Pencereli yapraklı (yaprakları delikli-parçalı) Arum türlerinden, Devatabanı cinslerinden biri olan Monstera acuminata subtropikal iklim kuşağı bitkilerindendir. Diğer bilimsel adı: Monstera karwinskyi.
Özellikleri
Bu kısımda Monstera acuminata türünün yaşam alanları ve gelişim özellikleri anlatılmıştır.
Habitat
Ana vatanı Guatemala’ya ait Petén Departmanı’ndan Meksika’nın orta iç kesimlerine kadar uzanır. Genelde denizden uzak ve biraz yüksek rakım yerlerdir. Bölge subtropikal iklim kuşağında olduğundan dolayı bazı yerlerinde tüm yıl tropikal hava şartları hüküm sürer. Bu türün en fazla bulunduğu Petén genelde yıl içinde fazla yağışlı, güney kesimleri daha fazla yağışlıdır. Bölge genelinde nisandan itibaren şiddetli sıcaklar olur. Ağustos sonundan itibaren birkaç hafta sıcak ve yağışsız dönem yaşanır. En serin ay ocak ayıdır. Bu zamanda bile ısı genelde 18C derece altına pek düşmez. Meksika’daki yaşam alanlarında ise kış biraz daha soğuk olur. Yüksek kesimlerde hafif don olayları yaşanır.
Doğal ortamında Monstera acuminata.. Fotoğraf: gbif.org
Biçimi ve yaşam tarzı
Daha önce bahsettiğim Monstera adansonii ile benzerlikler gösterir. Bu yüzden her iki türü birbirleriyle karıştıranlar çok. İnternet ortamlarında yüzlercesini bulacağınız fotoğraflarına bakarsanız aradaki farkları anlarsınız. Monstera acuminata ondan daha kaba görünümlü, daha düzensiz şekillidir. Ve yapraklarının muazzam devleşme özelliği vardır.
Bilimsel adındaki acuminata kelimesi, yaprakların oval değil uca doğru daralmasıyla uzunca şekil almasından dolayıdır. Yaprak yüzeyinin genişliği 20cm, uzunluğu 50cm ebatlarında olacak şekilde devleşebilir. Fakat ev ortamlarında, güneşten mahrum kalırsa yapraklar el büyüklüğünde hatta genellikle daha küçük ve kalp şeklinde gelişir. Hem küçücük hem de delikli oluyorsa, yerinin fazlasıyla güçlü ışıklı ama toprağının azotça fakir olması yüzündendir.
Monstera acuminata doğal ortamlarında ağaçlara tırmanarak yukarı uzar. Ağaçlara tırmanması ağaca değen yerlerinden (genelde yaprak boğum yerlerinden) kökler çıkarıp ağaç gövdesine sıkıca yapıştırmakla olur. Bu kökler bildiğimiz devetabanı kökleri gibi değildir. Çok sayıda, ince ve kısadırlar. Ayrıca yapıştıkları yerde fazlaca toz ve nem tutucu, aynı zamanda tozlardan ihtiyacı olan elementleri, havadan nemi alacak özelliktedirler. Bu sayede, zamanla topraktaki kısmı ölüp gittiği zaman toprağa hiç mi hiç ihtiyaç duymaksızın ağaçlar üzerinde epifit halde yaşarlar.
Tohumdan yetişince ilkin, koyu gölge orman zemininde kalp şeklinde mini yapraklarla gelişime devam eder. Boyu uzadıkça yeni yapraklar delikli olur. Git gide, daha fazla ışığa, daha fazla güneş ışınlarına kavuştukça yapraklar da o nispette devleşir. Çiçekleri krem rengidir ve metrelerce uzayınca, daha doğrusu fazla güneşe kavuşunca çiçek açar.
Bu Monstera türü ayrıca, iyice güç kazandıktan sonra bir iki metre kadar veya bazen daha uzun, bir süre yapraksız uzayan sürgünler geliştirir. Yeterince uzayan sürgünler sonra yapraklanarak gelişime, uzamaya devam ederler.
