Latin çiçeği – Fotoğraf: Intelliblog
Özellikleri
Latin çiçeğinin sarı, turuncu, kırmızı renklerde ve bu renklerin ara tonlarında, ayrıca karışık (ebruli, desenli) çiçekler açan birçok kültivarı var. Bütün bunlar 30cm boylarında bodur ve 2,5m kadar uzayan tırmanıcı olmak üzere başlıca iki grup bitkilerdir. Yaprakları düzensiz yuvarlaktır. İrilikleri ise güneşin süresine ve şiddetine göre farklı olur. Az güneşte daha büyük olurlar.
Genellikle mevsimlik olarak yetişen Latin çiçeği eğer kışın don olaylarına maruz kalmazsa bir iki yıl yaşar. Yazın şiddetli sıcak olan yerlerde yaz ortasında ölürler. Yaz mevsimi fazla sıcak geçmeyen yerlerde latin çiçekleri ilkbahar – sonbahar arası devamlı çiçek açarlar. Buralarda yer örtücü olarak da uygundur. Ayrıca hem uzun ömürlü hem don olaylarına dayanıklı kültivar veya hibritleri var. Örneğin ‘Wina’ kültivarı -20C dereceye kadar soğuğa dayanır.
Kullanım
Bahçelerde ikliminizin özelliklerini de hesaba katarak uygun gördüğünüz şekilde yetiştirebilirsiniz. Köşelere, kenarlara, kayalıklı tasarımlara uygundur. Balkon saksılarında diğer yarı sarkıcı türler ile aranjmanlı yetiştirebilirsiniz.
Hıyar bitkilerine dadanan çeşitli parazitleri uzaklaştırıcı etkisi olduğu için hıyar fideleri ile beraber latin çiçeği de ekerler.
Her parçası yenilebilir. Çiçekleri gözler için son derece faydalıdır. Çiçekleri salatalarda, yaprakları çorbalarda kullanılır.
Latin çiçeği yetiştirme
Güneşli yerleri sever. Sıcak memleketlerde yarı güneşli (özellikle sabah güneşi alan) yerlerde yetiştirme tavsiye edilir. Fakat hiç gerekmez ve işe de yaramaz. Çünkü yaz sıcaklarında ölürler. Buralarda tohumlarını sonbahar başında ekmelisiniz. Hemen çimlenip cılızca gelişmeye başlarlar. Kış boyunca güçlenir ve kış sonunda erkenden çiçek açmaya başlarlar. Ve neredeyse ilkbahar sonuna kadar sağlıklıca çiçek açmaya devam ederler. En az 2,5 ay. Bu kadarı yeterli. Yani yazın kuruması hiç önemli değil.
Yazın fazla sıcak olmayan memleketlerde ise latin çiçeği tohumlarını ilkbaharın en başında ekin. Tohumları çimlendikten sonra çok hızlı büyür ve bir ay kadar sonra çiçek açmaya başlarlar.
Toprak
Fark etmez. Bahçelerde hiç toprak seçmiyor. Ayrıca toprak verimsiz olsa bile Latin çiçeği için gübrelemeyin. Yoksa çiçek açmaktan ziyade dallanmaya ve bol bol yapraklanmaya ağırlık verir.
Sulama
Güçlenmiş fideler serin zamanlarda susuzluğa iyi dayanırlar. Ama yine de fazla susuz bırakmayın. Yoksa yine susuzluğa dayanırlar ama gelişimleri hep sekteye uğrar. Çiçek verimi çok düşük kalır.
Fide üretimi
Akdeniz ikliminin tam hakim olduğu Ege Ve Akdeniz bölgelerinin denize yakın düşük rakım kesimlerinde tohumlarını mutlaka sonbahar başında ekmelisiniz. Veya şubat sonuna doğru ekin. Buralarda bahçeye bir defa Latin çiçeği ekerseniz yazın ölürler ama çevreye dökülmüş tohumları sonbaharda kendiliğinden çimlenir ve gelişmeye başlarlar. Yani her yıl tohum saklama, tekrar ekme zahmetin yok.
Diğer yerlerde ise ilkbahar başında, don riski geride kalır kalmaz, mesela İstanbul’da nisan ayının ilk günlerinde ekmelisiniz.
Latin çiçeği tohumlarını direkt kalıcı yerlerine ekmelisiniz. Çünkü fidelerinin şaşırtılmasına uygun değildir. Tohumları tek tek 25cm aralıklarla en fazla 1cm derine gömüp sulayın. Eğer tohum paketinde talimatlar varsa ona göre mesafeyi belirleyin (çünkü bazı kültivarlar iyi serpilmez ve 20cm aralık iyidir ama bazılar tek başına 60cm yer kaplayabilir). Birkaç günde çimlenip büyümeye başlarlar.
Latin çiçeği kırılırsa ölür mü?
***
Ölmez. Yeniden filizlenip dallanır.
Bir paket tohum satın aldım. Saksıya ekmek istiyorum. Nasıl yapmalıyım?
