Ortancanın dünyada yaygın iki adı Hydrangea ve Hortensia’dır. Yapraklarıyla ve çiçekleriyle oldukça güzel, zarif, çok tutulan bir bahçe süs bitkisidir. Hydrangeaceae familyasının Hydrangea cinsinden, ortanca adı altında birkaç ayrı tür var. Bu yazımın konusu her yerde en çok yetiştirilen Hydrangea macrophylla (klasik ortanca) türüdür. Buna büyük yapraklı ortanca ve Fransız ortancası gibi isimler verilir. Ana vatanı Japonya’dır.
Konular:
Özellikleri
Ortanca orta boy çalı tarzında gelişen ve kışın yapraklarını döken bir bitkidir. Budamalara ve şiddetli kış soğuklarına göre boyu genelde kısa kalır. İklimi tamamıyla uygun yerlerde hiç budamazsanız boyu 2 metreyi geçer.
Ortanca bitkilerinizin çiçek açması ile ilgili merak ettikleriniz
Çiçek açması için gerekenler: Bunun için ortanca bir süre kış dinlenmesi yaşamalıdır. Diğer şart budamayı bilinçli yapın. Yanlış budama sonucu o yılı çiçeksiz geçirir. İlkbaharda eski dallardan çıkıp uzayan taze dallar bir süre uzadıktan ve yapraklandıktan sonra en uçlardan tomurcuklarını geliştirir. Konumuz olan klasik ortanca yılda bir defa ilkbaharda tomurcuklar verir ve ilkbahar ortasında veya yaz başında çiçeklerini açmış olur.
Ortanca ne zaman çiçek açar? Tomurcukların belirme zamanı iklim ve hava şartlarına göre değişir: Mart sonu ile mayıs sonu arasında herhangi bir zamanda gerçekleşir. Ortanca tomurcuklarının gelişimini tamamlaması ve renklerini almaları yani tam olarak çiçek açmaları buna bağlı olarak ilkbahar sonu ile yaz ortası arasında olacaktır.
Bu yıl niçin çiçek açmadı? Ana gövde kışın orta derece üstü şiddetli dondan zarar görmüşse ortanca o yıl çiçek açmaz. Bunun gibi, fazlaca dipten budamalar yüzünden de o yıl çiçek açmayacaktır. Bazı kültivarları bunun dışında.
Kullanım
Neredeyse dünyanın her yerinde ortanca güzel çiçeklenen bir bahçe süs bitkisi olarak yetiştirilir ve modası hiç geçmez. Ortancanın çiçekleri kesme çiçekçilikte de kullanılır (vazoluk ve gelin buketi olarak).
Kış soğuklarına dayanıklılığı
Bu sayfada anlattığım Hydrangea macrophylla türü ne yazık ki tek tip özellik göstermiyor. Birçok kültivarı var. Kış soğuklarına dayanıklılıkları farklıdır. -17 ile -35°C dereceler arasında değişir. Genel olarak, çoğunluk çeşitler için -23°C derecedir. Ama hangi kültivar olursa olsun -15°C ve üzeri soğuk görülen yerlerde diplerine 10 cm kadar yüksekliğinde kuru yaprak, toprak, eski sığır gübresi karışımı yayarak korumaya almak çok iyi olur. -25 dereceden itibaren ise daha fazla korumalısınız. -30°C ve daha fazla soğuk oluyorsa, öyle memleketlerde ortanca dallarını toprağa yatırın, üstünü televizyon ambalajı olarak kullanılan kartonlarla kapatın ve üstüne tuğla gibi ağır şeyler koyun ki kartonlar uçmasın. Böylece dondan gayet iyi korunurlar. Kanadalı ortanca meraklılarının iddialı tavsiyesi böyle.
Zehirli midir
Ortancaların zehirli olmalarından hiç bahsedilmez. Fakat yenildiği takdirde belki öldürücü olmasa da zehirleyici etkisi var. Yemeyin ve hayvanlarınıza da yedirmeyin.
Ortanca çeşitleri
Bu sayfanın konusu olan ve en yaygın ortanca türü olan Hydrangea macrophylla’nın çeşitlerinden bahsediyoruz (diğer Hydrangea türleri burada söz konusu değil). Sayamayacağım kadar çok çeşitleri var. Çeşitlilikler en çok çiçek şekline ve renklenmelerine yönelik. Kültivarları aynı bakımı isterler. Hibritleri farklı bakım, farklı şartlar gerektirebiliyor. Haklarında iyi bilgi sahibi olmalısınız. Hibritlerinin farkı en çok çiçeklerinin farklı şekillerde olmasıdır. Çok az çeşidinin yaz boyunca (sonbahar sonuna kadar) tekrar tekrar çiçek açabilme özelliği var.
Kültivarlarından bir örnek
Hydrangea macrophylla ‘Pistachio’ farklı renkte çiçekler açar. Fıstık yeşili, gül kurusu moru ve pembe renkler karışıktır. Bahçeye diktiğinizde ilk yıl veya ilk iki yıl çiçekler yeşil kalıp renklenmez. Köklerinin toprağa iyice yerleşmesi ve bünyesinin güçlenmesi gerekiyor. Sonraki yıllarda olması gerektiği gibi olur. Gelişimini tamamlayan tomurcuklar yeşilden yer yer pembeye dönerken daha sonra mor renkler de ortaya çıkar. Pistachio ortanca çiçeklerinin karışık renklerle renkten renge girmesi birkaç hafta boyunca devam eder. Asitli topraklarda mavimsi mor renkler de oluşur.
