça bu saksıda kalabilir.
3- Renk renk Lithopsların sıkışık vaziyette aynı saksıya dikilmiş olmalarına özenmeyin. O şekilde dikmek hiç sağlıklı değil.
Saksı – toprak değiştirme
Yavaş gelişen, yavaş çoğalan Lithopslar 5-6 yıl aynı saksıda aynı toprakta kalabilir. Ama mecburi durumlarda elbette gereken değişiklikleri yapacaksınız. Toprak değiştirmede en iyi zaman Lithopsların yenilenmesi tamamlandığı, eski kısım soğan kabuğu gibi incecik incelmiş ve kupkuru olmuş olduğu zamandır. Topraktan sökünce: Ergin Lithopsların ana kökünü 2cm kalacak şekilde alt kısmı kesin atın ve varsa diğer yan kökleri de kesin. Bir gün açıkta bekleterek kesik yerlerin kurumalarını sağlayın. Sonra kuruya yakın çok hafifçe nemli yeni toprağına dikin ve toprak tamamen kupkuru oluncaya kadar sulamayın. Bir iki yıllık yavru Lithopsları sökmüşseniz kökü kesmeyin. Islatın, kendiliğinden kurumasını bekleyin sonra dikin.
Sulama ve besin verme
Lithopslarınızı iyi gözleyin. Yanlarını değil, üst yüzeyini. Daima sabahın erken saatlerinde kontrol edin: Eğer üst yüzey çok sağlıklı, gergin, parlak görünüyorsa öyle devam ettiği sürece hiç sulamayın. Sabah kontrollerinde çok hafif bile olsa pörsüme gibi ya da içe çökme gibi bir hal varsa (ve toprak adamakıllı kuru ise) saksı alt deliklerinden bir iki damla su çıkacağı kadar az miktarda suyu Lithopslara hiç değdirmeden yavaş yavaş dökün.
Yeni gelişimler varsa sulamada dikkat edilecek hususlar:
Yeni gelişimler oluyorken yapraklar birbirlerinden uzaklaşmaya başlar ve git gide çirkinleşir. İçeriden gelen yeni çift yaprak iyice görünür olduğunda ve güçlendiklerinde eğer dış eski çift yaprak incelmeye devam etmiyorsa artık ne olursa olsun sulamayın. Ta ki yeni gelişimler eski yapraklardaki tüm sıvıyı emsin. Bir hayli inceldiklerinde tekrar sulamaya başlayın. Yeni çıkanlar eskileri kadar büyük oluncaya dek toprak her adamakıllı kuruduğunda sulayın.
Su fısfıslama
Yaz boyunca gece vakitlerinde Lithopsların üstlerine su fısfıslamalısınız. Bu konuda suyun niteliği çok önemlidir. Çünkü su fısfıslama genellikle bitkiler üzerinde lekeler oluşturur. Bu da bitkilerin güzelliğine gölge düşürür. Özel olarak satılan saf sular (akü suyu, ütü suyu vb) en iyisidir. Sulamayı da saf su ile yaparsanız çok iyi olur.
Bitki besini verme
Benim tavsiye ettiğim gibi iyi bir toprak karışımında Lithopslar hiçbir şekilde besin istemez. Beş altı yıl yeter. Diğer basit şeylerde ise gerekmese bile besin vermek iyi olur ki hepten dirençsiz kalma riski olmasın. Genel amaçlı bitki besininden hafif dozajlarda olarak.. Yazın gelişenlere ayrı zamanlarda, kışın gelişenlere ayrı zamanlarda, mesela kışın gelişim gösterenlere ekim ortasında bir defa, kasım sonunda bir defa, ilkbaharda yeni gelişim tamamlandıktan sonra bir defa yeterli. Ya da hangi tür olursa olsun ilkbahar ortasında bir defa ve sonbahar başında bir defa.. böylesi daha iyi.
Problemleri ve zararlıları
Yeni gelişimde deformasyon problemine Lithops türlerinde sık rastlanır. Sebep gelişim zamanında yeterince güçlü ışık alamamaları ve yüksek gece ısısıdır. İlk haftalarda hiç görünmeyen içerideki yavrucuk güneş yetersizliğinden ve gece yeterince serin olmamasından dolayı mantar gibi yukarı doğru uzar. Bu da deforme bir görünüme yol açar. Darkafa mantar gibi görünür. Bazı yetiştiriciler yarığı bir yanından aşağı doğru keserler ki içerideki yavru veya yavrular yeterli güneş alabilsin de böylece yukarı doğru uzamadan, enine genişleyerek büyüsünler.
