Fazla yağmur yağan bölgelerde oldukları için yağmur ormanı adını alırlar. Aslında bu ormanların başlıca özelliği sahip olduğu zengin bitki çeşitliliğidir ve bitkilerin seyrek değil yoğun sıklıkta olmasıdır. Yağmur ormanlarında ağaçların arasında birçok çalı türleri ve birçok otsu bitki türleri bulunur. Atmosferdeki karbon miktarını azaltmalarındaki büyük etkileriyle de değerleri çok yüksektir. Dünyada konu ile ilgili bilim insanlarının tespit ettiği yağmur ormanları sadece tropikal kuşakta değildir. Bulundukları bölgeye göre iki sınıfa ayrılır:
1- Tropikal yağmur ormanı
2- Subtropikal ve ılıman iklim bölgelerde yağmur ormanı
Türkiye’de varlıkları
Orta Karadeniz ve Doğu Karadeniz bölgelerimiz ılıman iklim, mikroklima olarak subtropikal iklim yağmur ormanları bölgelerindendir. Fakat maalesef fındık, çay ve pirinç tarımı amacıyla bizdeki yağmur ormanlarının büyük kısmı yok edilmiştir. Türkiye’de varlıkları Orta ve Doğu Karadeniz bölgelerimizde bir hayli azalmış olarak devam ediyor.
Rize’de bir yağmur ormanından bir görüntü
Yağmur ormanları olma potansiyele sahip bölgelerimiz
Ağaçlar ve zengin çeşitlilikte yoğun bitkiler topluluğu olan her orman yağmur ormanlarından farksızdır. O halde Yağmur Ormanı terimindeki yağmur kelimesini mecazi kabul etmeliyiz. Karadeniz kıyılarımızın baştan sona her yeri, Marmara bölgemizin çoğu yeri ve Muğla cıvarları yağmur ormanlarının oluşmasına son derecede elverişlidir. Buralarda pek geniş orman arazileri olmasa bile potansiyel olarak yağmur ormanı bölgeleridir.
Yağmur ormanları ve önemi
Havadaki karbonu azaltmaları özelliğiyle yağmur ormanları diğer ormanlara göre birkaç misli daha fazla karbonu havadan çeker alır. Akdeniz bölgesindeki ormanlarla doğu Karadeniz ormanlarını kıyaslarsak daha iyi anlarız. Akdeniz bölgesindeki ormanlarda ağaç altı bitkileri hem tür olarak hem sayı olarak çok azdır ve ağaçlar seyrek olup aralarında fazla mesafe vardır. Yağmur ormanlarının en büyük önemi atmosferde karbon birikiminin olağanüstü boyutlarda artmasını önlemektir. Bundan başka kış soğuklarını kırması, yağmurları çekerek kuraklık riskini azaltması, toprağı her çeşit erozyondan koruması, hem bitkiler hem hayvanlar aleminden birçok canlı türlerine yaşam alanı olması gibi faydalarıyla yağmur ormanları dünyada birinci derecede hayati önem taşıyor. Ülke ekonomisi için ormanların bölge halkına kerestecilik, arıcılık, orman meyveciliği, parfümcülük ve yenebilir değerli mantarların doğal şartlarda üretimi vb iş sahaları kazandırması gibi bir önemi de var.
Ormanların yağmur çekmesi
Çok geniş arazi kaplayan gür ormanlar yağmuru çeker. Bütün Karadeniz kıyı kesimlerimiz, Marmara bölgemizin bir bölümü ile Muğla civarları ormanlaşmaya çok elverişlidir. Ormanları arttırılırsa bu bölgeler daha fazla yağmur çekecektir. Ve sonuçta gerçek yağmur ormanlarına daha fazla sahip olacağız.
Türkiye’deki yağmur ormanları nerelerde?
***
Orta Karadeniz Bölgesi ve doğu Karadeniz Bölgesi. Fakat maalesef fındık ve çay tarımı amacıyla ormanların çok büyük bir kısmı yok edildi. Ayrıca Zonguldak’taki ormanları da yağmur ormanı kapsamında kabul edebiliriz.
Aslında ormanlar yağmuru çekmesi yanlış bir tabir. Bol yağış alan yerlerde bitki örtüsü gür oluyor.
***
Bu iddiada haklılık payı var. Doğu Karadeniz bölgesinin coğrafik özellikleri bolca yağmur sağlıyor. Ama yağmur ormanlarının yağmurları arttırması da doğrudur. Yağmur ormanı olmayan diğer ormanlar ise çok yoğun ağaçlıklı olması ve çok geniş arazileri kaplamış olması şartıyla onların da yağmurlara etkisi kesinlikle olur.
Yağmur ormanları Türkiye’de tam olarak nerede? Şehir olarak neresinde?
***
Sinop’tan Artvin’e kadar tüm kıyı illerimiz. Ama maalesef pek orman bırakmadılar. Fındık ve çay tarımı için ormanların çok büyük bir kısmını yok ettiler. Kalan ormanları da taş ocağı vesaire sebeplerle mahvetmekte kararlılar.
Bursa’da son dönemlerde su sıkıntıları çıkmaya başladı. Baraj bölgelerine yakın ormanlık alanları yağmur ormanlarına dönüştürmek için hangi tür ağaçlar ve ne gibi çalışmalar yapılabilir?
***
Yağmur ormanı oluşturmak pek mümkün değil. Bunun için çok fazla yağmurlu bölgeler lazım (Doğu Karadeniz ve Muğla civarı gibi). Ayrıca Bursa il sınırları içinde çok farklı iklim bölgeleri var. Ormanlık alanlar demizşsiniz. Zaten orman var ise çok iyi bir şey. Ama ormanlık alanlarda ağaç kalmamışsa o takdirde tohumlarıyla hızlıca çoğalan ağaçlardan oralara ekmek lazım. Marmara denizi kıyılarında, deniz seviyesi gibi alçak bölgeleri çabucak ağaçlaştırmanın en kolay yolu Kıbrıs mimozasıdır. Oralara fidanları bir defa dikince, sonrasında tohumlarıyla hızlıca her yeri kaplar. Bu tür daha fazla soğuk olan yerlere uymaz. İl geneline en uygun ve kendiliğinden (tohumlarıyla) çok süratle çoğalan bir tür ise “dişbudak yapraklı akçaağaç”tır.
Yağmur ormanları neden yok olmakta?
***
Tek etken insanlar. Tarım arazisi açmak gibi nedenlerle ormanları yok edip duruyorlar. Meselâ Doğu Karadeniz bölgemizde fındık ve çay tarımı amacıyla ormanların yarısından çok fazla kısmı yok edildi.