Ortanca yetiştirilmesi ve bakımı
Ortancalar en iyi bahçede yetişir. Balkonda saksıda yetiştirmek biraz sıkıntılı (bilhassa yaz ayları şiddetli sıcak olan yerlerde). Aşağıdaki bilgilere göre gerekenlere dikkat etmelisiniz. İç mekanlara, salonlara asla uyum sağlamaz. Hiç denemeyin bile.
Güneşe ihtiyacı
Tam gölgeli yerlerde yaşayabilir. Fakat çiçek açmasında iyi bir randıman beklemeyin. Yarı gölgeli yarı güneşli yerlerde daha iyi çiçeklenme gösterir. Veya sadece güneş tam tepede iken güneşten korunmalı. Yazın pek fazla sıcak olmayan memleketlerde saatlerce güneşli yerlere de uyum sağlar ama böyle yerlerde düzenli, bilinçli gübrelenmeye ve çok düzenli sulanmaya büyük ihtiyacı olur. Yazın şiddetli sıcak olan yerlerde ise çok az güneş almalı.
Sevdiği toprak
Öncelikle dikkat etmek gereken gereken şey toprağının alkalinlilik pH derecesi 7.8 ve daha yüksek ise yapraklarda kloroz sorunu baş gösterecektir. Yapraklar tam yeşil değil, sarımsı renklerle karışık olur. Yani ortanca asitli ve nötr toprak istiyor (pH6.5 – 7.5 arası). Fazla alkalinli olmamak kaydıyla her türlü toprağa uyar. Alkalinli topraklarda çiçekleri çok hoş pembe olur. Asitli topraklarda toprağın sahip olduğu demir ve alüminyum bileşiklerine göre ve pH derecesine göre çiçek rengi mavi, mor, eflatun gibi renklerde olacaktır.
Etli / hafif killi topraklar hem besince daha zengindir hem iyi su tutar. Ponza taşı ya da dere kumu ile terbiye ederek havadarlığı ve süzekliği arttırırsanız ortancalar için en iyi doğal toprak budur. Kumlu topraklara ortanca dikecekseniz kırmızı killi toprakla ve bitkisel çürüntülerle kumlu toprağı zenginleştirmelisiniz. Beyaz killi toprağa ise bol bol leonardit ve bitkisel çürüntüler katmak kesin şart. Yoksa böyle topraklarda ortancaların hayatta kalması pek mümkün değil.
Saksıda ortanca yetiştirmek
Ortanca esasen bahçelere uygun bir bitkidir. Saksılarda yetiştirecekseniz saksı kesinlikle kalın kenarlı toprak saksı olmalı ve mümkün olduğunca büyük olmalı. Saksıda yetiştirmede toprağına gelince: Ortancalar kış üşümesi istiyor. Yazın ise köklerinin serinde kalması lazım. Bu iki sebepten dolayı poşetlerde satılan özel süs bitkisi toprakları ortancalara zararlı olabilir. Çünkü kökleri yazın sıcaktan, kışın soğuktan iyi koruyamaz. Doğal gerçek topraklardan kullanmalısınız. Aslında saksı ortancalarına en iyisi torf toprak + doğal arazi toprağı karışımıdır.
Bahçeye ortanca fidanı nasıl dikilir?
Bir çukur kazın. Dibine koyun veya sığır gübresi yayın. Gübrenin üzerini 4-5 parmak yüksekliğinde gübresiz toprakla örtün, üzerini biraz bastırın ve bolca sulayın. Su iyice çektikten sonra ıslak toprağın üzerine fidanı oturtun. Çevre boş yerleri gübresiz toprakla doldurun. Sonra güzelce sulayın.
Sulama isteği
Ortanca suyu çok sever. Fakat bu çamur gibi toprakta yetiştirin anlamına gelmez. Yani toprağı hafifçe kuruyana kadar sulamayacaksınız. Aşırı sulamada yapraklarda hastalıklar oluşuyor. Ortanca suyu çok seviyor diye bol bol sulayan herkesin ortancalarının yapraklarında lekeler başlar, kurumalar ve çürümeler görülür. Neredeyse istisnası yok. Sulamayı toprak biraz kurudukça, özellikle sabah ile öğle arasında yapmanız hastalıkların önlenmesinde etkilidir. Geceyi ıslak ve yoğun nemli ortamda geçirmemelidir.
Gübreleme
Sonbaharda ortancaların dibini 40-50cm gibi biraz uzaktan güzelce çapalayın. Bu bölgeye yanmış gübre yayın ve tekrar çapalayarak toprak ile gübrenin karışmasını sağlayın. Bu kadar. Aslında en iyisi (eğer bulursanız) Rhododendron ve ortancalara özel hazırlanmış hazır gübreden kullanmanızdır (paket üzerindeki talimatlara uyarak kullanın). Saksıda yetiştirdiğiniz ortancanızı her iki yılda bir defa, kış sonunda toprağını dağıtmadan kalıp gibi çıkararak dip kısımdan biraz toprak azaltmaya çalışın. Daha büyük saksıya dikecekseniz buna gerek yok. Sonra ⇒ şu sayfaki usulle gübreleyip yeniden dikin. Saksı ortancalarını sadece ki yılda bir defa bu şekilde gübrelemek fazlasıyla yeterlidir.
Ortanca budama çeşitleri
Ortanca yetiştirmede budama ciddi bilgi ve tecrübe ister. Ve de çok önemlidir. Bir ortancanın çiçek açıp açmaması, çiçeklerin sayısı ve iriliği budamanın niteliğine göre değişir. Yani hem doğru bilgi sahibi olmanız hem de ortancalarınızı sürekli yakından gözlemliyor olmanız lazım. Hiç budamamak yanlış budama yapmaktan çok daha iyidir. Çünkü yanlış budama yüzünden ortancalarınız bir yılı tamamen çiçeksiz geçirebilir.
