Ev menekşelerinden sallabaş menekşe Gesneriaceae familyasının Streptocarpus saxorum türüdür ve sukulent özelliklidir. İngilizce adı nodding violet’tir. Hem evde hem (yaz boyunca) balkonda yetiştirmeye uygundur. Kohleria vb dallı ev menekşelerinin koleksiyonunu yapanlar için onların içinde en dayanıklısı ve en uyumlusudur. Yalnız bu tür rizomlu değildir.
S. saxorum, sallabaş menekşe
Streptocarpus saxorum sallabaş menekşenin Ana vatanı Kenya’nın güneyi ve Tanzanya’dır. Yaşam alanları ise 500m – 2000m arası yüksek rakım dağlık tepelik sis ormanı ve benzeri yerlerdir. Kayalıklarda, genelde güneşi iyi alan yerlerde yaşarlar. Gün içinde sık sık (özellikle geceleri) sis yoğunlaşmasıyla sırılsıklam ıslanırlar.
Yaprakları kadife gibi çok kısa tüylü ve etlidir. Gölgede koyu yeşil, biraz güneşli bir yerde elma yeşiline yakın tatlı bir yeşil olur. Çiçekleri beyaz, morumsu açık pembe, mor, lila ve çivit rengi olan çeşitleri var. Dallarının uzunluğu 10cm ile 30cm arasında değişir. Saksıda iyi bakımda daha fazla ve daha gür büyür. Doğal yaşam alanlarında bazı yerlerde çok mini kalırlar.
Streptocarpus saxorum yetiştirme
Sallabaş menekşe (Streptocarpus saxorum) diğer Gesneriad ev menekşelerinden çok daha dayanıklı ve çok daha uyumlu bir türdür. Evde de dışarıda da sorunsuz yetişir. Tüm yıl sürekli dışarıda durması için bulunduğu yerde ısının kış boyunca +4C dereceden daha düşük olmaması gerekir. Yazın havanın hem şiddetli sıcak hem kupkuru olduğu Mardin vb yerlerde yazın dışarıda tutmak iyi olmaz. Özellikle deniz etkisindeki illerimizde yaz boyunca sarkıcı bir saksı bitkisi olarak balkon ve verandalara çok güzel yakışır.
Isı ve ışık şartları uygun olduğu sürece sallabaş menekşe çiçeksiz kalmaz. En iyisi sabah güneşi almasıdır. Şubat sonundan kasım sonuna kadar sabah güneşini pencere tülü ardından hafifçe filtreli olarak öğle ezanından iki saat öncesine kadar almalıdır. Kasım sonundan şubat sonuna kadar ise güneşi direk olarak öğleye kadar almalıdır.
Toprak isteği
2 ölçü torf toprak + 1 ölçü ponza taşı karışımı kök sağlığı için iyi olur. Suyu fazlaca tutan, kurumak bilmeyen topraklarda çürür. Hızlı büyüdüğü için sık sık bir boy büyük saksıya aktarmak gerekebilir. En son 2 litre hacimli büyüklüğünde saksıda karar kılın ve sonraki yıl kökten ayırarak ayrı saksılara alın.
Sulama
Gerektiği gibi toprak hazırlarsanız ve eğer yaz boyu dışarıda tutuyorsanız mutlaka her gün sulayın. Fazla sıcak günlerde sulamayı gece serini başladıktan sonra yapın. Diğer durumlarda, kapalı mekanlarda toprağı kontrol etmeden sulamayın. Sıcak zamanlarda toprak biraz kuruduğu zaman, serin zamanlarda toprak kupkuru olduğu zaman sulayın)
Sularken yaprakları ıslatmayın. Eğer dışarıda veya açık pencere önünde ise ıslanmasının sakıncası yok. Bu şartlarda ara sıra yıkayabilirsiniz de. Hava sıcaklığı elverişli olduğu zamanlar (mayıs – eylül arası) sağanak yağmur altında tutmanız sağlığına iyi gelir. Islanmışken kapalı odaya almayın. Açık havada ıslaklığı gitmeli.
Besin
Hızlı gelişip sürekli çiçek açtığından dolayı sallabaş menekşe düzenli bitki besini ister. En uygunu Afrika menekşelerine özel bitki besinidir. Hızlı gelişim gösterdiği zamanlar her üç sulamada bir verin. Yavaş ise 30-40 günde bir defa yeterli.
Fide üretimi
Sallabaş menekşe (Streptocarpus saxorum veya Streptocarpus caulescens türü) ⇒ tepe çeliği, ⇒ suda köklendirme ve ⇒ yaprak çeliği yöntemleriyle kolayca çoğaltılır. Hava akımları yetersiz olursa gelişimi son derece yavaş olur. Üretim çalışmalarına ilkbahar ortasında başlamanızı tavsiye ederim.
Tepe çeliğinde şu yolu izleyin:
Peynir kutusu gibi kapaklı ve şeffaf bir kutu gerekiyor. Dibinin delik olması gerekmez. İçine 4cm kadar yükseklikte kuruya yakın gibi az nemli ⇒ köklendirme toprağı yayın. Bu nemlilik ölçüsü önemli. Sallabaş menekşenin dallarından alıp alt kısımlarını toprak altında kalacağı şekilde kutuya yerleştirin. Sonra kapağını hava almayacağı şekilde kapayın. Dallar on günde köklenmeye başlar. İki haftada dolmadan kutuyu açmayın. Sonra üç günde bir açarak yarımşar saat havalandırın ve gerekiyorsa çok az miktar damla damla su verin. 3 hafta veya 4 hafta geçtiğinde yeterince köklenmiş olurlar. Alıp saksılara dikin. Bir – iki ay sonra çiçek açmaya başlarlar.
Mini fidelerin hızlı büyümeleri hava hareketlerine ve geceleri 10C dereceye düşmeyen yeterli ısıya bağlıdır. Saksı çok küçük olmalı. Şartlar uygunsa çok hızlı gelişim gösterirler. 6 ayda kökleri saksısına sığmaz olur. Böylece her 6 ayda bir çok az farkla bir boy büyük saksıya aktarmanız gerekir. En başta büyük saksıya dikerseniz hızlı gelişmez ve çiçek açmaya da hiç hevesi olmaz.
Ayrıca her iki-üç yılda bir kış sonunda kökten ayırabilirsiniz. Tek tek değil ortadan ikiye ya da üç eşit parçaya bölün.
Problemleri
Çok hızlı gelişir ve zamanla dalları çirkince karman çorman olur. Her gerekli gördüğünüzde budamaktan hiç korkmayın. Her kış sonu tüm dallarını dipten kesin. Eğer kışın bozulmaya başlarsa sulamayı bir hayli azaltın. Kuru dalları kesin. Sonra kış sonuna geldiğinde tüm dallarını dipten kesin.