Patlıcan, Solanum melongena

Bilim alanında patlıcan bitkisinin adı Solanum melongena‘dır. Aslında Solanum incanum türünün ıslah edilmesiyle kendiliğinden farklılaşıp oluşmuş bir alt türdür. Patlıcanın bilimsel adı bu gerçeğe göre düşünülmüş olsaydı o zaman Solanum incanum subsp. melongena diye isimlendirilecekti.

Özellikleri

Patlıcan planlı programlı metotlarla ıslah edilmiş değildir. Birkaç bin yıl önce insanlar muhtemelen Solanum incanum’un meyvelerinin acı olmayan çeşitlerine rastladılar ve onların tohumlarını alıp her yıl özel olarak yetiştiriciliğini yaptılar. Ve zamanla daha iyi ürün verenlerin tohumlarını tercih ede ede bildiğimiz patlıcanı oluşturmuş oldular.

Kışın don olayları olmayan yerlerde birkaç yıllık ömürlüdür. Mini bir ağaç biçimini alır.

Patlıcan bitkisinin yemeklik amaçla yetiştiriciliği tek yıllık yapılır. Çünkü kış soğuklarına dayanamaz. Dayansa bile sonraki yıl meyveleri acı olur. Tohumdan gelişen fideleri birkaç ayda çiçek açıp ürün verirler. Sonbahara kadar 1-2m kadar uzama potansiyeline sahiptir.

Birçok patlıcan kültivarları geliştirilmiş. Meyveleri şekil ve renk bakımından farklı olduğu gibi yaprakları da şekilce ve irilikçe farklı farklıdır. Çiçekleri de patlıcan çeşidine göre farklı renklerde ve iriliklerdedir. Mor, açık mor, pembe ve beyaz renklerde çiçek açan patlıcanlar var. Çiçek şekillerinde de az çok farklılıklar oluyor.

Patlıcan yetiştirme

Bu sitede konular daima hobi çerçevesinde olduğundan dolayı tarlalarda ticari üretim konularına genellikle girmiyorum. Bahçelerde patlıcan yetiştirmeye meraklı insanlar için birkaç faydalı bilgi aşağıda. Çok değil sadece 5-6 tane veya 10 tane patlıcan fidesi alır ve bu bilgilere göre yetiştirirseniz bol bol patlıcan hasat edebilirsiniz.

Fidelerin temini

Patlıcan tohumdan domates ve biber kadar kolay yetişmiyor. Mesela ilkbaharda tohumlarını ekerek yetiştiriciliği pek mümkün değildir. Çünkü meyve verecek kadar olgunlaşmaları çok uzun sürer ve ilk meyveleri henüz olgunlaşmadan sonbaharın elverişsiz soğuk günleri gelmiş olur. Bundan dolayı ilkbaharda fazla geç kalmadan hazır yetişmiş fide satın almanız lazım. Tohumdan patlıcan yetiştirecekseniz kış ortasında 20C dereceden daha serin olmayan, güneşli bir yerde fide kasalarına tohumları ekmelisiniz. Fidelerin ilkbahara kadar 20cm gibi büyümüş, sağlıklı yapraklar geliştirmiş olurlar. Sonra fideleri esas yerlerine dikersiniz.

Bahçeye patlıcan fidesi ekimi için gerekenler

Burada anlatılan gereklilikler tam yerinde olursa her bir patlıcan fidesinden sonbahara kadar ortalama 20 tane ürün alabilirsiniz. Tek fideden en az 10 tane, normal gelişim göstermiş patlıcan meyveleri elde edemezseniz bazı hatalarınız, eksikleriniz var demektir. Meyve sayısını bir defasında değil, yaz aylarından sonbahar başlarına kadarki süre içinde olarak düşünün.

Güneş ihtiyacı ve konum

Günde en az 5 saat kesintisiz direkt güneş gerekir. Yazın şiddetli sıcak olan memleketlerde seyrek dallı ağaçların altında filtreli güneşli yerlerde de sorunsuz gelişir. Rüzgarlara, hava akımlarına kapalı kuytu yerler patlıcan yetiştirmeye uygun değildir. Zira kuytu yerlerde başa çıkılamayacak kadar yaprak bitleri ve yaprak mantar hastalıkları olma riski çok yüksektir. Sürekli ilaçlamalar gerekir ki birkaç patlıcan için onca pahalı işlere hiç değmez. Yer zaten uygun olmayınca ilaçların işe yarayacağının garantisi de yok.

