Araceae (Arum) familyasına mensup Monstera minima, gerçek adıyla Rhaphidophora tetrasperma türü benzerlik taşıdığı akrabası devetabanından çok uzak diyarlara, Malezya ve Güney Tayland civarlarına aittir.
Rhaphidophora tetrasperma Fotoğraf: reddit.com
Hakkında birçok yanlış adlandırmalar var. Gerçek bilimsel ismi Raphidophora tetrasperma‘dır (1). Raphidophora cins adı türlerinin üzerindeki sivri oksalat kristallerinden ötürü verilmiş. Bu türü ifade eden tetrasperma adı ise tohumlarının dört köşe olmasından dolayıdır.
Bizde Monstera minima yanlış ismiyle satılan yeni moda bitkilerdendir. Bilimsel açıdan gerçek dışı, yanlış isim ama uygun. Mini mostera da denebilir ki zaten İngilizcede yaygın adı budur. Güzelliğine diyecek yok. Bir de uzayıp gitme özelliği olmasa daha iyi olurdu.
Gelişim özellikleri, yeni yaprak çıkarma özelliği, uzarken yaprak diplerinden kök uzatması, her şeyiyle deve tabanına benzer. Sadece bunun yaprakları küçüktür (ortalama 15cm genişliğinde) ve dalları incedir.
Zamanla boyu 4 metreyi bulur. İlla o kadar uzaması gerekmiyor. İstediğiniz boyda kesip kısaltabilirsiniz. Yeni yan dallar verir.
Yetiştirme, bakım
Gündüz boyunca fazla güçlü ışık istiyor. Ayrıca günde bir iki saat kadar sabah güneşini ya da akşam güneşini direkt almalıdır. Işık yetersizliğinde yaprakları parçasız, yekpare, daha küçük ve dar yapılı olur.
Monstera minima için saksı, toprak meseleleri
Mini monstera köklerinin küçük saksılarda yumak oluşturması durumunu hiç sevmez. Küçük fide iken küçük saksıda olması zaten gereklidir. Ama sonra 25cm çapında saksıya aktarmalısınız.
Havadarlığı ve süzekliği tam yerinde toprak karışımı hazırlayın. 3 ölçü torf toprak + 1 ölçü iri taneli dere kumu + 1 ölçü ponza taşı. Hepsini bir arada güzelce harmanlayın.
Saksı-toprak değiştirmeyi her yıl ya da en geç üç yılda bir, hem boy kısaltması hem kök budaması eşliğinde yapmalısınız.
sulama ve besin verme
Yaz boyunca toprağın üst yüzeyindeki ıslaklık gittikçe ama nemlilik azalmadan, diğer zamanlarda ise üst yüzey iyice kuruduğunda saksı alt deliklerinden mutlaka su çıkacak kadar miktarda su dökerek sulamalısınız. Saksı alt tabağında su asla beklememelidir.
Salon bitkilerine özel olan sıvı bitki besinlerinin genel kullanım (çok amaçlı) çeşidinden mini monsteranıza yaz boyunca ya da gelişimi devam ettiği sürece 20-30 günde bir defa verin. Dozajını mutlaka yarı ayarlayın. Mesela 1 litre suya 1 kapak dolusu karıştırın deniyorsa siz yarım kapak yapın. Ya da 2 lire suya 1 kapak dolusu yapın.
Mostera minima üretimi
Rhaphidoprora tetrasperma’nın fidelerinin üretimi ⇒ Dallı Arum türlerini suda köklendirmeyle çoğaltma sayfasındaki yöntemlerle çok kolay bir şekilde yapılabilir. Oradan okuyup anlayacağınız gibi yeni monstera minima fideleri elde etmek için suda köklendirmek en uygun yoldur.
Problemleri
Sulama hataları büyük zarar verir: Monstera minima’nızın yapraklarında kararmalar, bozulmalar, kurumalar olması yanlış sulama tarzı yüzünden kaçınılmazdır. Küçük saksıda köklerinin sıkışık kalması da mini monsterayı kötü etkiler.