Normalde bu yıl yeni uzayan ve çiçek açmamış olan güçlü bir dal gelecek yıl en uçtan tekrar gelişime devam eder ve tepeden mutlaka çiçek açar. Bunun istisnası yok. Ama ortancadaki mevcut dalların yan filizlerinden her biri çiçek açmaz. Uzun dalların tümünü budayacaksanız, kısaltacaksanız aşağıdaki bilgilere göre dikkatli olmalısınız.
Çiçek budaması
Güzelliği gitmiş çiçekleri vakit kaybetmeden derhal kesmelisiniz. Dal uçlarından keseceksiniz ki yaprakları azalmasın. Çünkü dallarda kalan yapraklar gelecek yıl için güç toplamaktadır. Ayrıca, devamlı çiçek açan ortanca hibrit veya kültivarları bu sayede daha çabuk yeni çiçek açma faaliyetine girerler.
Çok genç fidanların budanması
İlk üç yıl hiçbir budama yapmamalısınız. Sadece çiçekler solar solmaz çiçekli tepe kısımları kesin o kadar. Aşağıdaki budama teknikleri olgun ortancalar içindir.
Kısaltma budaması
Şart değil. Yani ortancanızın upuzun boyda çiçek açmasını isterseniz bunun hiçbir sakıncası yok. Eğer kısaltmak istiyorsanız yaz ortasından sonra, yaz sonuna doğru yapın. Daha fazla geç kalmayın. Genel olarak karasal iklim olan yerlerde ağustos ayının ortası, deniz etkisindeki yerlerde ise ağustos sonu/eylül başı dönemi en uygun zamanlardır. Dalları toprak hizasından 35cm yükseklikten daha yukarıdan budayın. Bu şekilde çiçeklenen dallarda da çiçeklenmemiş ama güçlüce uzayan dallarda da aynı şekilde budama yapabilirsiniz. Kestiğiniz parçaları atmayıp aşağıda çoğaltma kısmındaki usule göre onlardan yeni ortanca fidanları oluşturabilirsiniz.
Güçlendirme budaması
Çiçek toplarının çok gür gelişmeleri yani topları oluşturan çiçeklerin sayıca çok ve iri iri olmaları genç ve güçlü dallarda mümkündür. Yaşlı dallarda çiçek kalitesi düşük olur. Üç yaşını aşmış ana gövdeleri en dipten kesmelisiniz. Zamanı ise kasım ayının başı gibi.
Daha büyük çiçekler elde etmek istiyorsanız en başta, baharda henüz çiçek tomurcukları hiç belirmeden önce, filizler yeni uyanmış ve yapraklar genişlemeye başlarken yeni filizlerde seyrekleştirme yapmanız gerekir. En uç filizler genelde en iri çiçeklenmeyi yaparlar. Yan filizlerden ise en güçlü ve en hızlı olanlar iri çiçeklenme yapacak. Buna göre uygun olmayan filizleri isterseniz yok edebilirsiniz.
Ortanca çiçeklerinin mavi ve mor olması için
Aşağıdaki uygulamalarda aşırıya gitmeyin. Zira aşırı asitli topraklar bitkileri zehirler ve öldürür.
Nötr (pH 7 civarları) topraklarda ve alkalin değeri yüksek (pH 7.5 üstü) topraklarda mavi çiçek elde edemezsiniz. Yukarıda tarif ettiğim toprak karışımına ilaveten toprağına alüminyum sülfat katmak gerekiyor. Sulama suyu fazlaca kireçli ise bu da pH derecesini yükseltir. Dolayısıyla suyu bir varilde birkaç gün bekletip tortusu dibe çöktükten sonra üst kısımdaki suyu kullanmanız lazım.
Toprak nötr olup alüminyum az olursa ortanca çiçekleri beyaz veya çok soluk renklerde olur. Toprağın alkalin değeri yüksekse (pH7,5 ve üstü) çiçekleri güzelce pespembe olur. Pembelik dereceleri koyu pembe, morumsu pembe gibi renklerde çiçekler elde etmek için mavi renkli çiçek açmasını sağlayan asitli toprağa ayrıca superphosphate veya fosfor oranı yüksek bitki besini katmak gerekir. Balık, midye vs. deniz hayvanlarından et kalıntılarını da ortanca dibine gömmekte yarar var. Veya bu konuda deneyimleri olan insanlardan taktikler öğrenebilirsiniz.
Renk değiştirmede diğer faktörler
Kırmızı topraklar demir bileşiklerince zengindir ve mavi çiçek açtırır (eğer fazla kireçli sularla sulamıyorsanız). Veya toprağa demir sülfat (saçı kıbrıs) karıştırın. Paslı çivi, paslı demir parçaları da uygundur. Bunların mavi renk üzerinde etkisi var.
Ortancanın bulunduğu yerin sıcak olmasının renk tonlarında etkisi görülmüş. Hatta ortamın havasının nemliliğinin bile etkisi olduğu söyleniyor.
Toprak yapay olarak değil doğal olarak alüminyumlu ise ve asitliyse, morumsu renklerde bunun önemi var. Yeşil killi topraklarla denenebilir (yeşil renk alüminyum bileşiklerinden dolayıdır).
Her saksıda ayrı topraklarla ayrı uygulamalarla beyaz – mavi – pembe renklerinin çeşitli farklı tonlarda karışımları ile tatlı koyu pembeden tatlı mora, acı çivit mavisine, berrak maviye kadar çok farklı renklerde çiçek açtırabilmek mümkün.
Piyasada satılan ‘kil’lerden alıp da toprak yapmaya çalışmayın. Bitkileri zehirler, öldürür. Doğal killi topraktaki kil o killere hiç benzemez. Sağlıklı ve besleyicidir.
