Küpe çiçeği tepe çeliği: Resimde işaretlediğim yerlerden keskin ve steril bir makas ile kesmeniz gerekiyor. Alt yapraklar gidecek. Orta yaprakları yarısından biraz fazlasını kesin. En uçtakiler olduğu gibi kalmalı.
Tepe çeliğinin seçimi her bitkide aynı şekilde olmaz. Kimilerinde çok taze, fazla körpe dal uygunsuzdur. Onun için çoğaltmak istediğiniz bitkinin üretimi hakkındaki bilgileri dikkatle okumalısınız. Hem ayrıca tepe çeliğiyle üretim için her türde farklı yollar izlemek gerekebilir.
Tepe Çeliği ile köklendirme aşamaları
Bu aşamalarda çelik alınacak bitkinin sağlığından dalın kesilmesine ve diğer farklı muamelelere kadar incelikleri bilmek gerekiyor. Yukarıda her türde aynı usulün geçerli olmayacağını yazmıştım. Dolayısıyla aşağıdaki maddeler çok geneldir ve her şey her tür bitkide aynen gerekli değildir.
Bitkinin sağlığı
Son bir yıldır çok sağlıklı, güçlü gelişim göstermiş olması lazım. Ve son bir yılda azot zengini gübreler verilmemiş olmalı. Çelik alınacağı gün bitkide su sıkıntısı da olmaması gerekiyor.
» Çoğaltılacak bitkinin sağlığı hakkında ayrıntılı bilgi.
Zamanı
Bitkiden bitkiye değişir. Genelde ilkbahar başından bir iki hafta sonrası en uygun zamandır. Sera gibi ortamlarda yapılacaksa ısı 18C – 24C aralığında olmalı. Fazla sıcak pek elverişli değil. Gerçi bazı türler daha fazla sıcakta köklenir.
Tepe çeliği alınışı
Tepe çeliği
Gece serinleri başladıktan birkaç saat sonra veya sabah erken vakitte, herhangi bir dalın yeni gelişen üst kısmından, en az üç boğumlu olmak üzere keskin ve temiz bir bıçakla keserek alın. Dal fazla uzun olmamalı. En fazla 30 cm. Genelde 10 – 15cm, bazı bitkilerde daha kısa olabilir. Fazla yaprakları koparmadan, diplerinden makasla keseret yok edin. Çünkü koparmak dalın dış dokusuna büyük zarar verir. Uç kısımda en az iki tane, en fazla dört tane olgun yaprak olmalı. Çelikleri hemen suya koyun. Dikene kadar suda bekletin.
Toprağın özelliği
Tepe çeliklerinde toprağın gübresiz, besleyicisiz, fazlasıyla havadar ve steril olması çok önemlidir. Mutlaka köklendirme toprağı kullanın.
Çeliklerin dikilişi
Köklendirme toprağı fazla ıslak olmayacak. Orta nemlilikte olması gerekiyor. Ayrıca çelikleri dikince sulamayacaksınız. Eğer sırf perlit kullanmışsanız sulayın ve suyun iyice süzülmesini sağlayın. Sonra hiç vakit kaybetmeden saksıyı sağ resimdeki gibi şeffaf naylon içerisine koyun ve hava geçirmeyecek şekilde bağlayın. Aslında tam şeffaf kapaklı kutular daha kullanışlıdır. İlk dört gün geçince haftada iki üç defa açarak yarım saat havalandırın. Toprak kurumuşsa hafifçe sulayın ama fazla değil.
Işık düzeyi
Gündüz boyunca şiddetli gün ışığı yeter. Direkt güneş alırlarsa içeride pişerler. Gündüzün kuvvetli aydınlık saatleriyle yetinmeyip sonrasında birkaç saat ışık takviyesi yaparsanız çok iyi olur. Çeliklerin 25cm yukarsında bir floresan lambası yaprakların fotosentez yapabilmelerine yeterli olur. Gündüzün ışığıyla floresan ışığı toplam süresi günde 15 saat olması iyidir. Veya günde en az 8 saat fotosenteze yetecek şiddette kuvvetli ışık sağlamalısınız.