Rhaphidoprora tetrasperma’nın en ciddi düşmanı örümcek bitlerdir. Haftada bir defa yaprakların altını üstünü saplarıyla beraber ıslak bezle silerek daima tedbirli olmalısınız. Bunlara yaprak biti ilaçlarının hiçbiri tesir etmez. Sadece kırmızı örümcek zararlısına karşı olan ilaçlar etki eder. Bir de nim yağı var (neem oil).
Havasız, ışıksız dip köşe yerler Rhaphidophora tetrasperma (monstera minima) için zararlı yerlerdir. Sağlığı bozulacaktır. Çare aramak yerine uygun yere taşıyın.
Dalın en ucunda yeni gelişim kısmında kararma çürüme oldu. Toprak ile ilgili bir sorun olduğunu düşünmüyorum çünkü inanılmaz hızla gelişiyordu. Kararan kısım da gelişiyordu ama bir anda durdu. 2 ay kadardır aynı halde. Tam hava kökünün olduğu yerden kessem kestiğim yerden yeni fide verir mi? Ve kestiğimi suda köklendirsem nereden yeni yaprak verir anlayamadım. Çünkü her bir yeni yaprakla beraber dal uzuyor ve o daldan yaprak çıkıyor. Bendeki sorun dal ve yaprak sabit kaldı.
***
Fotoğraflardan göründüğüne göre meristem kısmı bozulmamış gibi. Yine de belli olmaz. Yani orası artık hiç gelişmeyebilir. Ama hiç önemli değil. Yanlardan mutlaka filizlenir. Uç kısmı kesmeniz gelişmesini sağlamaz. Bu tür uç kısmın durmasından sebep oksin hormonunun bir hayli azalmasıdır. Zamanla yeterli birikim olunca oradaki meristem kısmı zarar görmemişse oradan, zarar görmüşse başka yerden, herhangi bir yaprak boğum yerinin dibinde ana dal üzerinden filizlenmeyle gelişim mutlaka devam eder. Şimdi bir süre dinlenmesi çok iyi gelir. Canınızı sıkmayın. İki ay diyorsunuz. İyi ya kış dinlenmesi yaşıyor. Kesip suda köklendirmenin detayları için çoğaltılması kısmında linkini verdiğim sayfada açıklamalar var. Hem yeni köklenmeler hem yeni dal filizlenmeleri tam yaprak boğum yerlerinin yanında olur.
En uç kararması/çürümesi problemine büyük bir ihtimalle örümcek bitler sebep olmuştur. En çok oraları severler. Bir zamanlar benim bir bitkimde olmuştu. Günlerce her gün ıslak bezle sile sile zamanla tamamını yok edebilmiştim. öyle ki tam yok oldular sanırsınız ertesi gün daha fazlasını görürsünüz. Galiba yaprak dokularına mikroskobik yumurtalarını bırakıyorlar ve yeni nesilleri sıcağın etkisiyle gelişip ortaya çıkıyor. Ama devam ederseniz yok olurlar. Ya da ilaç kullanacaksınız.
Ben bitkimi geçen hafta aldım. Alırken çiçekçi daha geniş bir saksıya geçirdi. Ancak saksıya tırmanabileceği herhangi bir destek koymadı. Şimdiden saksıya tırmanmaları için bir destek koymam gerekli mi?
***
Evet iyi olur. Ayrıca kışın yeni bitki almak, bir de saksı büyütmek çok zararlı şeyler. Evinize haziran, temmuz ve ağustos ayları dışında kesinlikle yeni bitki almayın. Çünkü genellikle bir iki hafta içinde çöpe atılması gerekecek kadar bozuluyorlar.
