Deniz kenarı toprakları, doğal olarak tuzlu araziler, kıraç topraklar ve yıllarca sürekli hayvan gübreleri ve nitratlı suni gübreler verilen topraklar. Tümü tuzlu topraklar sınıfındandır. Bitkileri sağlıklı yetiştirmek için bilmemiz gereken temel özelliklerden biri tuzlu toprak uyumlusu olup olmadıklarıdır. Bu bilgi sayesinde hem araziye uygun bitkileri seçer hem de bitkilere yanlış gübre verme hatasına düşmeyiz. Veya o toprağı iyileştirmemiz şarttır.
Tuzların bitkilere zararları
Tuz (yemeklik tuz, sanayi tuzu, yol tuzu, şeker gübresi, üre, nitrat gübresi ve diğer tuzlar) tuzlu toprak uyumlusu olmayan bitkilere zarar verir.
- Toprakla veya gübre ile veya su ile bitkilerin bünyesine geçen tuz kış soğuklarına direnci kırar. Kışı atlatamazlar. Tuzlu toprak uyumlusu bazı bitkilerde ise durum tam tersinedir.
- Tuzlu topraktaki bitkiler toprak yeterince nemli ve hatta sulu olsa bile o topraktan su alamazlar. Susuzluktan ölürler.
- Tuzlu toprak uyumluluğu yeterince yüksek olmayan ağaç ve çalı türlerinden bazılarında tuz köklerle alınır ve yapraklara iletilir. Yapraklarda toksik madde birikimi olur. Kurumalar, ağarmalar, renksizleşmeler meydana gelir. Yapraklar tuzla dökülür. Eğer bitki tuzu yapraklarla atarak tuzdan kurtulamazsa tuz dallarda kalır ve o dallar kurur. Duruma göre bitkinin tamamı ölebilir.
Tuzlu topraklar nerelerdedir ve nasıl iyi hale gelirler?
Deniz kenarlarında topraklar iki sebeple tuzlu olur. Biri fırtınalarda kıyıya vuran büyük dalgaların hem sıçraması hem sıçrayan tuzlu suyu rüzgarın daha da içerilere aktarması. Bazen de kıyı arazileri zaman zaman deniz suyuyla göl haline gelir. İkinci sebep denizden karaya doğru yılın bazı dönemlerinde sürekli güçlü rüzgar esmesi ve deniz yüzeyindeki dalgalardan tuzlu su zerrelerini alıp sahile ve birkaç yüz metre içeriye kadar getirip bırakması.
Buralarda topraklar tuzludur. Ve tuzlu topraklara uyumlu olmayan bitki türleri buralarda ya hiç yaşayamaz ya da son derece sağlıksız, zayıf ve çelimsiz gelişim gösterirler. İyileştirmek için bir şeyler yapmanız lazım. Toprağı çok derinden belleyerek dere kumu ve ponza ile süzekliğini iyice arttırın. Bu sayede yağan yağmurlar ve sulama suyu topraktaki tuzun hiç olmazsa bir kısmını derinlere götürür. Fakat bu tam bir çözüm değildir. En iyisi hem toprağı ıslah etmek hem de böyle yerlerde sadece tuzlu toprak uyumlusu bitkilerden yetiştirmektir.
Kıraç topraklar tuzludur. Mümkün olduğunca çok miktarda bitkisel çürüntüler ve leonardit toprağa katmak gerekir. Ayıca yüksekliğin biraz artması ve en üst kısmın suyu süzdürebilirliğinin de artması için bolca saman, dere kumu ve ponza taşı kullanmalısınız. Bunları sağladıktan sonra orayı tarıma elverişli hale getirmiş olursunuz.
Kıraç olmasa bile kendiliğinden tuzlu araziler var. Bunların ıslahı biraz daha zor. Çünkü arazinin kendisi tuz kaynağı. Aynen kıraç topraklardaki gibi toprağı iyileştirecek maddeleri iki misli daha fazla kullanmak gerekir. Ve elbette bu toprağı iki misli daha derinden işlemek gerekir. Ta ki uzun süreli yoğun yağmurlar derinlerdeki tuzları yukarı çıkarmasın.
Gübrelerin tuzluluklarına dikkat edin
Suni gübrelerden bazıları bütünüyle bir tuz çeşididir. Hayvan gübrelerinin ise tümü tuzludur ama tuzluluk dereceleri farklıdır. Aşağıdaki detayları okuyun.