Yaprak bitleri litopslara musallat olabiliyor. Gözle görülebilenleri makyaj fırçasıyla temizleyebilirsiniz. Çevredeki diğer bitkilerinizi ilaçlayın ki bitler tekrarlanmasın. Gözle görülmesi zor olan örümcek bitler büyük zarar verir. Ara sıra büyüteçle dikkatle inceleyin. Bit varsa ilaç kullanmalısınız. İlacı hem bitki üzerine hem toprak yüzeyine uygulayın.
Bir önceki yazdıklarıma ilaveten sizinle daha önce Lithops baktığımı belirtmiş ve kuvars hakkında konuşmuştum. Mümkünse paylaşmak istediğim naçizane bir tecrübem oldu. Bildiğimiz gibi beyaz ve kahverengi iki tür ponza var. Yanlış bilmiyorsam beyaz asedik, k.rengi bazik ponza geçiyor. Ben her ikisini de kullanıyorum. Ancak k.rengi ponza ağırlıklı kullanımda daha iyi sonuç aldım. Her yerde bulunmuyor ama cüruf diye satılan k.rengi ponzanın ufak taneli olanı daha iyi sonuç veriyor. Yanlış aklımda kalmadıysa k.rengi ponza toprağa uzun sürede, yavaş salınımlı potasyum bırakıyor diye okumuştum.
***
Öyle söyleniyor ama toprak karışımlarında kullanmada hiç fark etmez. Sizin tecrübeniz ise muhtemelen doğrudur. Asedik-bazik özelleri belki suya saldıkları maddeler açısından ancak suyu pek değiştirilmeyen akvaryumlarda kullanım açısından riskli olabilir. Saksı bitkileri için toprak karışımlarında ciddi bir fark yok, hele risk hiç yok.
Aslında lithops toprağı karışımında belirttiğiniz üç farklı kaya konusunda ilk aklıma gelen kaya kırpıntılarının (kuvars ve ponza ile birlikte) sadece drenaj amaçlı olmayıp beraberinde toprağa besleyici katkı da sağladığı yönünde idi ve yanlış materyal kullanma konusunda tereddüt ediyordum. Açıklamanız ve kaya çeşitliliğinin zenginliği konusundaki yazınız ile daha da netleşti. Tekrar teşekkür ederim.
***
Evet çeşitli mineraller önemlidir. Çeşit zenginliği dengeyi de getirir. Sonuçta bitkilerin ihtiyaçları sadece azot, fosfor ve potasyum ile sınırlı değil. Gerçi özel bitki besinlerinde element çeşitliliğine ve asit çeşitliliğine önem verilir ama bitkilerin onları kullanabilmeleri her zaman her şartta mümkün olamıyor. Hiçbir suni karışım doğadaki doğal toprağın ve hatta kayalıklardaki toz-çürüntü birikimlerinin özelliklerinin yerini tutamıyor (süper dolgun gelişimler açısından değil, bitkilerin sağlıklı ve dirençli olmaları açısından). Hatta kitin bile bitkilere gereklidir ki bu madde böcek kalıntılarından ve mantar kalıntılarından toprağa geçebiliyor.
Suladım olmadı, sulamadım olmadı, ne yapsam olmadı. Açıkçası kendi adıma bu kadar uğraşa değmez. Parama yazık, yaşatılsın ülkemde çoğaltılsın da, kaynana topuzu gibi buraya uyum sağlasın da ömrüm olursa param da olursa o zaman alırım. Bu haliyle zorla yaşatmaya çalışmak benim için anlamsız. Sardunya alırım daha iyi.
Bir çift lithopsum var. Şu an aralık ayı ortasındayız ve her ikisinin de yaprak aralıkları açılmaya başladı. Güney cephe açık balkonda sürekli hafif esintili bir ortamda. Günde 3 saate yakın Güneş alıyor. Merak ettiğim konu acaba çiçekleniyor mu yoksa çoğalma evresine mi girdi? Bu dönemde sulamasını nasıl yapmalıyım?