Tekrar merhaba. Yeni yaprak verecek kuruyan uç kısmı gelişim göstermedi öylece kaldı karardı. Dediğiniz gibi boğumlardan iki kısımdan yeni yaprak ve dal veriyor. Ancak en alt eski yapraklardan biri tamamen sarardı sanki bir gecede. Diğeri de hafif sarı. Görselleri attım. Biraz araştırdığımda nemsizlikten olabileceği yazıyor. Mecbur en aydınlık yer kalorifer kısmı olduğu için oraya konumlandırdım. Biraz uzak tutuyorum ve yanında su dolu kavanoz koydum. Sararmaların çözümü nedir? Kontrol ettim herhangi bir böcek bit vs. yok çok şükür. Sulamasını da toprak iyice nem kaybettiğinde alttan su akacak şekilde yapıyorum içme suyu ile. Birde alt delikten kökler çıkmaya başladı artık. Toprak değiştireli ve alalı 1 sene oldu. Daha büyük derin bir saksıya mı geçirmeliyim eski toprağından arındırıp yeni toprakla beraber? Ve ne zaman önerirsiniz?
***
Nemsizlikle ilgisi yok. Bir nem tutturmuş gidiyorlar. Her bilgiyi ciddiye almayın. Bit sorunu vardı. Onların etkisi olabilir. Bit sorununun devam etmediğinden eminseniz o takdirde belli ki problem toprakla ilgili. Çok fazla beyaz parçacıklar gördüm. Eğer perlit ya da vermikülit ise ben bunları asla kesinlikle toprak karışımlarına katmayın diyorum. Ancak kısa vadeli köklendirme çalışmalarına uygundur. Şimdiye kadar hiç bitki besini vermediyseniz bunun da etkisi olur ama o toprağa şimdi bitki besini vermek büsbütün kötü etki yapabilir. Toprak değiştirseniz iyi olacak. Ya şimdi ev sıcakken yapın ya da haziran girince yapın. Çünkü büyük saksıya köklerini topraktan arındırmadan aktarma işi değil, toprak değişimi yapacaksınız. Ortamın serin olması bu durumda çok sakıncalı. Yeni toprağın yakıcı etki yapmaması için kökleri eski topraktan tam anlamıyla arındırmayın. Çok dikkatli olun. Veya şu anda bulunduğu toprağın sağlıklı olduğundan eminseniz ve o beyaz şeyler ponza taşı ise toprak değiştirmek yerine bitki besini verin. O saksıda daha bir yıl idare eder. Alttan köklerin çıkması önemli değil.
… Sanırım toprak artık yetersiz geliyor ve güçsüz kalmış olabilir. Aldığımdan beri 1 senedir hala değiştirmedim toprağı. İnternetten araştırdım vermikülit değil perlit olabilir beyazlıklar (hafif sert, sıkınca parçalanıyor). Ama toprak içeriğinde yazmıyor perlit görsele ekledim. Fakat toprakları çok iyi bir botanikçiden iç mekan toprağı olarak torf toprak satın alıyorum. Tüm bitkilerimde bu toprağı kullanıyorum. Toprak değişimi yapacağım zaman yine bunu kullanıp içine iri ya da küçük taneli pomza karıştıracaktım. Şimdi siz toprak kötü deyince endişelendim. Ne diye satılan topraklardan almalıyım? Daha önce hiç bir bitkime bitki besini vermedim.