Ortanca çoğaltma yöntemleri
Ortanca tohumla değil dallarıyla çoğaltılır. Bunun usulleri ve mevsimleri farklı farklı olabiliyor.
Tepe çeliği
Nisandan ağustosa kadar yapılabilir. Çiçeksiz taze dallardan 15 – 20cm uzunlukta tepe çelikleri alınır. İki – üç çift yaprakları olmalı. En alttaki yaprakları kopartın. Sonra 3 cm derine gömün. Köklendirme toprağı kumlu toprak veya yarı yarıya ölçülerde perlit + torf karışımı olabilir. Üstüne kavanoz geçirin veya naylonla kaplayın veya bu işi pet şişe içinde yapın. Pet şişe daha uygun çünkü ortanca çeliği köklendiği zaman kökleri görürsünüz. Kapağı kapalı olacak ve direkt güneş almayan bir yerde ortanca çelikleri köklenene kadar bekletilecek. Pet şişeyi yarıdan kesin, alt kısmın içine nemli karışımı doldurup çeliği dikin ve şişenin kesik kısımlarını plaster ya da seloteyp gibi bir şeyle yapıştırın. Sulamaya gerek yok çünkü kapalı olacağından dolayı su kaybı olmaz. Toprak veya karışım yeterince nemli değilse çok az sulayarak nemlendirin. Köklenme gerçekleşince esas yerlerine dikebilirsiniz. Haftada iki üç defa açıp havalandırmalısınız. Toprak kurumuşsa sulamalısınız.
Dikkat: Hava sıcaklığı 26C derecenin üzerine çıktığı yaz aylarında mini sera ortamı, şişe içi vb kapalı uygulamalar risklidir. Genellikle ortanca çeliklerinin çürümesine yol açarlar. Sıcağa rağmen mini sera ortamı yapacaksanız köklendirmek için tozsuz temiz dere kumu ya da kuvars kumu haricinde başka maddelerle denemeyin.
Daldırma
Ortancanızın toprağa paralel gibi eğik bir dalının orta yerini hafifçe toprağa gömün. Dal kımıldamasın diye üstüne ağır bir taş koyun. Çok sık sulamalısınız. Bu usulde köklenen dalı hemen ayırmayıp kış sonunu beklemek daha iyi olur.
Ayrıntılı bilgi için bakın: ⇒ Daldırma.
Kök çeliği ile ortanca fidanı üretimi
Bu usul çok bereketli bir ortanca üretim usulüdür. Bitki tamamen uyku dönemindeyken (en uygun zaman aralık ayının sonu – ocak ayının başı) yapılmalıdır.
⇒ Kök çeliği sayfasından ayrıntıları öğrenebilirsiniz.
Olgun dal çeliği
En kolay ortanca çoğaltma usulü budur. Yaz sonunda, ağustos – eylül aylarında yapılır. Bu yıl gelişen en güçlü dalları 15cm, 25cm gibi boylarda parçalara ayırın. Yaprakları koparmayarak makasla tam diplerinden kesin. Sonra dalın dörtte üçü toprak altında kalacak şekilde direkt olarak bahçeye dikin. Çubukları dimdik değil, biraz eğikçe dikeceksiniz. 45 derece açı yeterli, daha eğik olmamalı. Sonra sulayın. Toprak biraz kurudukça sulamaya devam edin. Filizlenme var mı yok mu kontrol etmeyin, bir gelişme beklemeyin. İlkbaharda güzelce filizlenip hızla büyürler.
Kökten ayırma
Dipten çıkan ve yeterince köklenmiş olan sürgünlerin ayrılmasıyla yapılır. Kasım sonundan itibaren yapmak daha iyi olur. Fakat bunun için ortancanın en az beş yaşında olması gerekir. Genç ortancaları rahatsız etmemelisiniz. Genç ortancaları dallarından, yaz sonunda olgun dal çeliği yöntemiyle çoğaltın.
Suda ortanca köklendirme
Hem genç hem tam olgun ortanca dallarını suda köklendirebilirsiniz. Yeri kuvvetli aydınlık ve esintili olmalı. Sabah veya akşam güneşi alabilmeli. Suyu haftada bir veya iki defa değiştirin.
Köklenmiş ortanca çeliklerini başka yere dikmek
Bakın bu ciddi bir mesele. Çünkü çok kişi köklü ortanca fidelerini bir yere diktiklerinde tutturamıyor. Eğer kökler tutundukları toprağından ayrılmamışsa dikip sulayın. Bir şey yapmak gerekmez. Kesin tutar. Fakat eğer kökler topraktan arınmışsa yeni toprağa tutunabilmeleri çok zor olur ve tüm yapraklar kuruyup gider. Hatta toprak besleyici bir toprak ise tüm kökler çürür. Dal da çürür. Tutmasını garanti etmek için aşağıdakileri yapmalısınız.
Öncelikle tavsiyem kökleri topraksız kalmış olan (veya su içinde kök salmış olan) bir ortancayı önce kum oranı daha yüksek olan tamamen gübresiz bir toprağa dikmektir. Hatta ⇒ şöyle de yapabilirsiniz. Bu ciddi ayrıntıya dikkat ederseniz aşağıdaki her iki usulde de bir sorun çıkmaz.
a) Saksıya dikecekseniz çok ıslak olmayan ama yeterince nemli olan toprağa dikin, sulamayın. Saksıyı içindeki ortanca fidanıyla beraber yeterli büyüklükte bir naylona geçirin ve hava almayacağı şekilde sıkıca bağlayın. Bir hafta boyunca direkt güneş almayan, şiddetli aydınlık olan bir yerde tutun. Bir hafta dolunca naylondan çıkarıp sulayın.
b) Bahçeye dikecekseniz üzerine naylondan bir çadır yapıp hava almayacak şekilde kapayın. Daha kolayı üzerine dar kısmı kesilmiş büyük bir pet şişe geçirmek. Aynı şekilde bir hafta kapalı bekletin. Yeri güneş alıyorsa üstüne gölge sağlayıcı bir şey koyun. Bir hafta yeter. Sonra açmalısınız.
