Sığla ağacı (günlük), Liquidambar orientalis

En son bilimsel incelemelere göre Altingiaceae (Acıfındıkgiller) familyası sadece tek cins bitkilerden oluşur (Liquidambar cinsi – Sığla, 15 türü var). Bilimsel adı kullanılmadığında diğer Sığla türleri ile karıştırılmasın diye Anadolu sığlası derler. Yabancı kaynaklarda doğu sığlası ve Türk sığlası gibi adlar verilir (Oriental sweetgum ve Turkish sweetgum). Türkiye’deki yerel adlarına gelince: Ağacın dış kabuğundan sızdırmakla akan reçinesinden elde edilen yağı ile uğraşanlar sığla ağacı, tütsü yapılan kuru kabukları ile uğraşanlar ise günlük ağacı derler.

Dünyada Sığla türleri günümüzde sadece Türkiye’nin güney-batısında ve Rodos adasında bulunur. Türkiye’de Sığla türlerinden sadece Liquidambar orientalis türü Muğla ve civarlarında bulunur. Aydın, Muğla, Denizli, Burdur ama en çok Muğla’nın Köyceğiz ilçesinde.

Özellikleri

Sığla veya günlük ağacı kışın yapraklarını döken, 300 yıl kadar ömürlü, 12 metre kadar uzama potansiyeli olan büyük yapılı bir ağaçtır. Enine boyuna sık dallarla gelişir. Çok geniş bahçelere ve parklara uygundur.

Yaprakları biraz çınar yapraklarına benzer ama daha küçük yapılı, daha zarif ve daha güzel şekillidir. Sonbaharda yapraklar hoş renklere bürünür ve sonra dökülür. İlkbahar başında çiçek açar. Erkek ve dişi çiçekler ayrı ayrı ama aynı ağaç üzerinde olur. Erkek çiçekler küçük, yukarı yönelik salkım gibi bir sap üzerindedir. Dişi çiçekleri bir sap ucunda birkaçı topluca bir arada gelişir.

Liquidambar sıvı amber anlamına gelir. Sebep ağacın gövdesinden sızan reçinedir. Sığla reçinesi sakız gibi çiğnenebilir ve bundan dolayı İngilizcede bu türlerin yaygın adı sweetgum’dır.

Kullanım

Güzel görünümlü ağaçlardır. Genelde parklarda ve büyük bahçelerde süs ağacı olarak kullanılırlar.

Son derece güzel bir ağaç olan sığla ağacımızın yağının ekonomik değerinden çok daha önemli değeri Türkiye’nin endemik türlerinin en önemlilerinden ve simgeselleşmiş olanlarından olmasıdır. Maalesef Muğla ve civarlarındaki sığla ormanlarının büyük bir kısmı yok edilmiştir. 1940’lardan bu yana büyük kayıplar yaşanmış, sığla ormanları on misli azalmıştır. Sebepler tarım yeri açmak ya da turizm alanları açmak için orman yangınları çıkarılması ve ağaçların yakacak ihtiyacı vb sebeplerle kesilmesidir.

Ağacın reçinesinden elde edilen sığla yağı geleneksel tıpta, sabunculukta  ve parfümcülükte kullanılır. Kilosu 400 TL civarlarında, oldukça pahalıdır (2018 fiyatı). Son yıllarda sığla fidanı üretimine önem verilmiştir.

İklim uyumu

Kışın en fazla -17C derece soğuklara dayanan sığla ağacı derin toprak yapısına sahip ve sulak yerleri sever. Güneş ihtiyacı fazla değildir. Yani zaten koca ağaç oluyor, güneşsiz kalmaz ama fidanlarının yetişmesi açısından az güneşli yerlere dikmenin bir sakıncası yok. Kış soğuklarının -15C dereceyi aştığı yerlerde çiçek açmaz ve dolayısıyla yazın sevimli topuzları oluşmaz. Genç fidanlarını -7C derece ve fazlası soğuk olan don olaylarından korumak gerekir. Özellikle kış sonu-bahar başı don olaylarından çok kötü etkilenirler.

Sığla ağacı yetiştirme

Öncelikle yerini iyi belirlemelisiniz. Yani enine boyuna fazlaca büyüyeceğini göz önünde bulundurun ve yerini ona göre seçin. İyi bir gölge sağlayıcı olur. Doğada sulak yerleri tercih ettiği halde sığla ağacını sık sık sulamak gerekmiyor. Ama süs ağacı olarak yetiştirince sulamalarda ihmalci olmamak lazım. Çünkü yavaş büyüyor. Zaten kış soğuklarının fazla uzun sürdüğü yerlerde sığlalar pek fazla büyük olmaz.

Sığla fidanı dikerken koyu gölge yerleri tercih etmeyin. Ve eğer toprak yüksek alkalinli (pH 8 ve üzeri) ise fidan dikmeden önce büyük bir çukur açıp içinin hafif asitli toprakla doldurmanız iyi olur. Zamanla kökler derine gittikçe yerine alışır. Alışamazsa yapraklarda kloroz sorunu başgösterir. O zaman dibini çapalanarak toprağa kestane gübresi, leonardit ve saçıkıbrıs karıştırın.

Kökleri çok hassastır. Fidanları sökerken kökleri toprağıyla dağıtmadan çıkarın ve kalıcı yerlerine dikerken çok dikkatli olun. Topraktan çıkarınca fazla bekletmeyip en kısa zamanda dikmek ayrıca gereklidir. Fidan dikiminde en uygun zaman ilkbahar sonudur. İlk yılında kış geldiğinde en hafif don olaylarından bile korumak önemlidir.

Budama hafif budamalar şeklinde yapılır. Yani güdük kalan veya cansızlaşan dalların ayıklamak, fazla yakın gelişen dalları azaltmak gibi. Bir de uygunsuz yönlere uzayan dalları kesebilirsiniz. Budama zamanı hafifin biraz üzerinde olan don olaylarından etkilenmeyeceği zamanlarda yapılmalıdır. Kış sonunda, ilkbahar başında ya da yaz sonu-sonbahar ortası arası dönem gibi.

Sığla fidanı üretim yöntemleri

Tohumla, yarı olgun dal çeliği ile, piçleriyle (dip sürgünleriyle) ve basit daldırma ile üretmek mümkündür. Ayrıntılar aşağıda.

Taze olmayan tohumların çimlenmeleri iki yılı alabilir. Onun için sığla ağacı tohumlarını olgunlaşır olgunlaşmaz toplayıp ekmeli ve soğuk yerde tutmalısınız. Çünkü tohumların kış üşümesine maruz kalmaları lazım. Çimlenenler biraz güçlendiklerinde tek tek saksılara alın. Kökleri hassas olduğundan dolayı fidanlarının fazla büyümelerini beklemeden, ikinci yılında veya en geç üçüncü yılında kalıcı yerlerine dikmelisiniz.

Yarı olgun dal çeliği yönteminde sığla ağacından temmuz – ağustos aylarında çelikler alıp köklendirin.

Dip sürgünlerinden fidan üretiminde piçleri anadan ayırma zamanı kış sonu ve bahar başıdır. Bunlar ya direkt kalıcı yerlerine dikmeli ya da uygun saksılarda güçlendirdikten sonra bir veya en geç iki yıl içinde kalıcı yerlerine dikin.

Basit daldırma yöntemi ise ekim-kasım aylarında başlatılır. Bunların yeterince köklenmeleri bir yılı alır. Başlangıçtan 1,5 yıl sonra, ilkbahar başında anadan ayırın.