Ağaç ve çalı türlerinin bazılarına uygun bir bitki üretim yöntemidir. Bitkilerin gelişim döneminde, genellikle yapraklı ve tam olgunlaşmasını henüz yeni tamamlamış dallardan yapılır. Bu yöntemi uygulamak için öncelikle çoğaltmak istediğiniz bitki türü yarı olgun dal çeliği yöntemiyle çoğaltılabilir mi öğrenmeniz gerekir.
Yarı olgun dal çeliği için uygun zaman
Ağaçların, çalıların türlerine göre değişir. Bazıları 15C derece ile 22C dereceler arası hafif serin ortam ister. Bazıları daha doğrusu çoğunluğu biraz sıcak (18C ile 26C dereceler arası) ortam ister. Türe göre zamana dikkat etmeniz lazım. Eğer gerekli ısı ve ışık şartlarını sağlayan tertibatlı özel bir seranız varsa yılın her zamanında yarı olgun dal çeliği yöntemine uygun şartları sağlayıp başarılı olursunuz.
İstisnai türler
Yani bunların istisnai durumu çeliklerin tam olgun olmasıdır. Ama sanki yarı olgun gibi bu yöntemle üretilirler. Örneğin Atatürk çiçeği ve gardenya. Ve bunlarda çeliklerin yapraklı olması gerekmiyor. Dış kabuğun yeşil olması yeterli. Çok hafif bir yeşillik ya da en azından tam canlı dış doku olması önemlidir.
Yarı olgun dalın özelliği
Dal ilkbaharda sıfırdan gelişmeye başlamış ve yeterince olgunlaşmış ama odunlaşmamış olacak. İşte buna yarı olgun dal çeliği diyoruz. Dalı alacağınız bitki çok sağlıklı gelişim göstermiş olmalı. Verimsiz fakir toprakta cılız gelişen bitkilerden çelik almak risklidir. Çünkü bitkinin bünyesi zayıftır ve işe yarama olasılığı zayıftır. Ayrıca ne kadar sağlıklı olursa olsun sırf azot gübresi ile arsız gelişmiş bitkilerden alınan çeliklerde köklenme pek mümkün olmaz.
Çelikler bi,tki türüne göre ve/veya dalın inceliğine, kalınlığına göre 8cm – 30 cm arasında boylarda olacak. Dalların yapraklı veya yapraksız olması türe göre değişir ama genelde yapraklı olmaları tavsiye edilir. Hangi türde yarı olgun dal çeliği tavsiye edilmişse ve çeliğin niteliği nasıl anlatılmışsa ona göre dikkatli hareket etmelisiniz.
Köklendirme toprağı ile kasa
Kullanmanız gereken toprak steril, gübresiz, erimeyen ve havadar olmak zorunda. ⇒ Köklendirme toprağı sayfasına bakın. Sakın rastgele topraklar kullanmayın.
Çelik köklendirme kasası
Karışımı dolduracağınız kasanın şeffaf kapaklı ve dibinde suyu sızdırma deliklerine sahip olması gerekiyor. Kapaklı değilse üzeri sıkı sıkıya renksiz naylonla ya da camla kapatılmaya uygun olmalı.
Çeliklerin dikilmesi
Elinizdeki bitkiye uygun bir köklendirme hormonunuz varsa ve nasıl kullanılacağını biliyorsanız kullanın. Yoksa çok önemli değil. Çeliklerin dip kısımları çaprazlamasına kesik olmalı. Alt kısmı yapraklardan arındırın. Dalın üçte biri ya da en fazla yarısı toprak altında kalacak şekilde dikin ve kapağı kapatın.
Bekletilecek ortam şartları
Kuvvetli aydınlık veya düştüğü yeri fazla ısıtmayacak kadar filtrelenmiş güneş. Sıcaklık ise en başta belirttiğim gibi bitki türüne göre kaç derece sıcaklık aralığı tavsiye edilmişse onu dikkate alın. Burada çok genel bir şey söylemem gerekirse şöyle: Gece-gündüz arasında ortalama 8 derece fark olması şartıyla gece en düşük 18C derece, gündüz en yüksek 26C derece. Her gün kapağı açarak ve ortamın da hava cereyanı gibi esintili olmasını sağlayarak yarım saat kadar havalandırın. Sonra üzerlerine su fısfıslayarak kapağı tekrar kapatın.