Hayvan gübreleri
Bu konu ayrı bir sayfada ele alındı. Lütfen oraya bakın: ⇒ Hayvan gübrelerinde tuzluluk problemi
Suni gübreler
Üre nitrat gübresi ve şeker gübresi aslında tuz bileşikleridir. Nitratlı her gübrenin kullanımında iyi düşünün. Her bitkiye faydaları olmaz. Bitkilerinize bu tip gübrelerden verecekseniz uzmanlarına danışın. Bilmiyorsanız hiç kullanmayın.
Uzun yıllar boyunca gübrelenen tarlalarda toprak ıslahı gerekir mi?
Hayvan gübreleri kullanmışsanız iki durum var. Eğer böyle bir tarlanın bulunduğu yer çok yağışlı bir iklime sahip ise ve toprak iyi derecede süzek ise gerekmez. Aksi takdirde gerekir.
Nitratlı suni gübreler kullanmışsanız her halükarda kesinlikle gereklidir.
6 yıl ile 10 yıl arasında bir defa yukarıda kıraç toprakların ıslahı konusunda anlattığım gibi gerekenleri yapmalısınız.
Anız yakma meselesi
Bu sayfanın konusu değil ama toprak ıslahından bahsederken bunu ele almak iyi olacak. Çiftçilere ısrarla anız yakmayın der dururlar. Fakat anız yakmazlarsa gereken çalışmalar fazla masraflı oluyor. Herkes bu masrafları kaldıramıyor. Peki çözüm nedir? Her 5-6 yılda bir toprağa bitkisel çürüntüler ve leonardit katarak küçük çapta toprak ıslahı yapmaktır. Böylece anız yakmakla kaçırdığınız avantajlar büyük ölçüde yerine gelir. Bitkisel çürüntülerin niteliği ve leonarditin yeterli oranı belki çok daha fazla fayda sağlar. Bu iş ciddiye alın derim.
Tuzlu topraklar uyumlusu bitkiler
Hangi bitkiler tuzlu toprak uyumlusudur, nasıl anlarız? Herkesin anlayacağı veya bileceği basit yollar.
- Nesilden nesile insanlar hangi bitkiler için ısrarla “Buna kuş gübresi çok iyi geliyor” diyorlarsa anlayın ki o bitkiler tuzlu toprak uyumlusudur.
- Diğer yolu yaşadığınız tecrübelerdir. Bırakın kuş gübresini, yanmış sığır gübresi bile zarar veriyorsa o bitkiler tuzlu toprak uyumlusu değildir.
- Hangi bitkiler gübreyi fazlaca verip ölçüyü aştığınız halde gayet gür gelişiyorsa onlar tuzlu toprağa uyumlu bitkilerdir.
- Kuş gübresi verdiğinizde coşan bitkileriniz tuzlu toprak uyumlusudur.
- En güvenli yolu uzman bilgileri bulmak. Bu biraz zor. Yani her bitki için tuzlu toprak veya kuş gübresi ya da nitratlı suni gübre olur mu olmaz mı bilgi bulmak pek kolay değil.
Birkaç örnek
Her yerde parklarda bahçelerde en fazla kullanılan süs bitkilerinden Yucca türleri.
Doğu Karadeniz bölgesinde çay bitkisine nitratlı gübrelerden verilir. Dolayısıyla çay tuzlu toprak uyumlusudur. Mısır ve lahanalar da tuzlu toprak uyumlusudur.
Cordyline ‘Red Star’
Deniz kıyısı tesislerine ve bahçelerine dikmek için
Güneşli yerlere
Yucca, Cordyline (‘Red Star’ kültivarı), limon servi, begonvil, civan perçemi, pittosporum (yıldız çalısı), makas çiçeği, gayret çiçeği, rozet çiçeği, lavanta, çalı minesi ve yer mineleri, gazanya ve kozmos çiçeği uygundur.
Gölgeli yerlerde
Ortanca… İklimi yazın sürekli aşırı sıcak olmayan yerlerde kuzey cephelere küpe çiçeğinin her türünü, çeşidini dikebilirsiniz ama en uygunu ‘Mrs Popple’ kültivarıdır. Arap küpelisi daha uygundur ve güneşi de tolere eder. Bütün bunlar deniz kenarı sayfiye yerlerinde yaz sezonu için bahçelere uygundur.
