Bir gölevez tarlası
Araceae familyasının fil kulağı adı verilen türlerinden olan Colocasia esculenta bu bilimsel adından daha ziyade bizde gölevez, dünyanın birçok yerinde taro ismiyle tanınır. İnsanlık tarihinde (bilindiği kadarıyla) tarımı ilk yapılan bitki türlerinden biridir. Esas ana vatanının Hindistan’ın güneyi ile güney-batı Asya olduğu düşünülüyor. Fakat Asya’nın tüm güneyinde insanlar tarafından yaygınlaştırılmış ve zamanla dünyanın birçok yerine götürülmüştür.
Özellikleri
Boyu ve yaprak iriliği yumrusunun iriliğine ve gücüne göre değişir. Yaprakları (yaprak saplarıyla beraber) bir adam boyunu geçebilir. Yaz sonunda uzun külaha benzeyen sarımsı renkte çiçek açar. Kışın soğuktan yaprakları kurur. İlkbaharda yeniden ve hatta önceki yıla göre daha iri yapraklı gelişir. Toprak altındaki yumrusunun kış soğuklarına dayanıklılığı en fazla -12C dereceye kadardır. Yine de -6C dereceden daha fazla soğuk risklidir. Kışın toprağın üst yüzeyi kuru yapraklar vs malç ile ile örtmek iyi olur.
Gölevez yumrularına korm denir. Çünkü özellik bakımından su-besin depolama amaçlı bir organ olmaktan öte, aynı zamanda gölevezin ana gövdesidir ve her şeyidir. Her yerinden filiz verme ve köklenme özelliği taşır.
Gölevez kormları
Gölevez tarımı
Colocasia esculenta, gölevez en çok tarım amacıyla yetiştirilir. Dünyanın pekçok yerinde tropikal – subtropikal iklim kuşaklarında ve Akdeniz iklimi olan bazı yerlerde (Türkiye’de ise Mersin – Antalya civarlarında) tarımı yapılır.
Toprak altı rizomu, yaprakları ve yaprak sapları yemeklerde kullanılır. Genel olarak rizomu aynı patates gibi çeşitli şekillerde pişirilerek ve kızartılarak yenir.
Gölevez tarımı çeltik tarlası gibi fazla sulak araziler istiyor. Çünkü gölevezden iyi bir verim almak sürekli ıslak toprak sayesinde mümkündür. Eğer bir müddet tamamen susuz kalsa tüm yaşamsal aktivitelerini bırakıp uykuya geçme özelliği var. Fakat sürekli durağan su birikintisinde kalması da zararlıdır. Bu takdirde hastalıklanmalar ve çürümeler baş gösterir.
Damlama sulama sistemleriyle sulama sayesinde hem eğimli veya taraçalı gibidaha çeşitli arazilerde tarımı mümkün olur hem de çok büyük çapta su tasarrufu avantajı kazanırsınız. Yaz mevsimi kurak geçen Akdeniz ikliminde gölevezlerin hiç susuz kalmaması için damlama sulama daha elverişli ve daha avantajlı bir yöntemdir.
Süs bitkisi olarak yetiştirme
Colocasia esculenta hem gösterişli bir bahçe bitkisi hem de dekoratif bir salon bitkisidir. Ayrıca süs bitkiciliği alanında birçok gösterişli hibrit ve kültivarları geliştirilmiştir. Bir kültivarından daha önce bahsetmiştim. ⇒ Kara büyü (Black Magic).
Evlerde gölevez yetiştirme
Güneşli pencere önünde tutmalı ve yapraklarına dadanacak örümcek bitlere karşı sürekli tetikte olmalısınız. Her tür filkulaklarının iç mekanlarda amansız düşmanı bu parazitlerdir. Onun için en başta uyarıda bulunuyorum. Haftada en az bir defa yapraklarının her tarafını ıslak bezle iyice silmekle zarar vermelerini kontrol altında tutmanız mümkündür.
Sulamayı toprağında hafifçe bir kuruma gördükçe yapın. Toprağın fazla kurumasını beklemeyin. Bitki besini salon bitkilerine özel sıvı besinden genel amaçlı veya yaprak amaçlı ikisi de uygundur. Gelişim gösterdiği zamanlarda ayda bir defa yeterli. Yıldan yıla yumru irileştikçe yapraklar da irileşir. İrileştikçe bitki besini verme sıklığını arttırmalısınız. Mesela ayda bir vermek yerine her beş sulamada bir veya her üç sulamada bir gibi.