Toprak

Patlıcan süzek, ıslandığında balçıklaşmayan, karbon oranı yüksek ve verimi iyi olan toprakları sever. Patlıcan ekilecek yer sonbaharda derinden bellenmeli, çapalanmalı ve güzelce gübrelenmelidir. Sonbaharda toprağı gübrelerken toprağa bol bol yabani otlar, yeşillikler karıştırabilirsiniz (yeşil gübreleme). Eğer toprağınız fazla killi ise gübrenin yanı sıra saman, leonardit (onun yerine soba borusu kurumu da olur) ve dere kumu karıştırıp harmanlamalısınız. Kış yağmurlarıyla toprak yeterince hazır hale gelir.

Ekimden hasata patlıcan bakımı

Yukarıda anlattığım gibi sonbaharda hazırladığınız toprağa patlıcan fidelerini ilkbaharda ekeceksiniz.

Fide ekimi ve ilk gelişim gübresi

Fideler arasında en az 40cm mesafe olmalıdır. Açtığınız çukurun içine bir miktar su dökün. Su emilince fideyi çukura oturtup toprakla dip kısmını örtün. İlk gelişim gübresi olarak şeker gübresi veya dap gübresi verirseniz fideler hızlı gelişir ve çiçek açacak olgunluğa çabuk varırlar. Fide başına en fazla 2 çay kaşığı miktarda olacak şekilde, ama fidelerin dibinden değil 8cm uzağından toprağa karıştırın. Sonra can suyu verin.

Destek değnekleri

Patlıcanlar sağlam dallı gelişen, destek istemeyen bitkilerdir. Ama yine de her ihtimale karşı destek değnekleri kullanmalısınız. Çünkü dallar meyvelerle dolunca dallar ve ana gövde ne kadar sağlam olursa olsun toprağın gevşekliği yüzünden bitki yan yatar (başıma gelmiştir).

Sulama

İlk can suyundan sonra bir hafta boyunca yapraklar pörsümüş olsa bile sulamayın. Kökler yeni ortamına alışınca fideler birkaç günde dipdiri olur. Daha sonra çiçek açma faaliyeti tamamen başlayıp mini meyveler belirinceye kadar toprak kupkuru olsa bile sulamakta acele etmeyin. Birkaç gün daha bekleyin. Ya da sabah erken saatlerde kontrol edin. Sabahın serin saatlerine rağmen yapraklar pörsük duruyorsa mutlaka sulamalısınız.

Mini meyveler belirdikten itibaren toprak üst yüzeyi fazlaca kuruma gösterdikçe patlıcanları sulayın. Artık su sıkıntısı çekmemeliler.

Çapalama

Önemlidir çünkü gelişimi hızlandırır. Patlıcan fidelerinin dipleri ilk meyveler belirinceye kadar 15-20 günde bir çapalayın. Toprağın havalanması, su tutma özelliğinin dengelenmesi için ve yabani otların giderilmesi için çapalama lazım. 3. çapalamada fidelerin diplerine 4-5 parmak yüksekliğinde toprak çekin. Böylece yaz sıcaklarında toprağın kuruması köklere zarar vermeyecektir. Bundan sonra ilk hasata kadar çapa istemez.

Çiçek azaltma

Çok önemlidir. Fide henüz küçükken çiçek açar ve hemen meyve oluşumu başlarsa fidelerin gelişimi sekteye uğrar. Bunun önüne geçmek için ilk çiçekleri gördüğünüzde koparıp atın. Yoksa ne kökler gerektiği gibi gelişebilir ne de dallar gerektiği gibi serpilebilir. Sonuçta hiç de iyi bir verim olmaz. Fideler 50cm kadar büyümüş olduklarında, 30cm’den daha aşağıda olmayan çiçekleri bırakın. İlk çiçeklenmelere kıyarsanız fideleriniz gayet verimli olacaktır.

Yaprak azaltma

Patlıcanlar bazen çok sık, birçoğu bir arda yapraklanma gösterir. Bu durumda en alt yaprakları kesip atın. Çok sıkışık yapraklanma olan dallarda çok değil sadece bir iki yaprak azaltın. En alt yaprakları öncelikle gidermek daha iyidir. Çünkü onlar zaten fazla ömürlü olmaz. Yaprak azaltma fidelerin daha iyi hava almalarını, daha az su kaybetmelerini ve hastalıklara karşı daha güvende kalmalarını sağlar.

Meyve azaltma

Normal klasik patlıcanlarda bir seferinde (aynı anda gelişim gösteren) meyve sayısını 7-8 kadar tutun. Daha fazlasına izin vermeyin. Diğer iri meyveli çeşitlerde eş zamanlı gelişim gösteren meyve sayısı 4-5 kadar olsun. Çok küçük yapılı patlıcanlarda ise aynı günlerde gelişim gösteren meyve sayısı 12-15 adet olabilir. Fazlalıkları henüz çiçek aşamasında yok edin.