***
Tarifiniz tıpatıp perlit tarifi. Eklediğiniz resimde bitkisel torf paketinde görünen yazılı kısımdan okudum. Siz de ciddi okursanız ve dikkat ederseniz alelade arazi toprağına karıştırılması için ve sırf park-bahçe amaçlı olarak düzenlenmiş. Özellikle mevsimlik çiçek dikilecek park ve bahçelerde kullanım için, ama zeminin toprağına karıştırılarak kullanılacak bir ürün. Saksı bitkilerine uygun demeleri satışı daha arttırmak için bir yalan. Siz benim tavsiyelerimden şaşmayın. Yılların tecrübesi konuşuyor burada. :) Üstelik salon bitkileri üzerine. Ben çocukluğumdan beri bu işlerle çok yakından ilgilenirim. 55 yaşına geldim. Torunum yaşındaki tüccarlar belki hayatında salon bitkisi yetiştirmemiş oldukları halde sırf bir yerlerde üç beş yıl eğitim gördüler diye veya usta dedikleri kişilerden bir şeyler öğrendiler diye benimle boy ölçüşmeye kalkıyor. Marka ismi veremiyorum ama salon bitkilerine en iyisi karışımı kendiniz şu sayfadaki gibi ayarlamanızdır: Salon bitkilerine sağlıklı torf toprak hazırlamak. Sahip olduğunuz o karışımı ise balkon bitkilerine temiz arazi toprağı ile eşit ölçülerde karışım yaparak kullanın. Bitki besinine gelince toprak değişiminden 2-3 ay sonra başlayın. Genta, Vilmorin, ÇiçekCoşturan vb markalardan, salon bitkileri için yapılmış olan sıvı bitki besininin genel kullanım çeşidinden, ayda sadece bir defa suya karıştırıp verin. Veya bitki besini yerine şu şekilde gübre verebilirsiniz: Salon bitkilerine hayvan gübresi nasıl verilir?
Bitkimin üç yaprağı sarardı. Toprak değişimi yapayım dedim. Kökünde çürümeler olduğunu gördüm. Kurtarmam mümkün müdür?
***
Şu sera üreticilerin kullandığı toprakların saçmalığını aklım almıyor. Yani bu tip sağlam ve uyumlu köklere sahip bitkilerin köklerini dahi çürütüyorsa pes artık. Siz benim dediğim gibi toprak karışımı yapın. Korkmayın çürümeler doğru toprakta ilerlemez. Bu türlerin kökleri o kadar hassas değil. Ama sadece sera ortamlarına uygun topraklar normal evlerde ofislerde kökleri zehirleyip çürütüyor.
Bitkiyi alalı yaklaşık 3 ay kadar oldu. Saksısı çok küçüktü. Kökler dışarıya çıktığı için saksısını ve toprağını değiştirdim. Hızlı bir şekilde üç tane taze yaprak çıkarttı. Ancak daha sonra daha hızlı bir şekilde alt yapraklarından sararmaya başladı. Bitkiyi konumlandırdığım yer tül perde arkası ışık alan bir yer. Toprağına baktıktan sonra suyunu veririm ve toprak karışımını kendim diğer bitkilerimde yaptığım gibi yaptım. Köküne bakmak için saksısından çıkarttım ve kökünün küçüldüğünü fark ettim elime geldi birazı. Genişlememiş yani kökü. Sanırım saksı büyük geldi. Sararma çok ilerliyor. Ne yapmam gerekir? Saksıyı değiştirmeli miyim veya monstera gibi suda yaşar mı?
***
Kış aylarında güneşten korumanız yanlış. Kışın kökleri rahatsız edip saksı değiştirmek felaket yanlış. Diğer bitkilerle aynı toprağın uyacağını düşünmeniz de yanlış. Bütün bu hatalarınızdan dolayı, özellikle kışın kökleri rahatsız etmenizden dolayı ve muhtemelen yanlış topraktan dolayı köklerde çürümeler başlamış olduğu anlaşılıyor. Yukarıdaki bakım bilgilerine göre yetiştirin. Ben her bitki için ayrı ayrı en doğru bilgileri vermeye çalışıyorum. Her bitkinin bakımı aynı olmayabiliyor. Neyse siz şimdi topraktan çıkarıp köklerini yıkayın. Çürük yerleri kesin. Doğru toprak karışımı yapıncaya kadar suda bekletin.
Bu bitki 2 aydır bende büyümüyor. Evin içi yeterli ışık almıyor. Dışarı devetabanlarının olduğu yere koysam olur mu? Yaz kış dışarıda kalsa devetabanı gibi dayanıklı mı?
***
İki ay hiç gelişmemesi gayet normal. Bu bir problem değil. Dışarıda Akdeniz ikliminin şiddetli yaz sıcaklarında hava neminin yetersiz kalmasına uyumlu mudur, bilmiyorum ama olabilir. Kış için bilgim yok.