***
Zaten çiçek açsa da açmasa da çoğalıyor. Bunun istisnası yok. Yani ya çiçek açarak çoğalır ya da çiçek açmadan çoğalır. Sulama meseleleri yukarıda ilgili kısımda açıklanmıştır.
Bundan iki ay önce bir tane lithops aldım. Dip kısmı çürüdü. Ne yapmalıyım? Tekrardan çoğaltılabilir mi?
***
Dışarıda bırakın. Toprak kupkuru olmalı. Yaşayacağı varsa havanın neminden bile suyunu alır ve köklenir. Normal ev ortamlarında diğer bitkiler gibi yaşayabilmesi mümkün değil. Bir daha almamanızı tavsiye ederim.
4 aydır göz bebeğim gibi baktığım karasmontana cinsi lithopslarımın boyları ilk gününe göre biraz uzadı. Bu beni biraz endişelendiriyor. Ne yapmam lazım? Ne zaman yeni yaprakları çıkar?
***
Hiç sulamayın. Deforme uzama ışık yetersizliğinden dolayı olur. Daha güçlü ışık sağlamalısınız. Yeni yaprakların şimdi görünür hale gelmiş olmaları lazımdı.
Bazı yetiştiriciler yarığı bir yanından aşağı doğru keserler ki içerideki yavru veya yavrular yeterli güneş alabilsin de böylece yukarı doğru uzamadan, enine genişleyerek büyüsünler.. burada anlattığınız işlemi uygulamalı mıyım yoksa yavruları görene kadar beklemeli miyim?
***
İçeride yeni gelişim olmuşsa zaten açıkça belli olur. Ama ışık yetersizliğinden dolayı o yeni gelişim son derece ince olmuşsa durum hiç iyi değil. Bu durumda ne olur bilmiyorum. Zaten bu türler 7/27 kesintisiz hava akımları istiyor. Yani belki de hiç bir gelişim olmamıştır. Kendi haline bırakın en iyisi. Bekleyin zamanla ne olacaksa olur.
Benim lithopsumun üzerinde hafif bir renk değişikliği var. Nedeni nedir? Bir hastalık mı oluşuyor? Ne yapabilirim? Öbür lithoslardan ayırmalı mıyım?
***
Sürekli hava akımları isterler. Yeni almışsanız emin olun hepsi kısa süre içinde telef olup gidecekler. Hava akımlarının sürekliliği ve kış aylarında gündüz boyunca güneş ve çok güçlü ışık kesinlikle şart. Olmazsa olmaz ihtiyaç.
Peki suni bir ortam hazırlarsam yani bir kenarda vantilatör bir yandan güneş ışıklı ampul kullanırsam iyileşebilir mi?
***
Zaten yukarıda bunlar detaylarıyla anlatılmıştır. Gerektiği gibi yapabilirseniz güzelce gelişmeye devam edip çoğalabilirler de.
Lithopsum dibinden biraz yeri çürümeye başlamış. Düzelir mi yoksa kesip eksem tutar mı? Suya koysam köklenir mi yada kesince kökü yeniden patlar mı? Öyle anlatmışsınızki zor bir çiçek diye ne yapacağımı şaşırdım.
***
Evet ne yapsanız boş. Bir kere çürümeye başladı mı gider. Zaten görünen kısmı köklenme özelliği olmayan kapkalın tuhaf yaprak. Bir de dip kök kısmı var. Bundan ibaret. Dip çürüdüyse artık yapacağınız bir şey yok. Bir daha almayın. Neredeyse hiç kimse yaşatamıyor emin olun. Çürüme eğer dış kenar bir yerde ise hemen topraktan söküp kuru bir yerde bekletin. Çürük yer kupkuru oluncaya kadar su filan vermeyin. Sonra Lithops’lara uygun kupkuru toprağa dikin ve dışarıda tutun. 15 gün geçince ilk sulamayı yapın.
Litopslar tohumdan yetiştirilir mi? Tohum dikersem olur mu?
***
Evet zaten esas çoğaltma yolu tohumları iledir.
Benim 3 tane lithopsum var. Dış yaprakları kuruyup içinden sağlıklı yapraklar çıktı. İşler şimdilik yolunda gibi. Doğudan güneş alıyorlar. Sonrasında aydınlıktalar. Arada havalandırıyorum. Sabah güneş alan, sonrasında gölgeli açık havaya çıkartayım mı? Temmuzda dışarısı 45 derece ve %80 nemli oluyor.