Monstera acuminata bakımı
İlginç şekilli yapraklarıyla salonlara adeta değer katar. Fakat yaprak güzelliği öncelikle doğru ışık ve hava akımları şartlarına bağlıdır. Sonra ikinci sırada doğru bakım önemlidir. Basık yağmur ormanı bitkilerinden olmadığından dolayı (genelde biraz dağlık tepelik yağmur ormanlarına aittir) hava akımlarına ihtiyacı vardır. Bunu göz önünde bulundurun. Hem çok fazla sıcak hem de havasız mekanları sevmez. Hava ne kadar fazla sıcak olursa o nispette hava akımlarına ihtiyacı var. Direkt güneş sıcak aylarda sabah çok erken saatlerinde ya da ikindiden iki saat sonradan başlaması şartıyla akşam güneşi.. Kışın ise daha fazla direkt güneş (aralık başından şubat sonuna kadarki dönemde). Aslında direkt güneş yapraklarına değmese de olur. Çok güçlü gün ışığı alması, direkt güneşin düştüğü duvarları görmesi yeterlidir.
Monstera acuminata nasıl toprak ister? Nasıl sulayalım?
Büyüdükçe kök sisteminin toprağa uyumluluk özelliği azalıyor. Bu sebeple, oldukça süzek ve oldukça havadar bir toprak karışımı yapmak şart oluyor. Nasıl yapacaksınız? Torf toprağı biraz kuruttuktan sonra topakları ufalayın ve eleyerek ince tozundan arındırın. Tozundan arınmış bu torfu kullanarak şöyle karışım yapmalısınız: Eşit oranlarda olarak torf + orkide çam kabukları + ponza taşı + 3-4mm iri taneli dere kumu. Dördü eşit oranlarda olmalı. Birbirleriyle karıştırın, harmanlayın.
Saksı ise bu dört bileşenli karışım topraktan kullanmanız şartıyla, yeterince büyük olmalıdır. Yani köklerinin zar zor sığacağı küçüklükte olmasın. Niçin büyük saksı? Çünkü Monstera acuminata ikide birde sulamanızdan hiç hoşlanmaz. Toprakta ciddi anlamda bir kuruma hissetmediğiniz sürece sulamayın. Karışımın içeriğindeki torf ve çam kabukları sürekli nem kaybederek köklere çok sağlıklı bir ortam sağlarlar. Kökler böylece nefes alır ve sağlıklı kalır. Bunun için ayrıca saksının dibinde hatta en alt kenarlarında birçok delikler olmalı ki içeride hava sirkülasyonu olsun. Toprak nem kaybettikçe alt deliklerden hava çekecektir. Kök sağlığı için ilaç gibi etki eder.
Sulama zamanı geldiğini nasıl anlarız? Elimizle hissederek. Parmaklarınızla birkaç santim eşeleyip kontrol edin. O kadar kısım üst yüzey iyice kurumuşsa, o zaman saksı alt deliklerinden bol bol su dışarı çıkacak çoklukta su ile sulayın.
Bitki besinini akıllı gübre denen, kuskus taneleri gibi, kuru bitki besininden tavsiye ederim. Bunu toprak karışımı hazırlarken karışıma iyice karıştırın. Oran şöyle: 4 ölçü toprak karışımı + 1 ölçü akıllı gübre. Niçin akıllı güre tavsiye ettim? Sulamaları sık sık yapmamak gereken ve bunun yanısıra çok fazla havadar toprak isteyen, ayrıca da toprak karışımına su tutucu maddeler olması gereken bitkilerde en uygunu budur çünkü.
Toprak karışımı, sulama vesaire her şeyi aynen yukarıdaki gibi yaparsanız ve fazla havadar, güçlü ışıklı, biraz da direkt güneş alacağı bir pencere yakınında tutarsanız muhteşem gösterişli bir şekilde gelişmeye devam edecektir.
Budama
Doğru bakımda kök sistemi sağlıklı olarak fazlaca güçlenirse o nispette yan dallar geliştirme özelliği var. Hatta yeni güçlü sürgünler bile uzatır. Bunların hepsine izin vermeyin. Çoğunu ilk gördüğünüzde yok edin. Boyu fazla uzarsa istediğiniz boyda kalacak şekilde kısaltın. Bu kısaltma budamasında kestiğiniz parçaları atmayıp eşe dosta verin. Kolayca köklendirir ve onlar da bu bitkiye sahip olurlar.
Üretimi (çoğaltılması)
Monstera acuminata için ev ortamlarında yapabileceğimiz çoğaltma şekli uzun dallı Arum türlerine uygun olan yöntemlerdir. Örneğin, bakınız: ⇒ Dallı Arum suda köklendirme ile üretim.