Acer negundo, dişbudak yapraklı akçaağaç

Acer negundo özellikleri

Kışın yapraklarını döker. Yapraklar birkaç yaprakçık bütünüdür. Yani tek bir yaprak üzerinde birkaç yaprak olan yan dallara benzer. Yaz mevsimi için Acer negundo çok iyi bir gölge ağacıdır.

Dişbudak yapraklı akçaağaç – Fotoğraf: Michigan State University

İlkbaharda çiçek açar. Tohumlar yaz sonuna kadar olgunlaşıp kurur ama ağaçtan ayrılmaları sonbahardan ilkbahara kadarki dönem içinde olur. Tohumlar kanatlı yapıdadır ve havada rüzgarların etkisiyle uzak yerlere gidebilirler. Fakat bu türün ağaçları ya dişi ya erkektir. Dişileri tohum verir. Eğer yakınlarda bir erkek ağaç yoksa dişi ağacın çiçeklerine polen ulaşmaz ve sonuçta tohum oluşmaz. Oluşsa bile o tohumlar kısırdır.

Gelişim hızı ve ömrü

Acer negundo tohumları düştükleri yerde yeterince nemli ortamda kolayca çimlenir ve mini fidanlar büyümeye başlar. Tohumdan gelişince ilk yılki gelişimi 30cm ile 60cm arasında değişir. Bu sırada birkaç yan dal verir. İkinci yıl (bir yaşına geldiğinde) 2 metreyi aşar ve bu sırada uzunca yeni yan dallar verir. Destek istemeden dimdik yukarı yükselir.

Dişbudak yapraklı akçaağacın ömrü 60 yıl – 100 yıl arasıdır. Yani bir Acer negundo ağacının ömrü hemen hemen insanlarla aynıdır. Tam yetişkin halini alması 20-30 yıl arasında tamamlanır. Boyu yerine, toprağına göre 10m ila 30m arasında değişir. Ana gövde çapı yaşı ilerledikçe kalınlaşır. En cılızının çapı 30cm, daha iyi şartlarda yetişenlerinin çapı ise daha kalın olup yaklaşık 1 metre genişliğine varır.

Çeşitleri

Yaprak şekilleri, gelişim özellikleri az çok farklı birkaç alt türü vardır. Ayrıca yaprak güzellikleri farklı birkaç kültivarı geliştirilmiş. İki örnek: Variegatum kültivarının yapraklarının kenarları beyaza yakın krem rengidir. Pendulum kültivarının salkım söğüt gibi dalları çevreye zarifçe sarkıcı gelişir.

Toksik etkisi

Tohumları ve yaprakları sadece atlarda ciddi toksik etkilere sahiptir (yerlerse). Kış sonu/ ilkbahar başı döneminde çiçeklerinden yayılan polenleri bahar nezlesi vb alerjilere neden olur.

İklim uyumu

Kış soğuklarına -40C dereceye kadar dayandığı gibi yaz mevsimi şiddetli sıcak geçen bölgelere de tam uyumludur.

Yetiştirme, bakım

Güneşli yerleri sever. Genelde toprak seçmez, gübre istemez. Suyu sever ve susuz bırakmazsanız şaşırtıcı bir hızla büyür. 3 yıllık olan fidanları artık bütün yaz süren kuraklığa dayanır. Ama bir an önce koca bir ağaç haline gelmesini istiyorsanız susuz bırakmayın.

Acer negundo fidanlarının hızını daha da arttırmak için tavsiyem: Alt kısımdaki yan dalları budamada acele etmeyin. “Boyuna gitsin” hedefiyle yapılan budamalar genellikle fidanı güçten düşürüp gelişimi yavaşlatır. 1 yaşına geldiğinde 2 metreyi aşması genel hızıdır. Bu durumda, sıfır yaşında iken geliştirdiği yan dallarını ikinci yıl yani 1 yaşına geldiği yıl sonbaharda budayın. Bir yaşında geliştirdiği yan dallarını ise sonraki yıl sonbaharda budayın. Daha sonra, gövdesinin 2m kadarlık alt kısmından vereceği filizleri köreltip yok etmekten başka budama istemez. Güçlüce gelişimine devam eder  ve 4-5 yılda koskoca ağaç haline gelmiş olur.

Yukarıdaki budama tavsiyem dişbudak yapraklı akçaağaç içindir. Her türe uymaz. Mesela genç/küçük zeytin fidanlarını ilk 6 yıl hiç budamamalısınız ki gücü azalmasın ve güçlü ve hızlı bir şekilde büyüsün, kendisini kurtarsın. Aksi takdirde kök sistemi zayıf kalacak, ağacın güçlenme potansiyeli bir hayli düşecektir.

Acer negundo fidan üretimi

Dişbudak yapraklı akçaağaç birçok yerde bakımlı bahçelerin davetsiz misafiri olarak kendini gösterir ve fidanları çok hızlı büyür. Yani tohumları hava yoluyla her yere ulaşır. Eğer tohumlarını siz ekecekseniz sonbaharda ekmelisiniz. Çünkü 3 ay kadar bir süre soğukta ıslak toprakta bekleyen tohumların çimlenmeleri kesindir. Tohumları saklayıp sonra ekecekseniz dayanıklılıkları en fazla 5 yıldır.

Yarı olgun dal çeliği: Sadece genç ve gürbüz gelişen ağaçların dalları bu tip üretimde işe yarar. Yaşını almış ağaçlardan alacağınız çelikleri işe yaraması pek mümkün değil. İlkbaharda sıfırdan gelişmeye başlamış dallar yaz ortasında tam olgunlaşmış ama odunlaşmamış olur. İşte bu zamanda çelikleri alın. İlkbaharda da başlayabilirsiniz ama bu dönemde odunlaşmamış dal bulmak zor olur. Varsa dallar uyanmış, yapraklarını geliştirmiş oldukları zaman çelik alın. İncecik dallar uygun değil. Ortalama kurşun kalem kalınlığında ve uzunluğu ise 15-20cm olmalıdır. Toprak altında kalacak kısmın dış kabuğuna bir iki kesik atın. Köklendirme hormonu kullanabilirsiniz. Diğer ayrıntılar ⇒yarı olgun dal çeliği sayfasında.

Farklı kültivarlarını özelliği bozulmadan en garantili üretim yolu göz aşısıdır. Tohumdan yetişen normal fidanların üzerine diğer dişbudak yapraklı akçaağaç çeşitlerinin dallarından aşılayabilirsiniz.