Hastalıkları ve zararlıları
Çeşitli yaprak bitleri ve her türlü mantar hastalıkları ortancalara zarar verir. Bitlenme görüldüğünde derhal ilaçlamak gerekir. Bazı yerlerde yaz boyunca her 15 günde bir ilaçlamayı tekrarlamak gerekiyor. Mantar hastalıkları ise ortanca suyu çok sever sözünün yanlış anlaşılması yüzünden olur. Yani sebep gerekmediği halde sık sık sulamaktır. Toprak en üst yüzeyi ıslaklığını kaybetmedikçe sulamazsanız ve sulamayı sadece sabah öğle arasında yaparsanız mantar hastalıklarını önleyebilirsiniz. Ayrıca sularken her sulamada yaprakları güzelce yıkayın. Bu aynı zamanda mantar hastalıklarını arttıran örümcek bitlerle en iyi mücadele yoludur. Sık yağışlı iklimlerde gece ıslaklığının önüne geçmek mümkün değil. Böyle yerlerde rüzgar almayan yerlerde ortanca yetiştirmemelisiniz. Yoksa hastalıkların önünü alamazsınız.
Ortancayı tohumdan yetiştirmek istesem başarabilir miyim? Hangi mevsimde ekmem gerekir? Balkonda toprak saksıda yetiştirmeyi düşündüm. Sadece sabah güneşi alıyor.
***
Bu ortancalar tohum vermiyor. Zaten sıcak memleketlerde tohumda yetişse bile minicik fideleri yazın hayatta kalamaz.
Bodrum’da Ortanca yetişmez diyenlere inat edip bahçemde tıpkı Hollandalılar gibi başarmaya yeminliyim. Yarı gölge sever denildi denedim bir yılda çürüdü gitti. Duvar dibi sever denildi, güneşsiz kaldı. Şimdi güneş’in tepeden değilde sanki yansımasına denk gelen bir yerde bence bu sefer mutlu ve bence güneş seviyor. Kocaman büyümesi için etrafında var olan sarmaşık, sardunya, petunya gibi diğer bitkileri söküp atayım mı?
***
Aynı iklim ve hava şartlarına sahip olan Didim’de bahçemde 6 yıldır yaşıyorlar. En az güneş alan yere dikmiştim. Buralarda ilkbaharda susuz bırakmaya gelmez. Çünkü hazirandan önce çiçek tomurcuklarının epeyce gelişmesi şart. Yoksa çiçekleri pek iyi olmaz. Yazın da sürekli sulamak gerekiyor. Fidanların hem kendileriyle hem diğer bitkilerle aralarında en azından 50cm mesafe olmalıdır. Buna göre çok yakınlarında uzun ömürlü bitkilerden olmamalıdır. Ama petunya gibi küçük mevsimliklerin ve yine mevsimlik olan kardinal sarmaşığı gibi türlerin sakıncası yok. Kocaman büyümesi için koçtaş vb yapı marketlerde satılan ortancalara özel gübreden kullanmanız gerekiyor. Özellikle bu iklimde ve bu civarların toprak şartlarında başka çare yok.
Bu mevsimde daldırma yapabilir miyim?
***
Evet olur. Ama kış sonundan önce ayırmayın ve bu süreçte sakın köklendi mi diye açıp kontrol etmeyin.
Ekim ayında bahçedeki ortancanın yerini değistirebilir miyim?
***
Evet çok iyi bir zaman. Ama köklerini fazla hırpalamayın. Elinizden geldiğince kökleri tutunduğu toprak ile beraber çıkarmaya çalışın.
Ortancamın yapraklarında grimsi toz gibi bir görünüm var. Silince geçmiyor ve yeni çıkan yapraklar da dahil çoğunun uçları kararmış durumda. Benek benek lekeler çıkıp yaprakları dökülüyor. Yarı gölge bir alanda açık balkonda bakıyorum. Sorun ne olabilir? Ne kullanmalıyım bilmediğim için kolonya ile sildim. Acaba hata etmiş olabilir miyim? Bu arada hala bir yandan yeni yapraklar çıkmaya devam ediyor. Ne yapmalıyım acaba?
***
Gereğinden fazla çok sık suluyor ve her defasında su miktarını daima az tutuyorsunuz demektir. Toprak git gide zehir topu haline gelecek. Bunun etkisi başlamış. Bundan sonra sulamaları toprakta kuruma başlamadıkça yapmayın. Sularken çok su dökün. Öyle ki saksı alt deliklerinden bol bol su süzülüp akıp gitsin. Bitkinin zehirlenip ölmesine ramak kalmış durumda. Şu sayfayı mutlaka okuyun. Bütün bitkiler için geçerlidir: Yaygın ve öldürücü sulama hatası
Bahçemde ben de ortanca istiyorum. Begonvil de istiyorum kamelya da.. gönül bu işte istiyor.
***
Evet ama maalesef sizin oranın ikliminde birçok tür kışın donup ölür. Saydıklarınızdan sadece ortanca uygundur.
Haziran gibi aldığım ortancaları saksıya dikmiştim, Şimdi saksıdan çıkarıp bahçeye dikebilir miyim? Dalları kırıp baktığımda yeşil değil de kahverengi odunsu görünüyorlar. Normal midir?
