Sonbaharda ekilecekler ve kış çiçekleri

Bu sayfa sonbaharda yapacağımız işler, sonbahar – kış çiçekleri ve bitkileri kışa hazırlama konuları hakkındadır. Sayfanın şimdiki hali biraz karışık. İleride yeniden düzenlenecektir.

Birkaç sonbahar uygulaması

Bahçeleri çapalayıp gübrelemek için en iyi zaman sonbahardır. Hayvan gübrelerinin toprakta çözülüp toprağı zenginleştirmeleri ilkbahara kadar mükemmelen gerçekleşir. Üç yıl kadar etkisi devam eder ama her iki yılda bir yapmak daya iyidir.

Budamalar hakkında ise her tür için geçerli olacak şekilde genel bir şey söylemek mümkün değil. Ama genel olarak kışın yaprağını döken yerli meyve ağaçlarını sonbaharda budarız. Bitkilerinizi iyi tanıyıp onların budamaları hakkındaki tavsiyeleri ayrı ayrı öğrenip uygulamalısınız. ⇒ Budama sayfamda bazı önemli püf noktalarını yazdım ama dediğim gibi her bitki için aynı şeyler söz konusu olmayabilir.

Ceylangözü sardunyalarında ilkbahar ve yaz çiçeklenme performansının mükemmel olması sonbahar sonu ve kış başı serpilmelerine bağlıdır. Güneşli ve serin bir yer ayarlamanız gerekiyor.

Gelin damat çiçeği ve benzer özellikli yumrulu begonyalar sonbaharda, hatta yaz sonunda bozulmaya başlarlar. Bunların toprak üstü kısımları kurur ve kış boyu toprak altı yumruları dinlenir.  Bunları saksılarından sökmeden soğuk ama donmayacakları kadar soğuk, korunaklı, kuru bir yerde ilkbahara kadar sulamadan bekletin.

Hangi tip olursa olsun güllerin kışın üşüyerek kış dinlenmesine girmeye ciddi ihtiyaçları var. Saksıda yetiştirdiğiniz gülleri kış pek fazla soğuk geçmeyen memleketlerde kuzey cephe, güneş almayan bir yerde toprak adamakıllı kurudukça sulayarak en az iki ay dinlendirin. Mesela Ege ve Akdeniz kıyı kesimlerinde aralık ortası – şubat ortası arası dönemini dinlenme vakti olarak düşünün. Diğer yerler doğal olarak üç veya dört ay kadar dinlenme şartlarına sahiptir.

Kış koruması gerektiren bitkiler için

1) Kışın -10C dereceden daha fazla soğuk olan, ama -20C dereceden daha az soğuk olan bölgeler. Sonbahar aylarında bahçeye ekili glayöl ve frezya soğanlarını söküp soğuk ama donmayacakları korunaklı bir yerde saklayın. İlkbahar başında çıkarıp tekrar bahçeye ekecesiniz. Renkli çiçekli ithal lilium (zambak) türlerinin soğanları için ve kana, kala ve yıldız çiçeklerinin yumruları için de aynı şey geçerlidir. Eğer bunlar saksıda ise sökmenize gerek yok. Saksıları korunaklı bir yere alarak ilkbahara kadar hiç sulamadan bekletin.

Nar, cüce nar (süs narı), gül, açelya, kamelya, gardenya ve bahçelere diktiğimiz amarillis, Nil zambağı ve benzeri soğanlıların diplerini kışın don olayları zarar vermesin diye 4-5 parmak yüksekliğinde saman veya kuru yapraklar + gübre + toprak karışımıyla örtün. Ayrıca -12C dereceden daha fazla soğuk oluyorsa dallarını çuval bezi gibi şeylerle sarabilirsiniz. Eğer saksıda iseler ve korunaklı bir yere alacaksanız bu işlemlere gerek yok.

2) -20C dereceden çok daha fazla soğuk olabilen bölgeler. Bu bölgelerin kış soğuklarına dayanıklı bitki türlerine bir üst paragraftaki gibi ama daha ciddi koruma tedbirleri uygulayın. Bu bölgelere uygun ağaç türleri için pek gerekmese de bazı türler için koruma tedbirleri uygulamak iyi olur. Bitkilerinizi iyi tanımalısınız. Bunun için her biri hakkında araştırmalar yapmanızı tavsiye ederim.

Sonbaharda (yaz sonundan itibaren) kışa hazırlık

Kışın orta ve ağır şiddet don olayları olan yerlerde yediveren güllerinin tohuma kaçan çiçeklerini yaz ortasından sonra artık kesip atılmayın. Çünkü bünye tohum oluşturmaya çalışırken bu sayede kökler ve ana gövdeler kış soğukları için tedbirler geliştirirler. Meyve ve tohum yapmalarına izin vermeniz bu yüzden faydalı olacaktır.

Yine böyle sert kışları olan yerlerde yaz sonunda potasyum oranı yüksek gübre verirseniz kış soğukları için daha iyi yapılanırlar.

Tohum saklama

Bahçe sebzelerinin, domates, bamya gibi bitkilerin ve kışa hiç dayanamayan mevsimlik süs bitkilerinin tohumlarını saklayıp her ilkbaharda yeniden tohumları ekerek yetiştirmek gerekiyor. Peki tohumlar nasıl saklanır? En iyi yolu, tohumlar iyice kuruduklarında kağıt havlu ile sarıp kovanoza koymaktır. Sonra kapağını sıkıca kapayarak buzdolabında ilkbahara kadar bekletin.

Sonbaharda neler ekebiliriz?