Yukarıda adları geçen tüm süs bitkileri kış şartları pek fazla soğuk geçmeyen yerlerde uzun ömürlüdür. Yani her yıl yenisini dikmeye gerek kalmaz.
Tuzlu topraklar konusunda son olarak
Tuzlu toprak ile ilgili konular ve tuzlu topraklara uyumlu bitki türlerine ait sayfalar ⇒ Tuzlu Toprak kategorisinde listelenmiştir.
Çiçeklerime tuzlu su verdim. Kurtarmak için ne yapmalıyım?
***
hiç vakit kaybetmeden topraktan söküp kökleri yıkayın. İki gün suda bekletin (bu sırada günde iki defa su değiştirin). Sonra küçük saksılara dere kumu + torf karışımına dikin. Bir ay geçince köklerini kumlu topraktan hiç ayırmadan esas saksılarına toprak ilavesiyle aktarın.
Ceviz tarlamızı taşıma su ile suluyorduk. Sonradan tarlaya kuyu vurmaya karar verdik. Kuyudan su çıktı ama tuz oranı çok fazla ve tıpkı şişe sodası gibi asit var. Biz bu suyu nasıl kullanabiliriz? Ceviz ağaçlarına verilir mi ya da hangi bitkiyi ekebiliriz?
***
Bu mesele beni aşar. Yapmanız gereken en iyi şey suyun analizini yaptırmak. Sanıyorum yaptırmışsınızdır. Sonra sizin bölgenizdeki ziraat ofisine gidip analiz sonuç belgesini göstererek bütün bu soruları onlara sormalısınız.
Bulunduğum bölgede toprak uzun zaman işlenmemiş ve üzerinde küçük çalımsı bitkiler mevcut. Koyun otlatılıyor. Burayı ağaçlandırmayı planlıyoruz. Toprağın 5m altında yeraltı suyu mevcut ancak toprağın su geçirgenliği çok az. Su verildiğinde ya da yağmur yağdığında su maksimum 5cm altına geçiyor. Bu alana badem, akasya, dut ve kayısı diktim. İlkbaharda kalan sahalara da planlarım var ancak emeklerin zayi olmasından endişeliyim. Hangi türler dikmem konusunda fikrinizi alabilir miyim?
***
Bu konuda yapmanız gereken şey bölgenizin ziraat ofisine başvurup onlara danışmanızdır. Her bölgenin kendine özgü iklim ve toprak şartlarına göre nelerin yapılacağına ve hangi tür bitkilerin yetiştirilebileceğine dair en kapsamlı bilgiler o civarların ziraat ofislerinde mevcuttur.
İşletmemizde sıvı gübre lagünlerimiz var. Zaman zaman sızıntılar yaşayabiliyoruz. Bunu önlemek adına lagünü gübreye dayanıklı ağaçlar ile çevirmek istiyorum. Önerebileceğiniz ağaç çeşit veya çeşitleri var mıdır? İnternetten araştırmalarıma göre okaliptusu düşündüm. Doğru bir tercih midir? Toprak yapısı anladığım kadarıyla killi?
***
Sürekli olan sızıntılar ve üstelik killi toprakta sürekli tuz birikimi olunca durum farklı. Belki tam deniz suyuna dayanıklı bitkiler olabilir ama gübrelerdeki tuz çeşitliliği başka bir şey. Bahçemde gördüğüm kadarıyla tuz toleransı çok yüksek denen bazı türler bile gübrenin fazlalığında yaşayamıyor. İsterseniz ılgın ve okaliptus deneyin. Ayrıca bazı bitkiler her ne kadar tuzlu toprak uyumlusu olsalar bile eğer fidanları normal toprakta büyütülmüşse aniden aşırı tuzlu toprağa geçmekle çürüyebilir. Bölgenizin ziraat ofisine danışmanızı tavsiye ederim.
Yolların tuzlanmasıyla ilgili olarak.. Her yıl dikim gerektirmeyen, soğuğa dayanıklı ve tuzla beslenen kolay yetişen bir bitki önerebilir misiniz?
