Kök çeliği

Bitkileri eşeysiz (vegetatif) üretme usullerinden biri olan kök çeliği yöntemiyle oldukça başarılı ve verimli üretim yapılabilmektedir. Başarı diğer çeliklemelere göre daha hızlı, daha sağlıklı ve daha avantajlı olur. Bu usulün kökeni çok eski çağlara kadar uzanır. İlkin Çin’de yapmaya başlamışlar. Daha sonra bütün dünyaya yayılmış. Nedense Türkiye’de pek bilinmiyor.

Diğer usullerden farkı

Bu usul ile oldukça başarılı ve verimli üretim yapmak mümkündür. Başarı diğer çeliklemelere göre daha hızlı, daha sağlıklı ve daha avantajlı olur. İlk yılda üç yıllık gibi gelişim sağlarsınız. Normal bir çeliklemeyle ağaç türü bir bitki eğer üç dört yıl sonra çiçek açıp meyve vermeye başlıyorsa, kök çeliği usulünde daha ilk yıl bitki birkaç yıllık gelişim gösterir ve ertesi baharda çiçek açar. En geç iki yıl sonra.

Hangi türlerde kök çeliği işe yarar?

Kışın yaprağını döken çalılar, ağaçlar ve çok yıllık bazı otsu süs bitkileri kök çeliği ile üretim yöntemine elverişlidir. Kışın yaprağını dökmeyen ağaç türlerinden pek azında işe yarar. Mesela narenciyelerde mümkündür.

Kökleri beyaz, şeffafımsı ve kolay kırılan küçük bitkilerde bunu denememelisiniz. İşe yarayacağını hiç sanmam. Uzun ömürlü otsu süs bitkilerinden hangilerinde bu usul geçerlidir, zamanla deneyerek sonucu görebilirsiniz. Kökleri kalın ve güçlü olan türlerde işe yarama ihtimali büyük. Soğanlı bitkilerde olmaz. Yumrululardan bazılarında olur.

Aşılı bitkilerde kök çeliği

Aşılı güllerde, aşılı meyve ağaçlarında neyle karşı karşıya olduğunuzu, başka bir bitki yetiştiriyor olma riskini bilmeniz gerekiyor. Yani aşılı bitkilerde kök kısmı tamamıyla farklı bir bitkidir.

İstisnalar

Aşıda kök kısmı olarak kullanılan bitkiler her toprağa uyumlu, toprak hastalıklarına dirençli ve aynı zamanda kuvvetli köklenme gösteren türlerden seçilmiştir. Örneğin kumkuat, limon vb narenciyelerde kök bitki olarak turunç, troyer ve üç yaprak portkalı gibi ağaç fidanlarının kullanımı yaygındır. Armutlarda ahlat, güllerde ise genellikle yabani gül (kuşburnu) kullanılır. Eğer amacınız üzerlerine aşı yapacağınız fidanlar elde etmek ise aşılı bitkilerden kök çeliği yapmanız çok akıllıca olur. Bu fidanlar çok süratli büyür. Sonra üzerlerine aşı yaparsınız.

Kök çeliği nasıl yapılır?

Zamanı önemli. Her zaman olmaz. Usulüne de dikkat etmelisiniz. Bitki türüne göre farklı şartlar gerekebilir. İklime göre sakınılacak faktörler olabilir.

Kök çeliği alma zamanı

En uygun zaman aralık ortası – ocak ortası arası dönemdir. Bu dönemde bitkiler uyku halinde olup köklerine pek ihtiyaçları yoktur. O sırada kök almak bitkiye zarar vermez. Çünkü bitki her türlü stresten uzaktır. En önemlisi, bu zamanda köklerde fazlaca enerji depolanmıştır. Yani o kök çelikleri eğer tutarsa mukemmel güçlü gelişecekler.

Bir bitkiden ne kadar kök alabiliriz?

Fazla seri üretim yapmak için bütün kökleri almamalısınız. Ana gövdeye bağlı köklerin üçte birini geçmemeli.

Kök almayı nasıl yaparız?

Bitkinin dibini dikkatle kazın. Ana gövdeye bağlı köklerden birini keserek alın. Çok ince olmamalı. Ortalama kurşun kalem kalınlığında olmalı. Küçük bitkilerde ise kurşunkalem kalınlığında kök belki hiç yoktur. Onlardan mümkün olan en kalın köklerden seçin.

Kök çeliği yapma ve toprağa ekme yolu

Kökü 8 – 10 cm kadar veya en fazla 15 santime kadar parçalara bölün. Bunu yaparken kökün başını sonunu karıştırmayın. Çünkü çelikleri yan değil diklemesine dikeceksiniz. Ters olursa işe yaramaz. Keserken parçaların üst kısmını düz, alt kısmını çaprazlamasına keserseniz karıştırmazsınız. Alt kısma gelen kesiği sülfür (kükürt) tozuna bulayın ki çürüme olmasın.

Toprak çamurlaşıcı türden olmamalı. Uygun bir köklendirme toprağı hazırlayın. Kök çeliklerini en üst kısmı 2,5 cm toprağın altında olacak şekilde gömün. Yani hiçbir kısım toprak dışında kalmayacak. Kök çeliği ile üretimde toprak kurudukça sulamak gerekiyor. Fazla sulama çürümeye sebep olabilir.

Kök çeliklerini don tehlikesi olmayan yerlerde direkt esas yerlerine bahçelere dikebilirsiniz. Yoksa uygun boyutlarda saksılara dikmeli, camekanlı yerlerde donmalardan korumalısınız.

Çelikleri diktiğiniz saksıları önce bir müddet soğukta tutun. Bir iki ay gibi. Sonra güneşin ısıttığı bir yere alın. Güneş toprağı ısıtınca kökler aktifleşir ve filizler gelişmeye başlar. Ya da devamlı açık havada tutuyorsanız farketmez. Bahar gelince güneşin toprağı ısıtmasıyla kökler filiz verir.

Filizler belirdiğinde ilk iki hafta öğle civarı tepe güneşinden koruyun. Bir gelişmeye başladı mı hızlı ve kuvvetlice büyürler.

Otsu gelişim gösteren süs bitkilerinde filizlenme çok erken başlar. Havalar soğuksa don tehlikesine karşı dikkatli olmak gerekiyor.