Terrarium usulü temelde bitkileri uzun süren deniz yolu taşımacılıklarında bozulmadan muhafaza etmeye dayanır (19. yy – Wardian case). Şimdi ise teraryumlar sırf görsellik amacıyla dekoratif bir unsur olması için hazırlanıyor.
Terrarium kullanımları
Süs gibi kullanımına gelmeden önce teraryum ile faydalı neler yapabiliriz kısaca değinelim. Bitkilerin sağlıklarıyla ilgili çeşitli amaçlardan birkaçı:
– Bitkilerin dondurucu soğuktan zarar görmesini engellemek..
– Farklı yerlere nakillerinden sonra yeni yerlerine geldiklerinde ani hava değişiminden zarar görmelerinin önüne geçmek. Fakat bunun için toprağın kuru olması şart.
– çelik köklendirmek..
Bu amaçlarda terrarium toprağı diye özel bir toprak hazırlanmaz. Terrarium içerisinde çelik köklendirmede ise çeliklerin köklenmesine uygun karışım toprak kullanmakni ve toprağın nemliliğini az ile orta arasında tutmak gerekir.
Ciddi şartları
Bu şartlar hem yukarıdaki amaçlarla hem daha aşağıdaki süs amacıyla hangisi olursa olsun terrariumlar için çok önemlidir.
Birincisi toprağın kuruya yakın, az nemli olmasının gerekmesidir. Çünkü tamamıyla kapalı ortamda bitkilerin bünyesinde neredeyse hiç su kaybı olmaz. Eğer ortamda gereğinden fazla nemlilik olursa bitkilerin hastalıklanmalarına, çürümelerine yol açar. Sıkıca kapalı ortamda toprağın nemi ve bitkilerin nefes alıp vermeyle saldıkları nem serin saatlerde yoğunlaşıp su damlacıkları haline gelecek ve toprağa akacaktır. Gündüz nem salınımı, gece nemin suya dönüşüp toprağa akması teraryum içinde sürekli dönüşümler halinde tekrar eder durur.
İkincisi fazla sıcağın ve fazla soğuğun terrarium içindeki bitkileri öldürmesidir. Bunda toprağın niteliği (özellikle içerdiği elementler) başlıca etkendir. Gece boyunca ısının sürekli 23C derece üzerinde olması, gündüz boyu daima 28C dereceden yüksek olması yüzünden bazı bitkiler dayanamayıp birden bire ölürler. Haşlanmış gibi olurlar. Bazı türler ise (genelde sukulent türler) 10C dereceden daha düşük ısıda yoğun nemin ve kök ortamı ıslaklığının etkisiyle çürürler. Fazla sıcak ya da fazla soğuk zamanlarda terrariumların açık olmasını, bitkilerin dış ortamdaki hava hareketlerinin etkisinde olmalarını sağlamalısınız. Bu arada sukulent türlerin zaten tam kapalı değil yarı açık terrariumlarda olması gerekir.
Terrarium içinde bitkiler
Terrarium nasıl yaparız?
Aşağıdaki bilgiler tamamıyla yeterlidir. Çok özel bilgiler ve çok özel malzemeler gerekmiyor. Yapabildiğiniz kadar, elinizden geldiği kadar dikkatli olun yeter.
Malzemeler ve oluşturma
Terrarium için önce cam bir kap gerekiyor. Büyük bir kavanoz, bir fanus veya herhangi tipte bir akvaryum cam kutusu. Toprağına gelince, her tip bitki için aynı malzemeleri kullanın. En alta çakıl taşları, tek tabaka gibi yayın. Üstüne tozsuz, iri taneli dere kumu yayın. Çakıl taşlarının ara boşluklarını dolduracak kadarı yeterli. Gerçek saf torf zor bulunan bir maddedir. Bununla perlit veya küçük taneli ponza taşını eşit oranlarda karıştırın. Sonra bu karışımı çakıl ve dere kumu karışımının üzerine 2 veya 3 parmak yüksekliğinde yayın. Saf torf bulamazsanız hazır poşet toprakların bitkisel çürüntülü ve lifli olanı (zaten genellikle böyledirler) iş görür. Önce biraz kurutup sonra eleyerek mutlaka ince tozundan tamamıyla arındırın. Bir de akvaryumcularda satılan kömür tozu ile karıştırmanız çok iyi olur.