***
Evet açık havada daha iyi olur. Ancak yazın şiddetli sıcaklarda sulamak ani bir şekilde öldürebilir. Dikkatli olmalısınız. Sulamak yerine, ne zaman susuz kalmışlık alametleri fark ederseniz o zaman gece saatlerinde soğuk su hafifçe fısfıslayarak serinlemesini sağlayın. Serinletmek önemli. Bu sırada suyu da böylelikle alır. Susuzluk alametleri görmedikçe yaz boyunca hiç sulamayın ve hiç serinletmeye de çalışmayın.
Taş kaktüs Lithops toprağı istiyorum.
***
Hiçbir yerde satılmaz. Kendiniz yapacaksınız (yukarıda tarifi var). Madem Didim’de yaşıyorsunuz o halde sürekli dışarıda açık havada tutun. Burada haziran sonundan eylül sonuna kadar hiç gelişmez. Ama yılın geri kalan 7 ayı gelişimine uygun özelliktedir. Yaz aylarında güneşin fazlasından koruyun ve hemen hemen hiç sulamayın.
10 adet lithpsum var ve hepsi aynı saksıda. Görünümlerinde bir anormallik yok ancak yumuşama var. Sebebi ne olabilir?
***
Nasıl baktığınızı, ne zamandan beri sizde olduklarını, nasıl bir yerde tuttuğunuzu, sulayıp sulamadığınızı vesaire hiçbir bilgi vermemişsiniz. Bu yüzden herhangi bir cevap veremiyorum. Bu durumda lütfen yukarıdaki bakım bilgilerini okuyarak hatalarınızı tespit etmeye çalışın.
Yazdıklarınızdan dışarıda daha sağlıklı büyüyecekleri sonucunu çıkarttım. Havalar soğuyana kadar yağmur almayacakları korunaklı bir pencere önünde tutmak uygun olur mu?
***
Ya sürekli dışarıda ya da sürekli içeride tutmak lazım. Ankara’da tek yol sürekli içeride tutmaktır. Çünkü hava akımlarına ihtiyacı tüm yıl süreklidir ve bunu iç mekanlarda fan ile sağlamak gerekir. Ama yazın dışarıda tuttuktan sonra kışa doğru ani bir şekilde havasız iç mekanlara alırsanız çürür gider.
İstanbulda doğu batı ve kuzey cephesi olan bir evde yaşıyorum. Denizden esinti de oluyor ve kışları birkaç gün kar yağması dışında çok soğuk olmuyor. Doğu cephesi açık havada (pencere dışı askılı saksıda) Lithops bakmak istiyorum Ancak anlattıklarnızdan oldukça zor bir bitki olduğunu sezdim. İçeri dışarı oynatmayın çürür demişsiniz. Peki günlerce yağmur yağan sonbaharda ne yapacağız? Bir de camın dışına led ışık bağlamak gibi bir imkanım yok, doğu cephesinin önü tepelere kadar açıklık hiç bina yok yokuşun tepesinde oturduğumuz için. baya ufukta doğumundan itibaren güneşi saat 2ye 3 e kadar görüyor. Kışın da yeterli olmaz mı? Yani hiç mi almıyım, yoksa yaşar mı bende bilemedim. Sukulent ve kaktüslerim var. söylediğiniz toprağı da sağlayabilirim bitkiye.
***
Düşünme aşamasındaymışsınız. O halde vazgeçin ve unutun. Çok zor bir bitki. Askılı saksılara uygun değil. Alçakta durması gerekir ki rahatça görmek mümkün olsun. Mesela 1m’den fazla yüksek olmayan masa üstünde iyi olur. Sizin doğu cephenizin şartlarında özel ışıklandırma istemez. Sürekli ev içinde belki olabilir. Neredeyse hiç sulamayacaksınız. Ama bilin ki serin, rüzgarsız ve çok nemli ortamlarda bu sefer mantar hastalıkları öldürür. Yaprak bitlerinin zarar vermesi başka bir problem. O zaman mantar hastalıklarından ölmesi kaçınılmaz bir problem olacak. Vazgeçin.
Peki çok teşekkür ediyorum cevabınız için tam netleşmiş oldu, almayayım. Peki pleiospilos nelii(split rock) bakabilir miyim bu şartlarda? O sanırım lithopsla alakası yok daha sukulentvari? Ama sitenizde ilgili sayfayı bulamadım. Onun hakkında bilgi edinmek isterim açıkçası. Eğer bakabileceksem onu alayım.