Köklenmeleri
Her bitkide farklı. Bazıları dördüncü günde kök salmaya başlıyor. Bazıları birkaç haftada zor kökleniyor. Köklendiklerini şuradan anlayabilirsiniz: İlk iki yeni yaprak çıkardıktan sonra büyümede hızlanma olduysa köklenme iyi gidiyor demektir. Ya da 1,5 ay dolduğunda yeterince köklenmiş olmaları gerekiyor.
Köklenmiş tepe çelikleri toprağa ekimi
Köklenmiş fideleri kutusundan veya naylonundan çıkarın. 1 hafta bekletin. Bu sırada bitkinin türüne uygun toprak hazırlayın. Sonra fideleri köklerini tutundukları topraktan hiç ayırmadan yerlerinden çıkarın ve esas yerlerine toprağa yerleştirin.
Tohumla çoğaltma çelikle çoğaltmaya göre daha sağlam ve derinlere inen kökler yaparmış doğru mudur? Bazı türler aşıyla ve çelikler üretilebiliyor. Hangisi daha avantajlı acaba? Bitki hangisinde Sağlıklı ve uzun ömürlü oluyor?
***
Her iki sorunuza cevap şu sayfada birkaç yönden açıklanmıştır: https://azbitki.com/bitkilere-nicin-asi-yapilir
Benim sorumu anlamadınız veya anlatamadım kusura bakmayın. Sorum çeliğin kök sistemi ile tohumun kök sistemi arasında fark var mı?
***
Okumanızı söylediğim sayfada avantajları, dezavantajları meselelerinden bir şeyler çıkarabilirsiniz diye düşünmüştüm. Ama sorunuzun şimdiki halinden anladığım kadarıyla şöyle cevap verebilirim: Bu soruya cevap olarak kesin bir şey denemez. Çünkü her bitkinin özelliği farklıdır. Merak ettiğiniz fark açısından “kök” olarak fark yok ama yapı ve bünyeye yeterlilik açısından bazı ağaç türlerinde büyük fark olur. Bazılarında köklenen çeliğin kökleri zamanda farkı kapatır. Ama bazı türlerde çelikler olması gerektiği gibi “ana kök” oluşturamaz (aşağıda 3. maddede buna değindim).
1- Çelikle çoğaltılabilen ağaçlar her zaman sorunsuz gelişir diye bir şey söz konusu değil. Türden türe değişir. Özellikle meyve ağaçlarında çelikten üretilmesi mümkün olan türler bile tohumdan yetişmiş sağlam köklü ağaçlar üzerine aşılanır (özellikle de ticari amaçla yapılan meyvecilikte). Tavsiye ettiğim sayfada anlatıldığı gibi aynı türe değil kök sistemi toprak farklılıklarına, toprak hastalıklarına ve kök parazitlerine dayanıklı olan türler kök bitki olarak kullanılır. Eğer o türün aşılanacağı türden ağaç çelikle üretildiği takdirde güçlü kök sistemi oluşturuyorsa o zaman tohumdan yetişmiş fidan gerekmez: Kök bitkiler tohumla değil çelikle çoğaltılır ve üzerlerine istenen hedef tür aşılanır.
2- Asma (üzüm) genelde direkt çelikle çoğaltılabiliyor ama bazı hassas üzüm çeşitleri yine kök sorunu olduğu için başka çeşit, kökleri toprak farklılıklarına uyumlu ve kök parazitlerine, toprak hastalıklara dirençli olan üzümler üzerine aşılanır. Bunlarda ise genellikle kökleri uyumlu türden çelik alınır, üzerine diğer üzüm aşılanır ve sonra o çelik köklendirilir. İki iş birden aradan çıkarılmış oluyor. Bu metot güllerde de uygulanabiliyor. En çok yabani gül çelikleri alınır ve üzerlerine makbul güllerden aşı yapılarak köklendirilirler.
3- Konuya başka bir açıdan bakarsak: Bazı türlerin kendi kazık kök gibi ana gövdenin toprak altında dimdik aşağı giden devamı gibi sağlam, kalın ve uzun ana kökünün hiç sekteye uğramadan derinlere doğru ilerlemesi o türler için gereklidir. Bunlar çelikle üretilse bünyenin kendi doğal dip kazık kök gibi olan kökü oluşamaz ve çeliğin dip çevresinde oluşan kökler zamanla kalınlaşsa bile o bitkinin tohumdan yetişeni kadar güçlü olabilmesi, ağacın olması gerektiği kadar irileşebilmesi ve uzun ömürlü olabilmesi pek mümkün değildir. Ayrıca bonsaileştirilmesi gereken ağaçlarda o tip doğal ana kök belirli bir yerden kesilir ki ağaç küçük ve güdük kalmayı kabullenebilsin (bazen de kalın ve çatallı bir dal köklendirilerek bonsai yapılır).
