Eskiden, plastikten tespihler icat edilmeden önce, Melia azedarach tohumları tespih yapımında kullanılan birkaç önemli maddeden biriydi. Bundan dolayı bitkinin bir adı da tespih ağacı‘dır. İran leylağı diğer bir adı. Aslında Fars leylağı demek gerekir, yani İngilizce adında Iranian değil Persian kelimesi kullanılır (eski zamanlardan gelen isimlendirmeyle). Ayrıca şemsiye ağacı da derler (umbrella tree). Bilimsel adındaki cinsi belirleyen Melia sözcüğü Yunanca’dan, kül anlamındadır. Türü belirleyen azedarach kelimesi ise Farsça azad diraht, soylu/bağımsız ağaç demektir (W).
Özellikleri
Tespih ağacı Meliaceae familyasındandır. Kışın yapraklarını döker. Himalayalar’ın güney eteklerinden güneydoğu Asya ve Avustralya civarlarına kadar yerler Melia azedarach türünün doğal yaşam alanlarıdır. Kocaman ve oldukça kalın gövdeli olmasına rağmen kısa ömürlü bir ağaçtır. İstisnalar vardır elbet ama ortalama olarak 20 yıl yaşarlar.
Onca kalın gövde oluşması hızlı gelişim göstermesiyle ilgilidir. Gerçi hızlı ama bir o kadar da kof. Mesela dallar gevrek ve kırılgandır. Kerestesi basit alanlarda kullanılır çünkü onun da pek dayanıklılığı yok. Ama, fazla dayanıklı olmaması dışında birçok açıdan kalitesi yüksektir.

Tespih ağacının çiçekli meyveli dalları
Aşırı çoklukta yapraklar geliştirir. Tek bir yaprak, birçok yaprakçıklardan oluşuyor. Her bir yaprak adeta koca bir dal gibidir. Hızlı gelişimini de düşünürsek, küçük bir fidan 3-4 yılda koskoca bir ağaç olup çok da iyi gölge sağlar. Bu özelliklerinden dolayı yaz ayları şiddetli sıcak ve sürekli güneşli memleketlerde tespih ağacına çok fazla değer verirler. Fakat sürekli kendisini yenilemesi, sürekli yaprak dökmesi sonucu çevresi yığın yığın dökülmüş yapraklarla tam bir çöplük haline gelir.
Çiçeklerinin kokusu çok beğenilir. Genelde akşam saatlerinde koku salar ve koku insanları mest eder. Bal arıları ilgilenmiyor nedense.
Kış soğuklarına dayanıklılığı yerine ve duruma göre -15C ila -25C dereceler arasında değişir. Kuraklığa da dayanır.
İnsanlara ve kedilere zehirlidir. Kuşlara, sığırlara, koyunlara zararı yok. Kenya’da hayvan yemi olarak kullanırlar.
Tespih ağacı yetiştirme
Melia azedarach tespih ağacı en kötü topraklarda bile arsızca, hızlıca gelişir, hızlı büyür. Bu özelliği sıcak memleketlerdeki tercih sebeplerindendir. En başta gelen tercih sebebi iyi bir gölge ağacı olmasıdır. Ve müthiş bir hızla büyümesi bu konudaki önemini daha da arttırıyor. Büyüdükçe ana dallarının çevreye fazla uzamasının önüne geçmelisiniz. Ana gövdeden çevreye uzayan yan kalın ana dallar belirli kısalıklarda olmak zorunda. Yoksa yıldan yıla ağırlaşacaklarından dolayı, kuvvetli rüzgarlarda kolayca kırılıp çevreye büyük zarar verirler. Tabii ki bu tedbirler nasıl bir yerde olduğuna göre değişir. Zaten evladiyelik değildir. Yani uzun yıllar yaşatamayacağınıza göre, gelişimini güvenli sınırlarda tutmakta yarar var.

Tespih ağacının tohumlarından tespih taneleri
Melia azedarach fidanı üretim yolları
Tohumla tespih ağacı fidanları yetiştirmek kolaydır ve fidanlar çok hızlı büyür. Yalnız, tohumlarının çimlenmeleri çok çabuk olmaz. 3 hafta ile 3 ay arasında değişiyor. Diğer üretim yolu köklerden gelişmiş olan yavru sürgünlerdir. Bunları kış aylarında ayırmalısınız. Ayrıca, ⇒ kök çeliği yöntemi de gayet uygundur ve bu sayede küçük çaplı bir seri üretim yapmanız bile mümkündür. Bu yöntemde fidanlar tohumdan yetişenlere göre birkaç kat daha hızlı gelişirler.