***
O da hemen hemen aynı bakımı ister. Bitki besini vermemek lazım. Kışın bulunduğu yer zaman zaman 9C dereceden daha soğuk oluyorsa kış boyunca hiç sulama yapmayacaksınız. Diğer zamanlarda/şartlarda lithopslarda olduğu gibi sulama gerekir. Yoksa eski yapraklar kurumayıp hastalıklanır, bitkiyi çürütür. Bence bundan da almayın. Biz sulamadan edemeyiz ve bu da bitkinin sonu olur. En önemli şey, bu tür kış boyu kupkuru hava ister. Daha doğrusu ortamda hava ne kadar soğuk, ona nispeten daha kuru hava.. Özellikle iç mekanlarda esintisizlik+soğuk+nemli hava bunlara uygun değil.
Güney cephe cam balkon içerisinde yaz kış hiç yer değiştirmeden bakıla bilir mi acaba?
***
Cam balkon uygun değil. Yaz sıcaklarında sıcak birikimi olması ve hava akımlarının kesintisiz sürekli olmaması sebebiyle herhangi bir anda, aniden haşlanmış-pişmiş gibi bir hale gelerek ölür gider.
Su ihtiyacı olduğunda sadece üstünde mi büzüşme olur yoksa çiçeğin tamamında mı?
***
Başlangıçta en üstte olur. Ama hiç olmayabilir de. Bu durumda dokunarak yumuşama var mı anlayacaksınız.
Sayın hobidaşlarım öncelikle belirtmek isterim ki lithops biraz bilgi biraz sabır ile dünyanın bakımı en kolay (zor değil) en büyüleyici bitkierindendir.
1- En önemlisi hava akımı bunu birkaç saat pencere açmakla yapamayız. Örneğin ben bir raf içinde güneye bakan (ancak ben kışın yine hava alan naylon, yazın perde ile kapatıyorum) açık balkonda “-5” derece rüzgarları aylarca gördüler kaybım olmadı.
2- Bu bitki özellikle söylemek istiyorum kireçli, kumlu, kayalıklı, azotsuz (gübresiz, torfsuz) %20 nem altında (bizde %80-90 nem var) kurak en önemlisi tuzlu Nabip çöllerine uyum sağlamış bir tür bitki. Bu yüzden yukarıdaki kayalık mineral karışımını bir kere olsun hazırlamak önemli.
3- Doğal ortamında susuzluğa adapte olduğu için su riskli. Örneğin ben takip ediyorum yazın bile belki ayda bir suluyorum denebilir sakın su verince iyi olur demeyin kendi haline bırakmak lazım.
4-Kök boğazı çürümesi gibi ölümler benim fikrimce yanlış toprak ve havalandırma eksikliği ile mantar gelişimi olur. Gerekirse akşam saatlerinde (saksı içinde buharlaşma terleme olmasın).
– Yukarıdaki tarifteki hocamızın karışımından çok memnunum ancak İstanbulda nem ve mantar derdi olduğundan bu karışıma %3-5 kadar mangal kömürü ve %10 dan fazla değil “elenmiş cocopeat torfu ilave ediyorum. Bunun artısı şu: Cocopeat köklenmeye teşvik ediyor ve kömür mantar oluşumunu engelliyor en güzeli. Su verdiğimde bir anda boşaltıyor toprak hava alıyor. Bunu unutmayın Sukulent özellikli bitkiler topraktaki suyu ememez ancak topraktaki nemi alabilir.
Bir lithopsu topraktan çıkartın bütün kökünü 1cm kalana kadar kesin havadar gölgede 1 ay susuz tutun yine de öldüremezsiniz. Ancak bataklık toprak karışımına dikin kısa zamanda ölür.
Lithops mesembs türlerinin içinde ummayacağımız kadar güzel. Örneğin zümrüt yeşilinden parlak kırmızıya hatta buz mavisine kadar güzel türler var ve bende ülkemizde bu hobinin yayılmasını istiyorum.
Lithopslar çiçeklenme dönemlerinde susuz kalmış gibi büzülür mü?