***
Dalları kırıp kontrol ettiğinize göre hiçbir canlılığı kalmamış, ve tarifinize göre tamamıyla ölmüş gitmişler demektir. Bahçeye dikmeniz ölmüş olan bitkileri diriltmez.
Bir yıl önce yakınımızdaki botanik satışdan ortanca aldım. Balkonda yaşıyor. Yaprakları sararıp yanık solmaya başladı. Sulama az dendi artırdım, çok su hiç zaman olmadı. Yangınlar çoğalınca bitkilerin etkilendiği bir video izledim ve durduk yerde ondan yanıyor diye düşündüm. Yanan dökülen yaprakların dibinden tomurcuk veriyor ama büyüyemeden yanıyor. Ne yapacağımı bilemiyorum. Toprağı komple değişsem mi, ne yapsam?
***
Sonbaharda böyle oluyor. Mesela benim bahçemde de var. Tüm yapraklarını döktü. Yeni filizler var. Ama bunlar önemli değil. Her yıl o filizlerden bir kısmı kış içinde mini yapraklarını kaybeder. İlkbahar gelince hızlıca dallar uzuyor ve tomurcuklanıyorlar. Ortanca için kış üşümesi önemlidir. Yoksa sağlığı bozulur. Dışarıda dursun. Kar altında kalabilir. Sakıncası yok. Boş yere rahatsız etmeyin.
Ortanca çiçeğini akrabam toprak saksıdan plastik saksıya aktardı ve bana verdi. Şimdi onu büyük toprak saksıya toprak ilavesiyle alabilir miyim yoksa ilk baharı mı beklemeliyim? Torf toprakta geldiği için hem plastik soğuğa dayanır mı?
***
Orada soğuğa her türlü dayanır ama esas problem yaz sıcaklarında her toprakta her saksıda sağ kalamamasıdır. Yazın fazla sıcak olan memleketlerde mümkün olduğunca çok büyük saksıya yukarıda tarif ettiğim gibi toprak karışımı ile dikmeniz lazım. Şimdi bugünlerde yapın. İlkbaharı beklemeyin.
Küçük saksıda ortancamızı bu ayda büyük saksıya alabilir miyiz uygun mu? Kökten ayırıp çoğaltma yapabilir miyiz? Hangi ayda yapmalıyız?
***
Şimdi köklerini toprağından hiçbir şekilde ayırmadan saksısından kalıp gibi çıkarıp çok büyük saksıya geçirebilirsiniz. Kökten ayırmaya kalkarsanız ya her parçası ölür ya da tutsalar bile 2-3 yılda anca bir şeye benzerler.
Kızım 24 gün önce doğum yaptı. Hediye olarak çok güzel beyaz çiçekleri olan bir ortanca geldi. Küçük bir saksıda toprağı cocopeat gibi. Birkaç günde bir su istiyor. Yoksa yapraklar tamamen kendini salıyor. Sayfayı tamamen okudum. Ev içi uygun değil dediğiniz için balkona koydum. Kızım Kayseri’de yaşıyor. Toprak değişimi nasıl yapmalıyım? Havaların ısınmasını beklemeli miyim? Sadece büyük saksıya toprağıyla beraber geçirsem olur mu? Yoksa köklerini toprağından arındırmam mı lazım? Çiçekleri neredeyse kurudu. Toprak için çiçek toprağı+arazi toprağı düsündüm. Ponza taşı gerekli mi? Bakımında dikkat etmemiz gereken başka bir şey var mı?
***
Sorunuzu kısalttım ama çok teşekkür ederim. Alakasız bitkileri bile okuyup öğrenmeniz çok iyi. Zamanla hiç umulmadık durumlarda o bilgiler çok iyi bir şekilde işinize yarar. Torununuz için gözünüz aydın. Allah ana babalı büyütsün. Hayırlı evlat ve hayırlı vatandaş olmasını temenni ederim. İç Anadolu için hala kışın tam ortası şartlarındayız. Sıcak seralarda zamansız çiçek açtırılmış ortancaları bu zamanda birden bire dışarıya balkona koymak ölümcül etki yapabilir. Donma değil, ani toprak üşümesi köklerin çürümesine sebep oluyor. Böyle bir risk var. Ama 20 gündür ciddi zararlar olmadıysa bundan sonra da olmaz. Dışarıda duruyorsa şimdi daha büyük saksıya geçirebilirsiniz. Şimdilik toprak karışımı %70 torf toprak + %30 doğal toprak olacak şekilde ayarlayın. Saksı boyutları en az 25cmx25cm ebatlarında olsun. Ortancanın köklerini bulunduğu yanlış topraktan hiçbir şekilde arındırmadan saksıdan kalıp gibi çıkarın ve o haliyle yeni saksıya yeni toprak karışımı ilavesiyle yerleştirin. Bir sene sonra mart sonunda daha iyi toprak karışımı hazırlayarak koskocaman bir saksıya, yine köklerini toprağından hiç arındırmadan geçirin.
Geçen yıl ektiğim ortancalar güzel filizleniyor boylaniyor ancak son çıkan yapraklar sarı sarı. Arastirdigim kadarıyla bahçe topragimiz alkalinli ve kronik kloroz belirtilerine sebep oluyor. Toprağı uygun hale getirmek için en kestirme kalıcı ve hesaplı çözüm ne olabilir? Bu sararik yapraklar tekrar yesile doner mi donmeyecekse yapraklari veya dalı kesmenin bir faydasi olur mu bir taraftan toprağını iyilestirmeye çalışırken?
***
Zirai ilaçlar-gübreler satılan bir yerden demir gübresi alın. Siyah renkte toz gibi bir maddedir. Yarım kiloluk gibi küçük şeffat naylon paketlerde satıyorlar. En kolay ve etkili çözüm yolu bu. Dallarını kesmenizin hiçbir faydası olmaz.