Yaprak topraklama

Domates ve patlıcanlarda yapılması meyvelerin körpe-yeşil halde iken karayıp çürüme probleminin önüne geçer. Bu tip kararıp çürümeler zaten çoğunlukla köklerin topraktan yeterince kalsiyum alamamasından kaynaklanır. Toprağın kimyasal dengesindeki aksaklıklar, yüksek potasyum oranı gibi etkenler yüzünden oluyor. Çiçeklenmelerden sonra başlayarak en alt yaprakların üzerlerine kuru toprak serpin. Durmuyorsa önce yaprakların üzerlerine hafiften su fısfıslayın, sonra hafifçe toprak serpin. Böylece yapraklar da kökler gibi kalsiyum alır ve bünyedeki kalsiyum açığı giderilmiş olur. Sadece en alt yapraklarda uygulayın. Daha etkili sonuç için toprak yerine, yapraklara uygulanan özel tozdan alın. Bu da bir kalsiyum bileşiğidir ve bitkilerin alıp kullanmasına tam elverişlidir (en çok domates yetiştiricileri kullanır). Hatta meyvelerin yeşilken kararıp çürüme probleminin oluşmasını beklemeden uygulamanız daha iyi olur. Tedbir iyidir.

Budama, hasat ve ara gübreleme

Çiçeklerden yeteri sayıda meyve olunca dallar uzayıp gitmesin diye tepelerinden kesin. Yeni filizleri de köreltin. Bu sayede meyveler kısa zamanda kocaman olur. Yeterince büyüdüklerinde sulama sıklığını azaltıp yeni filizlerin gelişmelerine izin verin. Meyveleri hasat ettikten sonra yeni uzamakta olan genç dalların dışında diğer dalları budayın. Ve toprağı hafifçe çapalayarak çok hafifçe şeker gübresi serpin. Ya da azotluluğu biraz arttırılmış gübre şerbeti (suya karıştırma dozajını normalden yarı yarıya az tutarak) verin. Böylece ikinci hasat için güzel bir gelişme başlar. Yeni çiçeklenmeler yoğunlaştığında sulama sıklığını tekrar arttırın.

Meyveler olması gerektiği kadar irileşip tam rengini alır almaz fazla beklemeden patlıcanları hasat etmelisiniz. Daha fazla büyüsünler diye beklerseniz sadece kartlaşmış, yenilesi hali pek kalmamış patlıcanlar elde edersiniz. Toplarken koparmadan, makas ile meyve saplarından keserek toplayın. Hasat için tüm meyvelerin olgunlaşmalarını beklemek hatadır. Olgunlaşanları hemen kesip almanız gerekiyor. Aksi takdirde henüz olgunlaşmamış olan meyveler küçük kalır. Gereğinden fazla süre bekletilenler ise kartlaşır.

Problemleri

Fazla killi ya da gereğinden çok sıklıkla sulanan topraklarda patlıcan kök çürümeleri olabilir. Beyaz topraklarda karbon oranı çok düşüktür ve verim iyi olmaz. Bolca bitkisel çürüntüler, leonardit, kurum hangilerinden bulabilirseniz toprağı bunlarla düzenlemeye çalışın. Ağır killi topraklar ise bu maddelerle, saman ile ve bolca dere kumu ile düzenlenmelidir.

Patlıcan çiçeklerinin meyveye dönüşmemesi sıkça yaşanan problemlerdendir. Sebep genellikle gece boyunca olan ısı derecesi ile ilgilidir. Gece saatlerinde 15C derece ve daha serin ya da 25C derece ve daha sıcak olan zamanlardaki çiçeklenmeler genelde boşa gider. Elverişsiz gece ısısı haricindeki sebepler yoğun nemli hava, tam tersi fazla kuru hava ve polenleyici böceklerin azlığı sebepleridir. Suluboya fırçası gibi ince bir fırça ile çiçeklerin içlerini karıştırmakla polenleşmenin mümkün olması sağlanabilir (aşağıdaki resim).

Sonbaharda serin havanın iyice hissedilmesi ile birlikte baş gösteren yaprakları yiyen tırtıllar sorunu olursa uğraşmaya hiç gerek yok. Çünkü patlıcan sıcak havayı sever ve sonbaharda git gide havaların soğumasıyla beraber gelişimi durup ölüm süreci başlayacaktır. Bu esnada serin ve nemli hava etkisiyle patlıcan yapraklarında külleme ve benzeri mantar hastalıkları da olabilir. Yine uğraşmaya çare aramaya gerek yok.