***
Aylarca susuz kalmışsa hafiften, beli belirsiz büzüşme olur. Bir de yeni yapraklar gelişirken eski yapraklar yavaş yavaş buruşmaya, incelmeye başlarlar ama bu hal yeni yaprakların hızla büyümesi aşamasında oluyor. Diğer durumlardaki buruşma ve kötüleşme dip kısmının çürümeye başladığını gösterir.
Merhaba epey bir yazınızı ve sorulara verdiğiniz yanıtları okudum. Özellikle evde sahip olduğum bitkilerle ilgili olanları tekrar tekrar okudum. Özellikle lithops ile ilgili bir soru sormak istedim. Buradaki toprak karışımı bana karışık geldi tam anlayabildiğime emin değilim. Önce bir taş karışımı hazırlanıyor sonra o karışım toprak ile karıştırılıyor gibi anladım. Kendi taş karışımımı 1 ölçek pomza,1 ölçek zeolit, 1 ölçek farklı boyutlarda kırmızı lav taşı, 1 ölçek kuvars şeklinde hazırladım. Sonra bu karışımı 1 e 1 toprak ile karıştırdım. Perlit ve vermikülit gibi sizin pek tavsiye etmediğiniz bir şey eklemedim. Lithopsları toprak saksıya ektim. Bu kötü bir karışım mı?
***
O karışım ile toprak yarı yarıya ölçüde olması feci yanlış. Madem zeolit var, hiç toprak karıştırmayacaktınız. Azı bile iyi olmaz. Çünkü o takdirde zeolit fazla su tutucu olur ve litopslarınız hızlıca çürür gider. Karışımda her maddenin ne miktarda olacağına dikkat edin. Zeolit olmasaydı bile yine de toprak çok fazla.
lithops ve benzeri çeşit olan bitkilerim yaz kış açık havada, kışın yağmur almayan yerde. Hiç bir sorun yokken toprağı kupkuru ve biraz susuzken bazı lithops kolonilerim birden bire topluca yok oluyor, sanki üstüne kaynar su dökmüş gibi. Neden olmuş olabilir?
***
Toprağın özelliğinden kaynaklanıyordur. Kupkuru görünen şeyler her zaman kupkuru kalmaz. Mesela o toprak ne zaman hava yoğun nemli olursa hafiften nemleniyordur. Ve lithopslar hafif serin toprakta, yok denecek gibi çok az nemlilik dahi olsa hızlıca yeni kılcal kökler geliştirip su depolamaya koyulurlar. Çünkü çok sıcak olmayan zamanlar ve çok fazla soğuk olmayan zamanlar bunların fazlaca aktif olduğu zamanlardır. Yeter ki ortamda sürekli hava hareketleri olsun. Fakat bu gibi sebeplerle bahsettiğiniz problemler olmaz. O tip problemlerin esas sebebi toprağın kimyasal özelliğidir. Lithopslar kendi ana vatanlarında, doğal ortamlarında, kendiliklerinden doğal olarak yaşadıkları yerlerde bile bazen aynen anlattığınız gibi toplu ölümlere maruz kalırlar. Sebep ise, yaşayamayacakları kadar aşırı tuzlu ve mineralli toprak. Ama bütün yıl neredeyse hiç yağış olmaması sayesinde, başta dediğim gibi toprağın havanın neminden nem kapması sayesinde bile yaşayabiliyorlar. Ama ne zaman toprakta nemlilik biraz uzun süre devam ederse, veya nadir yağan yağmurların ardından, hava şartları yüzünden toprak çabuk kurumazsa işe bu sebebeplerle ölürler. Toprağın yüksek derecede tuzlu/mineralli olması esas etkendir. Yani toprağın uzun bir süre biraz nemli kalması esas etken değil.
Sonuç olarak tavsiyem: Toprak karışımını nasıl yapıyorsunuz, çok dikkatli olun. Hazır satılan sukulent topraklarına hiç güvenmeyin. Karışımda cocopeat ve peatmoss gibi tuz tutucu hiçbir maddenin zerresi dahi olmasın. Perlit ve vermikülit asla kat’a kullanmayın. Doğal taş kırpıntıları, ponza taşı vesaire maddelerle karışım yapın. Bitki besini vermede son derece dikkatli davranın.
Sulama suyunun niteliği de önemlidir. Mesela artezyen vs kuyu sularında çeşitli tuzlar, bolca mineraller ve çeşitli elemetlerin iyonları bulunur. Hassas bitkiler için çok fazla sakıncalıdır.