Ortanca çiçeği aldım. Bahçeye mi dikmeliyim saksıda mı yetiştirmeliyim? Kışın don alır mı?
***
Kütahya ortancalar için tam uygundur. Kışın diplerini bol bol kuru yapraklarla örtmeniz yeterli olur.
Ortancamın dal koklerinde kırmızımsı lekeler ve yaprak yüzeyi yapış yapış. Şimdi tomurcuk vermiş durumda ama kaç defa ortancamı böyle tomurcuklu iken kaybettim. Bir sorun var mı?
***
Yaprakların o hale gelmelerinin tek sebebi yaprak bitleridir. İyice ilaçlamak lazım. Tahminimce camekan balkonda tutuyorsunuz. Eğer öyleyse vaz geçin. Öyle yerlerde ortancalar yazın mahvolur gider. Tamamıyla açık hava istiyor. Yarı kapalı balkonlar bile pek uygun değil.
Cam balkon ama 2 aydır açık tutuyorum hem 6. kat kuzeybatı Gaziantep zaten yayla gibi kuru ve sert. Geçen yıl da aynı yerde idi. Papprağı güzel sağlıklı duruyor şimdi ama o tomurcuk başına doğru, sap kısmında dal ayrım yerlerinde kırmızı lekeler var. Hastalık mı yoksa normal mi?
***
Dallarında renkli noktalar olması sorun değil. Ama renkten ibaret değil kabartı ise onlar parazit olabilir. Cam balkonun penceresinin açık olması bir şey ifade etmez. Kuru demişsiniz ama ortanca kuru hava isteyen bitkilerden değil. Örümcek bitlerin en sevdiği ortam kuru ve sıcak ortamlardır. Yazın inanılmaz bir süratle çoğalırlar (sürekli hem ilaçlamak hem yaprakları, dalları ve çevreyi yıkamak gerekir). Ortanca bahçelerin az güneşli, serin, sulak ve nemli yerlerini sever. Kuru balkonları sevmez. Hele camekanlı balkonlar yazın fazla sıcak olur.
10 gün önce ortanca çiçeği hediye edildi. Başta salonda gayet güzel güneş alan bir yerdeydi daha sonra balkona koyduk ve iki- üç gün sonra kurumaya başlamış gibiydi suladıkça düzeldi fakat şu anda da dallarda siyah benekler olduğunu fark ettim. Bunun için ne yapabilirim? Çiçek şu anda tekrar balkonda duruyor.
***
Salonlarda yaşayamaz. Sürekli dışarıda az güneşli, çok havadar, serin yerleri sever. Balkon saksılarına da pek uygun değildir. Ancak köklerinin serinde kalması gerektiğinden koskocaman saksıda gölgeli balkonlarda olabilir.
Balkonumuz için ortanca aldık ve bulundukları saksıdan kendi saksılarımıza yerleştirdik. Biri hariç diğer ikisi aynı işlemleri (sulama,bitki besini vs) yapmamıza rağmen şu an hiçbir şekilde yapraklarını kaldırmıyor ve çiçekleri soldu. Kalan bir tanesi de çok zor topladı ama şu an en azından hayat belirtisi gösteriyor. Diğer ikisi için önerebileceğiniz bir şey var mı acaba?
***
Saksı değiştirirken kökleri eski topraktan ayırmak bitkileri mahveder. Bu hataya düşmemeliydiniz. Ayrıca kökler rahatsız olduktan sonra yeni toprağa adapte olmaya çalışken bitki besini vermek o kökleri yakar. Son olarak, ortancalar saksıda olacaksa saksıların devasa boyutlarda koskocaman olması şart. Yoksa kökler ısınır ve bu da ortancalara zarar verir. Özellikle güneşli balkonlara hiçbir şartta uygun olmaz.
Komşum geçen sene ortanca verdi fakat dal şeklinde yapraksızdı. Balkonda kaldı kışın. Etrafını korumaya almaya çalıştım. Bu sene ise hiç açmadı, yeşillenmedi, kuru dal şeklinde hâlâ. Kabuğunu soyup baktım dalın içi yeşil yani ölmüş kurumuş bir hâli yok. Hatta dal uçlarından küçük tomurcuk gibi çıkar oldu sonra soldu. Kışın soğuk etkisi yüzünden mi böyle oldu acaba? Seneye açar mı? Ne yapmamı önerirsiniz?
***
Ortanca zaten kışın soğukta, kar altında kalması gereken bitkilerdendir. Kara, soğuğa rağmen kış sonunda dallarında yemyeşil filizler ortaya çıkar. Sevmediği şey toprağının güneşte ısınmasıdır. Güneşli balkonları da hiç sevmez. Saksıda yetiştirmek için koskocaman saksı gerekiyor ki kökleri serinde kalsın. Başka türlü umut yok. vazgeçmeniz gerekir.
Bahçede iki kocaman toprak saksıda ortancam iki sene sorunsuz büyüdü ve bol çiçeklendiler. Biri biz tatildeyken kazaya kurban gitti sulama hatası diyelim. Hemen yeni iki kök aldım ama bu yaz sıcağında toprak saksıma geçirmedim, sonbahar daha iyi olur dedim. Kendi saksıları plastik su hemen buhar olup uçuveriyor, kupkuru kalıyorlar. Hava çok sıcak. Çok zorlanıyorum. Yine de sonbahara sabretsem mi aktarmak için?
***
Esas sıcaklar henüz başlamadı. Yani yazı sağ atlatmaları imkansız gibi çok zor. Siz şimdi onları köklerini toprağından hiç ayırmamaya dikkat ederek acilen büyük saksıya geçirin.