Pazar yerlerinde patates gibi gölevez yumrularından satıldığını görüp de alırsanız yeşertebilirsiniz. Saksıya üst kısmı hafifçe toprak dışında kalıp güneş ışınlarıyla ısınacağı şekilde dikin ve sulayın. Güneşin ısıtması ve suyun etkisiyle hem kök salar hem yaprak verir. Toprak olarak hazır poşet toprak (saksıda evde yetiştirmek için) uygundur.
Gölevez bol bol yeni yumrular üretir. Bunları ayırmakla çoğaltabilirsiniz.
5 yıldır balkonda yetiştiriyorum. Fakat geçen yazdan beri pek gelişim göstermiyor. Herhangi bir sorunu yok gibi görünüyor fakat yaprak açmıyor. Işık, besin sulama vs. bir eksiği de yok. Saksısının dar geldiğini düşünüyorum. Bu durum gelişimin durmasına yol açar mi? Oldukça yogun kökleri olan bir bitki çünkü. Bir de gövdesi oluşmaya başladı. Yani yeni yaprak olustukça topraktan yükseldi. Yaşlanmış mıdır? Yenilemek mi lazımdır?
***
Gölevez ve diğer fil kulağı bitkilerinde yetiştirenlerin fark edemedikleri ciddi bir problem daima olur ve bu sebeple salon süs bitkisi olarak kullanımları 70’li yıllarda azalarak sona ermiştir. Problem yaprakları kemirip hem bitkinin tüm enerjisini sömüren, hem yaprak ömrünü kısaltan örümcek bitlerdir. Gözle görülmeleri zor ve bu yüzden bitkinin sahibi sorunun ne olduğunu asla çözemez. İlaçlamak ya da hemen her gün yaprakları ıslak bezle silmek şart. ⇒ ayrıntılı bilgi
Bazı fil kulağı türlerinde korm denen yumru zamanla yukarı doğru gövde benzeri bir hal alır. Bu normal bir şey. İsterseniz kormu tepeye yakın yerden kesip ayrı yerde köklendirebilirsiniz. Ana korm ise yanlardan filizlenip tekrar yapraklanacaktır.
Fil kulağı çiçeğimi yeni aldım. Yapraklarında su birikiyor. Nedenini merak ediyorum.
***
Bu türlerde olağan bir şeydir. Özellikle fazla sıcak olmayan ve hava akımlarının hiç olmadığı yerlerde/zamanlarda daha fazla oluyor. O su damlacıkları okzalik asit içerir. Damladığı yerler mesela tahta parke ise kalıcı lekeler daha doğrusu hasar lekeleri yapar.
Gölevez/taro almak istiyorum. Bitlenme problemi ile önlem almama rağmen diğer türlerini etkiler mi?
***
Sadece gölevez değil tüm fil kulağı türleri (kala türleri de dahil) ev ortamlarında mutlaka fena halde örümcek bitlerle dopdolu olur. Yaprakları mahvederler. Sürekli ilaçlamak gerekir.
Gölevezi yere bahçe ye ekmeyi planlıyorum. nasıl yapabilirim nasıl bir yere ekmem gereklidir?
***
Sadece toprak yüzeyine çok yakın olmasına dikkat edin yani derine gömmeyin. Peki acaba acaba ikliminiz uygun mu? Orada kış soğuklarına dayanır mı? Hangi şehirde olduğunuzu yazmamışsınız. Yukarıdaki bilgileri okuyun. İhtiyacınız olan her bilgi var.
Düz yapraklı fil kulagı soganı edinmek istiyorum. Piyasada çok pahalı. Gölevez aynı mı?
***
Gölevez diğerlerine göre daha sade görünümlü yeşil yapraklı oluyor. Fakat Türkiye’de hiçbir çiçekçide hiçbir tür filkulağının yumrularının veya soğanlarının satışı yok. Gölevez istiyorsanız Mersin’de pazar yerlerinde aynen patates gibi yemeklik amacıyla kilo ile satarlar. O yumruları toprağa ekip sıcak ve güneşli yerde tutar, sık sık sularsanız hızlıca yaprak geliştirirler. Eğer bu yumrulardan internet üzerinden çiçek meraklarına satan uyanıklar varsa, muhtemelen Mersin’de 1 kilosunun fiyatı ne ise, o fiyatın on mislisini sadece tek yumru için isteyeceklerdir. Kargo masrafı da cabası. Yani en fazla 1 lira eden tek bir yumruya en az 50 lira isteyecekler, buna ilaveten en az 80 lira da kargo parası..