Merhaba benim litopslarımın yavruları anaçlara göre çok küçük(yani anaç litopsların 1/4’ü kadar) bu normal bir durum mudur? Değilse sebebini öğrenebilir miyim?
***
Çok yavaştırlar. Normal yetişkin hale gelmeleri aylar ister. Ama bir de şöyle bir problem var: Yani esasen lithopslar çok küçüktür. İri bir fındık kadar olur. Sizin aldıklarınız da muhtemelen öyledir ama çok özel şartlarda kim bilir nasıl yöntemlerle devleştirmişlerdir. Bunlardan türeyecek olan yeni nesiller normal, doğal şartlarda olmaları gerektiği gibi küçük olurlar.
15 gün önce aldığım lithops’u kuru sayılabilecek torf-ponza karışımına dikmiştim. Lakin kaloriferin olduğu camın önüne koymuştum. Birisi buruşup hafiften yumuşamış. Kalorifer olmayan ve güneş alan bir camın önüne koydum. Diğeri iyi ama onun da yerini değiştirdim. Buruşan için bir öneriniz olur mu acaba? Teşekkürler. (Dikim yapıldığında su verilmemişti.)
***
Güneş ya da güneşe eşdeğer yapay ışıklandırma ve hava akımlarının sürekliliği gerekiyor. Bunları nasıl yaparsınız, yazı içinde ayrıntılı açıklamaları var. Yoksa ev ortamlarında yaşayamazlar.
Herkese merhabalar. Lithops ile ilgili anlatmak istiyorum. Benim 42 tane lithopsum var hepsi çok sağlıklı. Yüzde 90 ikiz doğdurur. Ankara’da yaşıyorum. Yazın kışın mevsime bakmıyorum hava ısısı ile bakım yapıyorum. Sıcaklık 27den yukarı gittiğinde balkonda bakıyorum. temuz ağustost yüzde 50 güneş filter yapıyorum. bir damla sulamiyorum. esinti de var zaten. Hava sıcaklığı 27 den aşağı gelince suluyorum. Ve içeri getiriyorum. 50w bitki yetiştirme led ve fan kullanıyorum. Sulama yılda iki kez sadece. Haziran ayında belki olur anaç yaprağı kupkuru olunca yani günü mevsimi yok. Yaprak kuru olması lazım ile iklime bağlı. Toprağım %25 kaktüs mf botanik marka toprağı trendyoldan alıyorum. %75 ponza kuvars çakıl ve taş kırıntısı. Gübre hiç vermedim. Hepsi bu kadar. Lithopslaramın çok sağlıklı olması yaptığım bu işler.
Lithopsun yavrulama süreci devam ederken yavrunun yan tarafında yarık meydana geldi. meğer yavru içinden yavru çıkarmaya başlamış. En son 3 ay önce toprağı çok hafif nemlendirecek kadar su vermiştim. Açık bir pencere kenarında ve öğleden sonra güneşi görüyor. Sizce neden olabilir?
***
Bilmiyorum. Sadece tahminlerimi yazabilirim. Sıradaki gelişimleri sekteye uğratıcı bir stres faktörünün belirli bir süre devam etmesi sonucu onların gelişiminin tamamıyla durması ve bu yüzden hayata devam etme sürecinin daha içerideki yeni oluşuma devredilmesi gibi bir şey olabilir. Sulama ile hiçbir ilgisi olmadığı kesindir. Havasızlık ve yanlış ısı derecesi bu sakatlığı tetiklemiş olabilir. Başka bir tahminim yok. Bu arada, en eski yapraklar tamamıyla incelip kurumaya başlayana kadar sulamamanız iyi olur. Hava akımlarından özellikle gece saatlerinde mahrum kalmamalılar.
Lithopsum yavru vermeye başlamıştı. Dış yapraklar giderek kuruyordu. Bu süreçte hiç sulamadım. Her şey normal ilerliyor gibiyken yeni çıkan yavrular da kenarlarından yarılarak içinden yeni yavru çıkarmaya başladı. Sorun nedir acaba?
***
Sanıyorum gereken şartlarda eksiklikler var. Hava akımları, özellikle gece saatlerinde sürekli olması gereken “serin hava akımları” yetersiz geliyor olabilir. Yani eski yapraklar kuruma sürecinde iken yenilerin hızlıca büyümeleri lazımdı. Ama onlar büyümemiş ve gelişimleri de durmuş.