Tam kapalı olmayan, bir tarafı açık olan terariumlarda gerçek saf torf gerekmiyor. Yani içeriye hangi bitkilerden koyacaksanız toprak o bitkiye uygun bir toprak karışımı olacak.
Terrarium için uygun bitki türleri
Açık terariumlarda farketmiyor ama tamamıyla kapalı terrariumlara her bitki uymaz. Aşağıda her iki durum için ayrı ayrı birkaç örnek verdim.
Tam kapalı terrariumlar için
Afrika menekşesi, kurdele çiçeği, dua çiçeği türleri, aşk merdiveni, yaprakları pek iri olmayan reks begonyası çeşitleri, Peperomia türleri, küçük eğrelti otları, Fittonia ve Selaginella türleri ve kara yosunları.. Biraz araştırarak daha pekçok uygun türler bulabilirsiniz.
Üstü açık veya bir tarafı açık teraryumlar için
Genellikle kaktüs ve sukulent türler kulanılır. Gerçi farketmez. Sukulent türlerden özellikle Crassulaceae familyasından türler, Bromeliad türleri, orkideler, bodur paşa kılıçları, Venüs sinekkapan gibi bitkiler uygundur. Ayrıca direkt güneş isteyen süs bitkileri kapalı teraryumlarda değil böylesi yarı açık terrariumlarda yetiştirilebilir.
Süs aksesuarları
Terrarium içerisine süs bitkilerinden başka biblo, renkli taşlar vesaire objeler koyabilirsiniz. Bunlarda dikkat etmeniz gereken şey yüksek nemde çözülücü- eriyici veya paslanıcı olmamaları ve küflenir özellikte olmamalarıdır. Mesela tamamen kurumuş ağaç parçalarından iyi bir dekor olabilir ama tamamıyla kurumuş ve çürüyücü özellikteki dış kabukları filan giderilmiş olmalı.
Terrarium içinde yosun tutmuş taşlar
Kara yosunlarının hangi çeşidi olursa olsun, yosunu şekerli süt veya şekerli bira içinde mikserden geçirin ve elde ettiğiniz sıvıyı kuru bir taşın üstüne püskürtün. Taş tamamen ıslanınca biraz kurumasını bekleyin. Sonra terraium içine koyun. Birkaç saat içinde yosunların hızla büyüdüğünü göreceksiniz. Taş mat, yüzeyi pürüzlü kayadan olsa daha iyi olur. Çünkü yosunlar daha iyi tutunurlar ve yerleşik olarak kalırlar.
Terrarium bitkilerinin bakımları
Görsel zevk, dekorasyon amaç ile terrarium yapmak tüm bilgi kaynaklarında eksik-yanlış anlatılıyor. Bilmelisiniz ki küçük cam kaplarda sürekli kapalı ortamdan ancak yosunlar yaşayabilir. Hatta onlar bile yıl içinde dönem dönem yok olup sonra tekrar ortaya çıkarlar.
Bitkilerin terrarium içinde yaşamaları tür özelliklerine göre şu üç şekilde olur:
1- Bazı türler ya hiç gelişmez ya da son derece yavaş gelişirler. Ama haftalarca gayet güzel ve sağlıklı kalırlar. Bu şekilde daha fazla dayanacaklarını sanmayın. Teraryumunuzu 2-3 ay içinde başka bitkilerle yenileyin. İçeride yorulmuş olanları uygun şartlarda canlandırmaya çalışın.
2- Bazı türlerin terrarium içinde gelişimleri normal ya da daha hızlı devam eder. Bunlar birkaç haftada teraryuma sığmaz derecede büyürler. O zaman yine yukarıda söylediğim gibi terrariumunuzu başka uygun ebattaki bitkilerle yenileyin.