4- Hangi bitki ile ilgileniyorsanız o tür hakkında iyi bir araştırma yapmanız gerekiyor. Zira yukarıda da dediğim gibi her ağacın çelikle üretilmesi (mümkün olsa bile) iyi bir şey değildir. Ama bazı türlerde hiç farketmez. Bu her iki durum türlere göre dikkate alınmalıdır.
Değerli bir soru sorduğunuz için teşekkür ederim.
Perlit toprakta jelimsi yapı oluşturarak kökün havalanmasini engelliyor demiştiniz. Perliti tek başına koklendirmede kullandığımızda bu durum olmuyor mu? Birçok yerde perlit ile torfu karıştırarak koklendirme ortamı hazırlayın deniyor. Karıştırmamalı mıyız?
***
Perliti tek başına kullandığınızda jelleşme gibi şeyler olmaz. Ama hazır poşet topraklarla karıştırırsanız toprağın yapısına göre farklı zararlar olabilir. Torfu şimdi yanlış yere torf denen hazır poşet topraklardan sanmayın. Bambaşka bir şeydir ve perlit ile karıştırıldığında mükemmel bir köklendirme toprağı olur. İlgili sayfa: https://azbitki.com/torf
Perlit ile karıştırmak için etobur bitkilerde de kullandığımız Gartengold’un baltık torfu uygun mudur? Değilse gerçek torfu nerden temin edebiliriz?
***
Baltık torfu da aynı şeydir yani gerçek torftur ve işe yarar. Ama katkısız olması gerekir. Eğer özel suni gübrelerden veya bitki besinlerinden katılmışsa çeliklere zarar verebilir.
Gartengold baltık torfunun ph’sı 3 civarlarında. çelikler için sakıncası var mı? etoburlar için kullanılacağında 1 gün suda harmanlanarak suyu iyice emmesi sağlandıktan sonra kullanılıyor. koklendirme için de aynı şekilde mi kullanalım yoksa direkt kuru haliyle perlitle karıştıralım mı?
***
O halde her bitki için elverişli değil. Köklendirme karışımının pH derecesi çoğunluk bitki türleri için ortalama 6,5 civarlarında olmalıdır. Ayrıca bitkiden bitkiye değişebilir. Mesela paşa kılıcı asitli köklendirme ortamında çürür. Bunlara pH 7 ve az yukarısı daha iyidir. Açelyalarda ise düşük pH uygundur. Siz en iyisi bunu normal şehir şebeke suyunda bir gün bekletin (çünkü sularımız genelde kireçlidir). Hatta suya biraz da mıcır veya kireç taşı parçacıkları katın. Böylece pH derecesi biraz yükselir ve risk ortadan kalkar.
Bir sorum yok, sadece size ve emeklerinize kendi adıma sonsuz teşekkur etmek istedim.
Yillardir belki de milyonlarca bitkiyi, çiçeği, ağacı, tohumu hatta belki de kuşları, böcekleri kurtardınız.
Sağolun varolun, elleriniz dert görmesin hep bizimle kalın.
Sevgiler
Geçen yaz hazırladıgım kompost toprağa 2 hafta önce tohumlar ektim. Filizlenen tohumlar sorunsuz gelişiyorlar. Tepe çeliklerimi bu toprakta yetiştirebilir miyim? Köklenme aşamasında bir sorun olur mu?
***
Steril köklendirme toprağı tavsiye edilir. Bu toprakta olur mu, bazı türler için riskli. Eğer çelikleri önce 24 saat veya en fazla 48 saat temiz suda bekletirseniz belki riskler azalır. Sonra bu toprakta deneyin. Aslında, kesik yer kurusun diye bir iki gün açıkta kuru bekletmeye uygun olmayan tüm bitkileri önce bir veya iki gün temiz suda bekletmeyi tavsiye ediyorum. Hatta yine kendi denemelerime göre, begonvil çeliklerini 4 gün, kauçuk ağacı çeliklerini bir hafta suda bekletmek toprağa ekince köklenmelerini deredeyse garanti ediyor.