Gece serinliği hayati önem taşır
Yarı olgun dal çeliğinde esas olan şey çeliklerin yapraklı olması ya da en azından dalların fotosentez yapmaya yetecek kadar yeşil sağlıklı dış deriye sahip olması gerekliliğidir. Bu bağlamda, fotosentezin gereği gece karanlık saatlerde 18C ila 20C dereceler arası serinlik lazım. Ta ki bitki ful aktif halde ve kendi besinini tam randımanlı üretebilecek halde olabilsin. Gece sıcaklığı besin üretimini fena halde sekteye uğratır. Gündüz boyunca ise fotosenteze yeterli güçlü ışık ve en fazla 26C derece yeterli sıcaklık elbette ayrıca kesin şarttır.
Köklenmeleri
1,5 ay dolunca köklenmeye başlamış olmaları gerekiyor (3 aya kadar gecikebilir). 8 hafta tamamlanıp geçtikten sonra dalları tutup çekin. Kuvvetli tutunmuşlarsa yeterince köklenme olmuştur.
Yarı olgun dal çeliği yönteminin son aşaması
Kapalı kasalarda çelikler köklerini toprağa tutturmuştur. Bu önemli detayı bozmayın. Yani çelikleri kasadan çıkarırken kökler sakın açığa çıkmasın. Köklerden toprak dökülmesin. Aksi takdirde yeni toprakta o kökler hemen yanar ve çürür. O halde ne yapacağınızı anladınız. Çelikleri köklendikleri toprak ile birlikte tek tek ayıracaksınız.
Köklenen çelikler için hazırladığınız saksılara bu sefer köklendirme toprağı değil, hangi bitki türü nasıl toprak seviyorsa ona göre toprak karışımı doldurun. Bu toprak orta nemlilikte olmalıdır. Fazla ıslak değil.
Sonra çelikleri yeni toprakla yeni saksılara yerleştirin. Sakın sulamayın. Vakit kaybetmeden yeterli büyük şeffaf bir poşete sokun. Bitki, saksı komple poşet içinde olacak. Hava almayacakları şekilde bağlayın. Tam 8 gün direkt güneş alamayan ama güçlü aydınlık bir yerde bekletin. Bu sayede kökler aktif bir şekilde hızla ilerlemeye çalışır ve yeni toprağa temas ederek yeni toprağa uyum sağlayıcı başkalaşım geçirirler. Süre dolunca açığa çıkarın ve bol bol su dökerek sulayın.
3,4 yaşlarında Limon servi ağacının en alt dallarından (konu içerisinde belirttiğiniz özellikleri hemen hemen taşıyan) çelikler alacağım. Yine yukarıda konu içerisinde belirttiğiniz gibi steril bir toprak hazırladım. buraya kadar her şey tamam. tek aşamadığım nokta şu sıcaklık. Aydın ili için şu anki dönemde gece ve gündüz sıcaklık farkı 19 dereceye kadar çıkıyor. Bahsettiğim tür bitkinin soğuklara karşı dayanıklı olduğunu biliyorum ama bu köklenme döneminde ne tür bir yol izlemeliyim?
***
Buraların yaz sıcakları felaket kötü. Erken başlamanız daha iyidir diye düşünüyorum. Yani şimdi başlamanızda sorun çıkmaz bence.
Güllerden yarı olgun dal çeliği yaptım. Yukarıda anlatıldığı gibi her gün yarım saat üzenlerin açıp havalandırıyorum. Şimdi çelikler sürgün yaptı. Çeliklerin üzerini daha ne kadar kapalı tutmam gerekiyor?
***
En fazla 8 hafta yeter. Fakat bunlar filizlenseler bile köklendikleri anlamına gelmez. Sonbahara kadar yerlerinden sökmeyin. Sonbahar serinlerinin başladığı zamana kadar hiç rahatsız etmeyin.