Ana vatanı Balkanlar olmakla beraber tüm Akdeniz ve Karadeniz çevresine yayılmıştır. En yoğun bulunduğu yerler Türkiye’nin Ege ve Akdeniz kıyı kesimleridir. Bu bölgelerin denizden kilometrelerce uzak yerlerinde de yetişirler.
Özellikleri
Sedef otu çok yıllık, her mevsim yapraklı, 30cm ile 70cm arasında gelişen çalı biçimli bir bitkidir. Bilimsel adındaki gravelons kelimesi sedef otu yapraklarının yoğun ve güçlü kokusuyla ilgilidir. Doğal çeşitleri ve kültivarlarına göre yaprak rengi değişir. Hafifçe mavimsi gibi ama neredeyse düz yeşil, daha fazla mavimsi ve grimsi/mavimsi renkte yapraklı çeşitleri var. Yaprakları küçük küçük parçalı ve güzel görünümlüdür. Yaz aylarında parlak sarı çiçekler açar.
Uyarılar
Yaprakları ıslakken veya terli ellerle dokunmak, özellikle de sonrasında güneşte durmak ciltte yanık kabartısı gibi kabartılar yapar. Yazlık (sayfiye) yerlerinde insanların bacaklarının değeceği yol kenarlarına dikmemek gerekiyor. Zira çıplak bacaklara sürtünmesi fena halde tahrişlere ve kabartılara yol açar. Bahçelerde çocukların oynadığı yerlerde olmamalıdır. Fakat kedilere ve köpeklere hiçbir tehlikesi yoktur. Çünkü bu hayvanlar sedef otu kokusundan nefret eder ve temas edecek kadar yaklaşmazlar.
Sedef otunu budama, tohum toplama, ilaçlık veya yemeklik amaçlarla dallarını toplama vb işlerde eldiven kullanmalısınız. Gerçi herkese zarar vermez ama genelde zarar veriyor. Yani zarar vermesi sadece hassas ciltli insanlarla sınırlı değildir.
Kullanım
Sedef otu ilginç mavimsi yapraklarından ötürü bütün dünyada yetiştirilen bahçe süs bitkilerinden olmuştur. Mavimsi yapraklarının çokluğuyla her yere yakışır. Gerçi yaprak rengi çeşitlerine göre değişir. Çiçekleri kesme çiçekçiliğe uygundur. Kelebek tırtıllarının beslendiği bitkilerden olduğu için kelebek meraklılarının özellikle yetiştirdiği türlerden biri de sedef otudur. Ayrıca susuz bahçe ve kayalık bahçe tasarımlarına en uygun türlerden biridir.
Şifalı bitkilerdendir ama rastgele kullanılması zehirlenmelere yol açar. Hamilelerin sedef otundan yapılan ilaçlardan uzak durması önemle tavsiye edilir. Yapraklarını yemeklere ve salatalara (lezzet vermesi için) az miktarda katmak bazı memleketlerde yaygındır.
İklim uyumu
Akdeniz iklimine, yazın çok şiddetli sıcak ve kurak olan yerlere tam uyumludur. Kışın ise -20C derece, en fazla -30C dereye kadar soğuklara dayanıklıdır. Bazı sedef otu çeşitleri -20C derece ve daha fazla soğukta kısmi zararlar görecektir. Ama önemli değil. İlkbahar başında zarar gören kısımları budarsınız. Hatta zarar görmeseler bile kış sonunda budamak iyi olur. Yaprakları fazlaca mavimsi olan kültivarlarının -30C dereceye kadar don olaylarına dayanması kesindir.
Yetiştirme, bakım
Uzun süre direkt güneş isteyen sedef otu başka hiçbir bakım istemez. Nereye dikeceğinize güneş isteğini düşünerek ve yukarıdaki uyarılara göre karar verin. Toprak seçmiyor. Diktiğiniz yerde tuttuktan sonra hiçbir sulama dahi istemez. Ama susuz bırakmamanız özellikle ilk yıl iyi olur.
Üretim
Sedef otu bir yere ekilince artık kendi kendisine (çevreye döktüğü tohumlarıyla) yıldan yıla sayısını arttırır. Yani tohumdan yetiştirmek kolaydır ve fide üretimi zaten bu yolla yapılır. Tohumlarını sonbahar başından itibaren ekmeniz gerekiyor. En son tarih ilkbaharın ilk soğuk günleridir. Çapalayıp tırmıkla düzelttiğiniz yere sedef otu tohumlarını serpin ve sulayın. Tohumları gömmemelisiniz. Zamanla tohumlar çimlenir, fideler büyümeye başlar.
Kaynaklar
Sedef otu hakkındaki bu sayfayı Wikipedia‘daki bilgiler ve Dave’s Garden sitesindeki tecrübeli kişilerin verdikleri bilgiler ışığında hazırladım. Tarihteki şifacılık, büyücülük vs alanlarındaki kullanım detaylarına yer vermedim. Bitkiler hakkında genelde özelliklerine ve yetiştirme bakım isteklerine göre bilgiler vermeyi tercih ediyorum.
Bu faydalı bilgiler için çok teşekkür ederim.