***
Hiç bir bitki tuzla beslenmez. Böyle bir şey yok. Ama tuzlu topraklara belirli ölçülerde dayanabilen türler var. İstanbul için uygun bir tür ılgındır. Sayfası: Tamarix, ılgın
Buradaki toprak tuzlu. Dışarıda kış mevsim (-30 dereceye) kadar düşmekte. Rakım 1650. Birkaç tane bahçe bitkisi önergenizi rica ediyorum.
***
-30C dereceyi aşmıyorsa Yucca uygundur. Ilgın olabilir ama o kadar soğuğa dayanması fazla rüzgar almamasına bağlıdır. İnci çalısı tam uygun. Hanımeli için soğuk tamam ama tuzlu toprağa uyar mı biraz şüpheli. Limon servi (cüce çeşidi) olabilir. Ve kasımpatı. Daha birçok tür vardır elbette ama hem tuzlu toprağa uygun hem -30C derece don olaylarına uygun uzun ömürlü bitkiler şimdilik bu kadar biliyorum veya hatırlayabildiklerim bu kadar.
Yonca yem bitkisi ilk yılı tuz oranı yüksek su ile sulasam yoncanın tuz ile arası nasıl?
***
Bu konuda hiç bilgim yok.
Ankara temelliden ailecek vakit geçirmek için hobi bahçesi aldık. Oranın halkı bahçenin olduğu araziye önceden orası bataklıktı diyor. Toprağı killi toprak. Suyu da tuzlu su. Bitkiler ve ağaçlar yetişmiyor. Sizce hangi ağacı dikmeliyiz nasıl bir yol izlemeliyiz hangi gübreyi kullanmalıyız?
***
Sayfanın bütünü zaten sorunuzun detaylı cevabı. Öncelikle yapmanız gereken şey toprağı ıslah etmektir. Sulama suyunuz da tuzluymuş. Bu daha ciddi bir problem. Hiçbir bitkinin yetişmediği bir araziyi hobi bahçesi parsellerine ayırıp satışa çıkarmak ve müşteri bulmak tam bir şeytan zekası işi. Satıcıları tebrik etmek mi gerekir yoksa küfür etmek mi gerekir bilemiyorum. Siz tuzağa düşmüşsünüz.
Evimizin bahçesine sondaj yaptırdık. 95 metreden su çıktı. 4 senedir bahçe yapıyorum. Domates, biber, fasulye ekiyorum. Başta iyi oluyor ama daha sonra kuruyup gidiyor. Ne yaptımsa çaresini bulamadım. Suyu tahlile yolladım sonuç çok tuzlu geldi. Ne yapabilirim? Hangi sebzeleri ekebilirim?
***
Suda fazla kusur aramayın. Ben ve komşularım sizin gibi artezyen kuyusu suyu kullanıyoruz. Egzama vesaire cilt problemlerine birebir şifa. Bitkilere pek iyi değil gibi görünse de aşağıda yazdıklarımı uygularsanız sebzeleriniz sorunsuz gelişip ürün verirler. Komşularımdan işi bilenler çok iyi sebze yetiştirirken bazıları sizin gibi suda kusur buluyor.
1- Toprağı derinden belleyerek saman, dere kumu ve özellikle leonardit toprağa bol bol karıştırın, iyice çapalayıp toprakla iyice karışmalarını sağlayın.
2- Bahçenizi sadece 3 yılda bir güzelce gübreleyin. En iyisi koyun gübresidir. Sadece üç yılda bir defa, sonbaharda bolca gübrelemeniz yeterli.
3- Her ilkbaharda sebzeleri dikmeden önce birkaç defa toprağı iyice çapalayın.
4- ilk gelişim gübresi olarak şeker gübresi veya dap gübresi mutlaka kullanın. Her ilkbaharda, fide ekerken, fidelerin 8-9cm uzağından.
5- Sulamalarda aşırı kaçmayın. Bazı komşularım artezyen kuyusu sayesinde su neredeyse bedavaya geliyor diye bahçelerini bol bol suluyor. Ama artezyen kuyusu suyunu gereksiz yere bolca kullanmaları sonucunda toprağın dengesi bozuluyor, sonuçta sebzeleri ve narenciye ağaçları problemli oluyor. İsterseniz damlama sulama sistemi yaptırın.
Yukarıda yazdığım 5 maddeyi aynen gerçekleştirdiğiniz takdirde bahçenizden gereken verimi alırsınız.