Güneydoğu Asya’da ve Avustralya’nın kuzeyinde (yine tropikal kuşak) istilacı olmuştur. İlaçlık kullanımı buralarda yaygındır. Başlıca faydası yapraklarının ciltteki mantar hastalıklarını tedavi etmesidir.
Özellikleri
Senna alata veya kandilli çalı dev yapraklı, dev çiçekli bir bitkidir. 8-9 metre ağaç halini alması ancak tropikal iklimlerde mümkündür. Bizde her yıl toprak dışı kısımları kuruyup sıfırlanacağından dolayı boyu 2m ile 4 metre arasında kalır. Bir yaprak pekçok yaprakçıklar bütünü halinde ortalama 70cm uzunluğundadır. Yaprak sapında yaprakçıklar sağlı sollu dizilidir. Tek başına bir yaprakçık el kadar büyüktür. Akşam olunca yaprakçıklar aşağı kapanır.
Çiçek açma dönemi yaz başından veya en geç yaz ortasından sonbahar ortalarına kadar süreklidir. Senna alata çiçekleri dev bir mum alevi şeklinde yukarı dönük salkımlar halinde ve sapsarıdır. Kandilli çalı adı bu sebepledir. İngilizce bazı adları şöyle: Candle bush, empress candle plant, golden candlestick vesaire. Çiçekleri de tomurcukları da sapsarıdır ama bir çeşidinde tomurcuklar turuncudur. Yani bir salkımda alt kısımda açmış çiçekler sarı, henüz açmamış üst kısım tomurcukları turuncu olur.
Zehirli / toksik bitkilerdendir.
Kışın en hafif bir don olayında bile toprak dışı tüm kısımları tamamıyla kurur. İlkbaharda dipten yeni dallar uzatmaya başlar. 2 ayda 2 metre kadar büyürler. Bu şekilde kış soğuklarına dayanıklılığı en fazla -12C dereceye kadardır. Düşük rakım Akdeniz iklimi dışında diğer yerlerde kışın kökleriyle tamamıyla ölmemesi için sonbaharda toprak yüzeyine iyi bir malçlama yapmak gerekir.
Çiçekleri arıları ve kelebekleri cezb eder. Kelebekler kandilli çalının yapraklarına yumurtalarını bırakır. Sonuçta tırtıllar yaprakları yerler. Başka zararlısı yoktur.
Yetiştirme, bakım
Kandilli çalı Senna alata bahçelerde uzun süre (günde en az 6 saat) direkt güneş alacağı yerlere uygundur. Tek başına en az 2 metre genişlikte bir alan kaplayacağını ve en az 2m uzayacağını düşünerek bahçeye dikeceğiniz yeri belirleyin. Akdeniz ikliminde susuz bahçe tasarımları için ideal türlerdendir. Kışın tüm dalları kurusa bile ilkbaharda köklerden sürerek kısa sürede kocaman büyüyecektir.
Tohumdan yetiştirdiğinizde bile o kadar hızlı büyür ki boyu 2-3 ayda 1,5 metreye ulaşır ve çiçek açmaya bile başlar. Bu özelliğinden dolayı Senna alata tohumlarıyla her yıl yeniden yetiştirmeye uygundur (özellikle kışın hayatta kalmasının hiçbir şekilde mümkün olmayacağı yerlerde). Ama çiçek açması gecikmesin diye tohumları mart ayının başında ev içinde güneşli pencere önünde saksılara ekmelisiniz. Mayıs ayında dışarı çıkarın. Bu şekilde yetiştirdiğinizde haziranla beraber veya en geç temmuz başında çiçek açmaya başlar.
Senna alata (kandilli çalı) üretimi tohumlarından başka kökten ayırma ve yarı olgun dal çeliği yöntemiyle de olur. Tohumlarının yerlere dökülmesi sonucunda sonraki baharda o tohumların kendiliğinden çimlenip çevrede yeni fidanlarının peyda olması sık görülür.
Kaynaklar
Candle buhs – Dave’s Garden
Senna alata – Wikipedia
Fotoğraf: iStock