Zekova ağaçlarında ana gövdesi biraz kısa ama oldukça fazla kalınlaşır. Pekçok dik ana dallardan çevreye yaydığı dallarla üst kısmı geniş olur. Ağacın boyu yerine göre 10 metre ile 30 metre arasında değişir. Sonbaharda yaprakları hoş renklere bürünür.
Bir zelkova bonsai örneği
Kış soğuklarına en fazla -30C dereceye kadar dayanır. Fidan üretimi tohumla olup tohumların çimlenmesi için iki ay kadar kış soğuğu süreci gerekir.
Mini fidanları bonsai sanatı değeri taşımadığı halde zelkova bonsai adıyla satılır. Bugünkü konumuz bu mini fidanlarıdır.
Zelkova bonsai bakımı
Öncelikle bilin ki iç mekanlara uygun değildir. Ancak sürekli açık pencere yanında olması ve günde birkaç saat güneş alması şartıyla salon-ofis iç mekanlarda yetiştirebilirsiniz. Ayrıca kış boyunca yapraklarını dökmüş olarak soğukta dinlenmesi lazım. Fakat -4C dereceden daha fazla donmalara maruz kalmamalıdır. Gerçi normalde orta şiddet don olaylarına dayanıklıdır ama saksıda mini bir fidan veya bonsai olarak yetişiyorsa o kadar soğuklara dayanması mümkün değildir.
Bu türün bonsaileri iki tiptir. Biri gerçek sanatsal anlamda bonsai olup fiyatı oldukça yüksektir. Diğeri ise aşağıda resimde gördüğünüz gibi yamuk yumuk geliştirilmiş Zelkova fidanlarıdır. Her yerde bunları bonsai satarlar.
Sizinki sanatsal değeri olan gerçek bir bonsai ise herhalde birkaç on bin lira ödemişsinizdir. Bunlara çok özel bakım gerekir. Şu an için sanat eseri bonsailerin bakımı hakkında yeterli bilgim yok. Eğer internetten bilgi arayacaksanız aramayın. Tavsiyelerin zararını görürsünüz. En iyisi bonsai meraklılarının üye oldukları bir internet forum sitesine üye olun. İşin ustalarına bizzat danışmadan hareket etmeyin.
Aşağıdaki bilgiler sanat değeri taşımayan, bonsai havası taşısın diye yamuk yumuk şekil verilmiş zelkova fidanlarını biraz güçlendirmek içindir. Bunları zelkova bonsai adıyla satıyorlar. Bonsaileştirmek için aşağıdaki tavsiyelerime göre yetiştirin. İki üç yıl geçince bonsai ustalarının bilgileri ışığında devam edin.
Zelkova bonsai
Güneş isteği
Zelkova fidanları günde en az 5 saat kesintisiz direkt güneş ister. Fakat saksıda çok hassas oluyorlar. Bundan dolayı haziran ortasından ağustos ortasına kadar güneş ışınlarını sera tülü ardından almaları gerekir.
Hızlı gelişim
Kış boyunca yeterince üşümesi ve ilkbahardan sonbahara sürekli açık havada durması lazım. Bu şartlar olmazsa zaten yaşaması pek mümkün değil.
Toprak
2 ölçü torf toprak + 1 ölçü 3mm iri taneli dere kumu + 1 ölçü küçük taneli ponza taşı karışımı yapın. Ponza taşı yerine taneli leonardit veya mangal kömürü kırpıntıları da olur.Dere kumu yerine ise kiremit ya da tuğla 3-4mm gibi parçalara ufalayarak kullanabilirsiniz.
Derin olmayan ama geniş saksı kullanın ki kökler iyice çevreye yayılsın. Çünkü Zelkova bonsailerinde nebari denen ana gövde dinindeki kalın köklerin görünümü (şart değil ama) önemlidir. İleride gerçek bonsai edeceğiniz zaman bu köklere ihtiyacınız olacak.
Zelkova fidanlarının toprak dışına köklerini çıkarma gibi bir özelliği var. Dışarı çıkan köklerin üzerini hafifçe toprakla örtmelisiniz.
Saksı-toprak değiştirme
İki yılda bir, kış sonunda saksı veya toprak değiştirin. Saksıdan çıkarırken kökleri topraktan fazla ayırmayın. Toprak saksının kalıbını almış ve sıkı bir bütün halinde ilse kenarlardan ve alttan toprağın birazını ayırmaya çalışın. En kenarlardan ve en alttan biraz kök budaması yapın. Sonra yeni toprak ilavesiyle saksıya yerleştirin.
Sulama
İlkbahardan sonbahara kadar sık sık sulayın. Toprak asla kupkuru olacak kadar kurumamalı. Diğer zamanlarda ise toprak kurudukça, hiç bekletmeden sulayın. Ayrıca yaz kış her zaman sulama suyunu bolca tutmalısınız. Öyle ki toprak adeta yıkanacak. Buna önem verin. Ayrıca sulama suyu fazla kireçli olmamalıdır.
Yaz sonu sulaması
Kışın yapraklarını döken bitkilerden olan zelkova sonbaharda yapraklarının rengini değiştirir. Kırmızımsı, morumsu ve sarımsı çeşitli renklere bürünür. Ama bunun kesinleşmesi için yaz sonunda biraz su sıkıntısı çekmesi lazım. Yani eylülün ikinci haftasından itibaren toprak kupkuru oldukça sulayın. Yapraklarda renklenme başlayınca sulama sıklığını biraz arttırın.
Bitki besini
Salon bitkilerine özel sıvı bitki besininin genel kullanım çeşidinden vermelisiniz. Tavsiye dozajının üçte birini suya karıştırarak her üç sulamada bir, mayıstan ağustusa kadar vermeniz yeterli olur.
Budama
Her kış sonunda istediğiniz şekli vermek için iyi bir budama makası kullanarak dikkatlice budayın. İlkbahar ve yaz boyunca olmaması gereken yerlerden çıkan filizleri ise ilk gördüğünüz anda yok etmelisiniz. Ama gelişigüzel bir şekilde kopartmayın. Bir makas ise tam diplerinden kesin.
Zelkova fidan üretimi
Tohumlarını sonbaharda ya da en geç ocak ayının sonuna kadar ekmelisiniz. Sürekli dışarıda açık havada tutun ve toprak kurudukça sulayın. İlkbahar gelince sulama sıklığını arttırın. Tohumlar kış üşümesi sürecinden sonra ilkbaharda çimlenirler.
⇒ Yarı olgun dal çeliği yöntemi zelkova için yaz aylarında uygundur.
Kış başında ise olgun dallarından çelikler hazırlayın. Sürekli dışarıda tutun ve ara sıra sulayın. Fakat don olaylarından korumalısınız. İlkbaharda filizlenseler bile köklenmeleri henüz başlamamış olabilir. Bakımını dikkatli yapın.