3- Eğer sırf yosun kullanmışsanız yıllarca aralıksız kapalı kalabilir. Ama iki – üç ayda (veya daha kısa / daha uzun bir sürede) sizin yaptığınız teraryum iç dekorasyonunuz yosunların gelişimleri yüzünden bozulur. O zaman iç dekorasyonu düzeltmek için değişiklikler yapmak zorundasınız.
Anlayacağınız her halükarda teraryumları iki – üç ayda bir yenilemeniz gerekiyor.
Işık
Tam kapalı teraryumlar güneş ışınlarının ısıtıcı etkisine maruz kalmamalı. Belki serin günlerde sabah veya akşam güneşinin hiçbir zararı olmaz. Bunun dışında, teraryum mutlaka gündüz boyunca çok kuvvetli gün ışığı alabilmelidir.
Sulama
En başta dediğim gibi terrarium içindeki bitkilerin kökleri asla ıslak toprakta kalmamalı. Toprak daima az nemli olmalı. İlkin çok az nemli toprak karışımı kullanın. Bitkileri teraryum içine yerleştirdikten sonra biraz pörsüme görseniz bile sulamayın. Kapattıktan 8 saat sonra dirilme görmezseniz toprağın üst yüzeyine hafifçe su fısfıslayıp yine kapatın. Sulamadan başka bitki besini filan vermeyin. Zamanla içerideki nemliliğin yeterli olmadığını fark ederseniz su fısfıslayarak toprağın sadece en üst yüzeyini tamamen ıslatın.
Bir tarafı açık terrariumlarda yetişen bitkilerin toprağı biraz daha fazla nemli olmalı. Buna göre, toprak kupkuru oldukça toprak yüzeyine yavaşça damla damla su dökerek sulayın. Suyu fazla kaçırmayın. Aslında yarı açık terrariumlarda dibi delik kaplar kullanılsa daha iyi olur. Böylece sulamada daha rahat olursunuz. Ve o bitkiler için nasıl tavsiye edilmişse o şekilde bitki besini verin.
Temizlik ve havalandırma
Terrarium ne kadar küçükse temizliğini ve havalandırmasını o derecede sık yapın. En sık ölçüsü haftada birdir. Büyüklük derecelerine göre 10 günde bir, 15-20 günde bir, ayda bir gibi temizlik ve havalandırma sıklığı değişir. Camların iç kenarlarını silmek gerekir. İçeride dökülmüş yaprakları toplayın. Küflenmiş maddeler varsa atın.
Merhaba. Hediye olarak bir teraryum geldi. İçinde iki adet kaktüs ve iki adet de mini orkide var. Mini orkideleri görünce kafam karıştı. İçinde yaşama şansları var mıdır? Sulamasını ve bakımını nasıl yapabilirim?
***
Öyle satıyorlar diye o bitkilerin o şekilde uzun süre yaşayabileceklerini sanmamalısınız. Teraryum iki amaçladır: Biri (yeni moda sayılır) içerisinde sürekli yaşayabilen özellikte bitkiler yetiştirilmesidir ve bu amaçta yosunlar idealdir. Gerçi bazı uygun bitkiler de var. Diğeri: Eski, temel, gerçek kullanım amacı ise içlerinde kış aylarında veya soğuk zamanlarda nakliye esnasında hassas bitkilerin geçici olarak korunması.. Kaktüsler teraryumda yaşayamaz. Ancak bazı sukulentler üstleri sürekli açık teraryum benzeri cam kaplarda yetiştirilebilir. Orkide için de pek uygun değildir. Şu sayfaya bakın: Orkide (Phalaenopsis türleri)
Kapalı teraryumda biyoaktif teraryum nasıl yapılır bunla ilgili de bir yan başlık ekleseniz güzel olurdu. springtail ve tesbih böceği kültürü ekleyerek teraryum içerisinde mantar ve alg oluşumunun önüne geçmek için bunu yapıyorlar.