İlkbaharda çiçek açacak olan lale, sümbül, nergis – fulya, ve yerli beyaz zambak soğanlarını sonbaharda dikmelisiniz. Ayrıca: Bazı bitki tohumları kış üşümesi yaşamadıkça çimlenmezler. Onları sonbahardan itibaren ekin. En geç kış sonuna bir ay kala ekmelisiniz.

Gül fidanlarının ekim zamanı sonbahardır. Sadece kışları aşırı soğuk olan yerlerde gül fidanlarının ekim zamanı ilkbahardır. İklimi uygun yerlerde sonbaharda dikmek niçin önem taşır? Çünkü öyle yerlerde güller ilkbahar gelmeden filizlenmeye başlarlar. O filizlerin gelişimleri  ilkbaharda sekteye uğramadan güçlenir ve sanki o gül orada bir-iki yıl önceden beri bulunuyormuş gibi güzelce çiçek açarlar. Ama ilkbaharda yer değişiminde aynı güçlü gelişim olmaz. Ancak bir yıl sonra olur. Ve birçok ağaç türlerinin fidanlarını da sonbaharda dikmek daha iyi olur.

Sonbaharda çiçek açan bahçe bitkileri

İlk akla gelen daima kasımpatıdır. Birçok Aster (yıldızpatı) çeşitleri de sonbaharda çiçek açar. Bodrum papatyalarının bazı çeşitleri yaz mevsiminin verdiği perişanlıktan sonra sonbaharda canlanıp çiçeklenmeye başlarlar. Çeşme papatyalarından da böyle davranan bir iki çeşit var. Yazın çiçek açmaya ara veren sarı çalı papatyası sonbahardan itibaren tekrar sarı sarı papatyalar açmaya devam eder. Hercai menekşe, aslanağzı ve aynısafa papatyası tohumlarını yaz sonunda fazla gecikmeden ekmelisiniz. Birkaç haftada yeterince gelişir ve sonbahardan itibaren yaza kadar sürekli çiçek açarlar.

Kışın bahçeleriniz çiçekli olması için

Kış boyunca bahçe, balkon gibi dış mekânlarda çiçek açan süs bitkilerini şimdi ekseniz iyi olur. En elverişlileri çuha çiçekleridir. Bunlar soğuk havada hiç zarar görmezler, sıcakta bozulurlar. Daha doğrusu gelişimleri çok yavaşlar ve dinlenmeye çekilirler. Siklamen ve hercai menekşe ise İstanbul gibi kışları ılıman iklime sahip olan bölgelerde kış boyunca çiçek açabilen türlerdendir. Siklameni yumru olarak alıp ekmenizi hiç tavsiye etmem. Çünkü genelde yabanilerinin yumrularını satarlar. Sonbaharda hazır çiçek açmış halde bulup bahçenize ekin. Bakımına dikkat ederseniz uzun yıllar yaşatabilirsiniz. Açelya ve Kamelya türleri çalı formlu bitkilerdendir. Çoğu çeşitleri kış aylarında kısa süreli çiçeklidir ve bütün kıyı kesimlerimizde kışın bahçe bitkisi olarak, bahçeleri çiçeklendirmek için yetiştirilebilir. Kışın çiçek açmaya devam eden gül çeşitlerini de unutmayın (iklimi müsait yerlerde).

Akdeniz bölgesi kıyı kesimlerinde kışın çiçek açan veya açmaya devam eden bitkiler çok. Örneğin yediveren gülleri, sardunya, Japon gülü, abutilon, gazanya, sarı çalı papatyası ve aynısafa kışın buralarda kış boyunca çiçek açar dururlar.
Kasımdan başlayarak ilkbahara kadar bol bol çiçek açan bir bitki, Dombeya seminole ‘kış ortancası’dır. Kış begonvili de diyebilirsiniz. Zira budanması itibarıyla begonvile benzetilebilir. Bu bitki gerçekten her bahçede olmalı. İstanbul, İzmir ve doğu Karadeniz sahil bölgelerinde de kışın çiçek açar ama buralarda kuzeyli rüzgarlardan tamamıyla korunmuş yerlere dikmek gerekiyor.

Kış için saksılarda yetiştirilenler

Atatürk çiçeği yazın dışarıda kışın evde güneşli cam önünde olmalı. Yılbaşı kaktüsü oldukça havadar ortam ister. Eve almadan önce toprağının kuru olması gerekir.

Siklamen dış mekân sever bunu bilin. Onbiray çiçeği çok havadar, biraz serince ve fazlaca aydınlık / yarı güneşli yerlerde olması koşuluyla kış boyunca ev içinde çiçek açabilir.

Antoryum, barış çiçeği ve kohleria kışın güneşli cam önünde, hem havadar hem yeterince sıcak ortamda çiçek açarlar.

Kalanşo veya kalandiva genelde kış aylarında çiçekli halde alınır. Bunları evinize – ofisinize getirdiğinizde saksılarını değiştirmeyin ve sulamasını sadece toprak kupkuru oldukça yaparak tam pencere kenarında tutun. Kış aylarında çiçekli olarak Afrika menekşesi, yılbaşı kaktüsü ve orkide alırsanız onlara da aynı bu şekilde bakım yapın.

Camekânlı balkonlar biraz sıcak olursa kışın sardunyalar çiçek açmaya devam eder. Camekânlı balkon kışın fazla serin oluyorsa sardunyaların gelişmeleri aşırı yavaş olur. Bazı küpe çiçeği türleri kışın burada çiçek açarlar. Yani küpe çiçekleri de kışlık için düşünülebilir ama her çeşidi olmaz. Fazla serinde de gelişim gösteren çeşitleri hakkında tecrübe gerekir. İstediği şart serinlik ve havadarlıktır.