***
Biraz gecikmişsiniz. Acilen hemen ekmeniz lazım. Latin çiçeği fideleri tohumdan çıkınca yerini değiştirmek iyi olmaz. Bu yüzden tohumları kalıcı yerlerine aralarında en az 4 parmak mesafe olacak şekilde ekmelisiniz. Tohumları toprak yüzeyine yarım santim derinlik gibi çok hafifçe gömün ve iyice sulayın. Güneşli yerde tutun.
Yazmış olduğunuz bilgilerin kaynağını yazabilir misiniz? Yaptığım araştırma için gerekli bilgileri toplamak istiyorum. Yazınız için teşekkürler. İyi çalışmalar dilerim.
***
Yazılarımdaki bilgiler kendi tecrübelerime ve birçok yerden yaptığım araştırmalara dayanır. Bazen diğer kaynaklardaki bilgiler ağırlıklı olunca onların sayfalarının linklerini yazı altında belirtiyorum. Ama pek çok yerden zorlukla bulup derlediğim bilgiler için ise kaynak gösteremem. Zaten bu tip yazılarımda kendi tecrübelerime dayalı bilgiler ağırlıktadır. Diğer yerlerde gördüğüm bilgiler benim tecrübelerimi sadece desteklemiştir o kadar. Her neyse. Familya, cins, tür, ana vatan, kışa dayanıklılık vb bilgiler için Wikipedia ve dünyada ingilizce ne kadar ciddi/bilimsel kaynaklar varsa onlara bakmalısınız. Bu bilimsel bilgileri ben de o kaynaklardan, hatta birine güvenmeyip birkaçını kıyaslayarak doğruluklarını teyit ettikten sonra alıyorum.
Latin çiçeği tohumu ekiminde üzerini şeffaf bir naylon ile örtmek gerekir mi?
***
Hayır gerekmez ama isterseniz yapabilirsiniz. Toprak kurudu mu kurumadı mı diye sık sık kontrol edemeyenler için faydası var. Tohumlar çimlenmeye başladığı anda naylonu çıkarmalısınız.
Ben bir miktar latin tohumu çimlendirdim ama burada sanırım yaz başında ölürler. Hiç ugraşmasam mı?
***
Çiçek açmazlarsa bir şekilde, en azından birkaçı dayanır ve gelecek yıl martta çiçek açmaya başlarlar. Yıllar önce yanlış hatırlamıyorsam mayıs sonuna doğru tohumlarını (çok yanlış bir zamanda) ekmiştim. Buranın felaket yaz sıcakları bastırınca, zaten çok mini kalmış olan fideler hiç gelişemeden kaldı. Ölmediler. Ertesi yol kış sonundan itibaren çiçek açmaya başladılar. Sonra yazın öldüler ama dökülen tohumlarından sonbahar ve kış aylarında tekrar yenileri peyda oldu. Birkaç yıl ben hiç elimi sürmeden bu şekilde devam ettiler.
Latin çiçeği iç mekanda da yetiştirilebilir mi?
***
Bunların sürekli rüzgara ihtiyacı var. İsterseniz bir pencere yanında deneyin.
Geziyorum görüyorum çok beğeniyorum. Soadece tohumla mi yetişiyor? Belediye sokaklarda var. 1 kök alsam ya da dadan nasıl yapsam tutar? Bu mevsim tohum verir mi bahçelerde sarkmış dışarıya doğru. Koparsam mi, kök mü alsam, sadece tohumlar mi ve tohum zamani var mıdır?
***
Buralarda Akdeniz ikliminde tohumlar ekim ayında ekilir. Diğer yerlerde kış sonunda. Mayıs ve haziran aylarında üzerlerinden tohumları toplayıp ekim ayına kadar saklayın.
Fide halindeki latin çiçeğim sulamama rağmen bazı dalları boynunu büküyor. Toprağı kurudukça su veriyorum. neden böyle olduğunu anlamadım. Yardimci olabilir misiniz?
***
Yapacak bir şey yok. Bunlar kalıcı yerinde tohumdan yetiştirilir ve asla yerleri değiştirilmez. Zaten birkaç aylık ömürleri var. Ne gibi şartlarda tuttuğunuzu bilmiyorum ama kapalı yerlere uygun değil bahçe-balkon bitkisidir.
Ev içinde saksıda yetiştirdiğim latin çiçeğimi bahçeye ne zaman taşımalıyım?
***
Sizin orada bahçede kışın kesin ölür. Hatta kışa gerek yok ısı sıfırın altına düşerse ölecektir. Gerçi mevsimlik bahçe bitkilerdendir. Yani tohumları yanlış zamanda ekmişsiniz. Kış sonunda ekecektiniz ve ilkbahar sonuna doğru bahçeye çıkaracaktınız. Veya tohumları direkt bahçeye, ilkbahar başında ekmeniz gerekir. Akdeniz ikliminde denize sıfır gibi düşük rakım yerlerde ise latin çiçeği tohumlarını ekim ayının sonuna doğru ekmek gerekiyor.