***
Bilmiyorum. Burada konu hobi amaçlı küçük teraryumlar. Sizin sorduğunuz konunun bu anlamdaki teraryumlarla ilgisi yok. İsterseniz şu sayfaya bakın: https://azbitki.com/paludarium-ve-riparium
Kara yosunlarını süt ile mikser den geçirme işlemi temizleme amaçlı mı? Doğadan toplanan doğal yosunlara uygulanıyor mu? Bir de doğadan toplanan yosunlarda çok fazla parazit ve bakteri olduğunu okudum temizlemem gerekiyor mu?
***
Temizleme amaçlı değil. Bir zamanlar o bilgiye güvenip buraya yazmışım ama şimdi katılmıyorum. Daha doğrusu aslında denemeden bir şey demek de istemem. Parazit vesaire meselelerine gelince, bunu kimler söylemişse saçma buldum. Doğa bu. Yani yosunlar hijyenik laboratuarlarda mı üretiliyor sanki? Doğanın içinden canlılardan bir canlı. O kadar ince şeylere girersek içinden çıkamayız. Her şeyi abartıyorlar. Bakınız bakterisiz mikropsuz teraryum yapmayı hiç kimse başaramaz. O söylentileri ciddiye alırsak, bunun için tam steril laboratuvar odası lazım. Ve kullanılacak her malzemeye adamakıllı sterilizasyon uygulanması lazım. Yosunları da herhalde çamaşır suyu ile yıkarlar :) Kısaca apaçık saçmalamışlar. Boşverin. Bir de suda bakılan top alg var. Dünyanın serin memleketlerinde serin sulara mahsusmuş. Marimo yosunu adıyla fahiş fiyattan satıyorlar. Oysa ben köpeğin su kabında biriken yemyeşil algleri kazıyıp aldım, fındık kadar top yaptım. 10 aydır suda tutuyorum. Gayet güzel devam ediyor. Marinodan hiçbir farkı yok. Biraz genişledi gibi, hatta yaz gelip şiddetli sıcaklar başlayınca daha güzel yeşil renge büründü. Demek ki böyle de oluyor. Serinde tutulması gereken marimoya dünyanın parasını vermeye gerek yok. İnternetteki her şeye inanmayın. Teraryuma gelince, yapacaksanız en kolay yoldan, kendi imkanlarınıza göre istediğiniz gibi hareket edin. Sadece toprak küf yapacak olan henüz tam çürümemiş organik maddeler içermemeli. Mesela toprağını yıllardır hiç değiştirmediğiniz bir saksı bitkiniz varsa onun toprağından az bir parça alıp kullanabilirsiniz (çünkü onda çürümesi tamamlanmamış ham organik madde kalmamıştır). Başka ince işler hiç gerekmiyor. Teraryumda gelişigüzel bir şekilde yosun yetiştirmiştim. Birkaç yıl kapağı hiç açmadığım halde sürekli azala çoğala yemyeşil yaşadılar.
Gerçekten doğadan toplanan yosunları çamaşır sulu suda bekletip (elma sirkesi) 5 dakika da fırında ısıtıp kullanıyorlar ben bunu izledim ve şok oldum yosunlar hakkında az bilgim olmasına rağmen çok saçma geldi yapılan işlem ama maalesef inananlar oluyor söylediğiniz şekilde bir teraryum hazırlayacam teşekkür ederim.
***
İlginç. O kadar hijyen hastası olmaya gerek yok. Siz dediğim gibi yapın. Her istediğiniz zaman kapağını açıp havalandırın veya hiç açmayın. Bu tür işleri stres sahibi olmamız için değil hobi olarak yapıyorsak rahat hareket etmeliyiz. Ayrıca denediğim ve başarılı olduğum şeyi anlatıyorum. Sterilizasyonlara filan hiç bir şekilde ihtiyaç yok. Hatta yukarıda yazı içinde anlattığım kum, karbon tozu vesaire çeşitli katmanlara da pek ihtiyaç yok. Ne kadarını yapabiliyorsanız o kadarıyla da gayet başarılı olursunuz. Dediğim gibi denemişimdir. En önemli faktör, toprak ıslak olmamalı. Yeterince nemli olsun. Kuruya yakın değil, ıslağa yakın değil, orta nemlilikte.