Pet şisede çelikten ortanca yetiştirmeye başladım. Toprak doldurdum hafif suladım çelikleri diktim. Balkonda güneş görmeyen yerde muhafaza ediyorum. Doğru bir uygulama yapmış mıyım? Kaç ay böyle bekletmeliyim?
***
Bilmiyorum çünkü hiç denemedim. Ayrıca bu usul ilkbahar başı için uygundur. Sıcak yaz ayları için pek uygun değil. Ama dal körpe değilse olabilir. Bekleyip göreceksiniz.
Ortanca büyütmek istediğimiz alan olduğu gibi güneş altında. Ayrıca aynı bahçede kümes hayvanları da bulunuyor. Böyle bir ortamda doğru sulama ile ortanca yetiştirilebilir mi?
***
Hayır kesinlikli mümkün değil. Hiç denemeyin bile. Yazın fazla sıcak olan memleketlerde ortancaların yaz boyu gölgede kalacakları yerlere dikilmiş olmaları şart.
Boyu 20cm, çiçeksiz iki saksı ortanca aldım. Bahçeme dikmek istiyorum. Şu an için dikimi uygun mudur?
***
Saksıdan köklerini toprağından hiçbir şekilde ayırmadan toprakla kalıp gibi çıkarabilirseniz evet. Ama bu pek mümkün değilse sonbahar başını bekleyin. Yine de köklerini elinizden geldiğince bağlı olduğu toprağından çözmemeye, ayırmamaya gayret edin.
Çiçekçiden ortanca aldım çok beğendim. Eve geldiğimde çiçekleri birkaç ay üzerinde kaldı. Şimdi ise kurudu. Yaprakları da kurudu ve budadım. Tekrar çiçek açar mı acaba?
***
Tekrar çiçek açar mı açmaz mı bunu merak etmek şu an için hiç önem taşımıyor çünkü öncelikle merak etmeniz gereken şey acaba öldü mü? Yapraklarının kuruması hiç normal değil. Galiba tamamıyla ölmüş gitmiş. Yukarıdaki bilgileri okuyarak hatalarınızı bulun.
Bahçede ortancalarım var fakat yaprakların üzerine grimsi bir şey sürülmüş gibi çıkan yaprakla yani yeni sürgünler kıvrak biçimsiz bazı yaprakların uçları kurumuş gibi açıkçası sağlıklı görünmüyor içinde Demir bulunan paslı su ile suluyorum arasıra ondan olabilir mi?
***
Toprağınızın niteliğini bilmeden tek yönlü element takviyesi yapmanız çok ciddi zararlar verebilir. Mesela toprağınız zaten demirce zengin ise bu yaptığınız uygulama ortancaların köklerini zehirleyip çürütür ve bitki ölür. En iyisi hayvan gübrelerinden şimdi veya en geç kış sonuna kadar çevresinin toprağına karıştırın. Onun yerine genel amaçlı yapay gübrelerden de olabilir ama genel amaçlı olacak. Tek yönlü değil.
İlkbaharda 4 adet ortanca fidesi balkonda saksılara diktim. İlk önce güzelce gelişti, yaprakları büyüdü. Fakat zamanla yapraklarda beyazlaşmazlar oldu. Bu çoğalarak devam etti. Üstten tekrar yaprak çıkarıyor fakat alt büyük dallar beyazlaşıp dökülüyor ve sanki ana dalda tomurcuk halini alıyor. Bi tanesi hariç diğerleri çiçek açmadı. Şimdi ben bunları bahçeye dikmek istiyorum. Şimdi zamanı mı birde nasıl dikmeliyim toprağını atıp mı yoksa saksıdaki toprağıyla birlikte mi dikmeliyim. Ayrıca bu hastalığı için ne yapabilirim? Budasam olur mu? Dallarını kısaltsam nasıl olur?
***
Ortanca saksıda yetiştirecekseniz gayet büyük saksı ve bu sayfada anlattığım gibi saksı için toprak karışımı yapmanız lazımdı. Madem bahçeniz var, en başta bahçeye dikmeliydiniz. Ortancaları büyük ağaçlar gibi düşünün. Yani mevsimlik çiçekler gibi hızlı büyümez. Siz saksılara hatalı diktiğiniz için bir yıl kaybetmişsiniz. Bahçeye dikseydiniz şimdiye kadar güzelce gelişirlerdi. Ama şimdi bu durumda her şey sıfırdan başlayacak. Ancak 2-3 yıl sonra bir şeye benzerler. Bahçeye veya kocaman saksılara dikecekseniz şimdiki saksısından köklerini toprağından hiç ayırmadan çıkarın. Yukarıda ihtiyacınız olan her bilgi var. Oradan okuyarak ortancalarınızı en iyi şekilde yetiştirebilirsiniz.
Tarif ettiginiz gibi 4 yıldır ekili olan ortancalara budama yaptım. Yapraklar hala yeşil ve dökülmedi. Ancak bazı yapraklar küflü gibi bozulmaya başladı. Bu şekilde kendi haline bırakıp kışı bekleyip baharda hiç dokunmamalıyım. Çiçek tomurcuk yerleri belirgin duruyor.
***
Yapraklar bozulacak çünkü kışa giriyoruz. Bir sorun yok.
Saksıda bir ortancam var ve hâlâ yapraklı. Hiç dökülmedi hâlâ yeşil. Bu durum normal mi? Ve budama yapmadım, yapmalı mıyım? Olduğu gibi mi bırakmalıyım?
***
Açık havada dışarıda duruyorsa çok iyi. Yapraklar şubata kadar kurur gider. Ama içeride olması iyi olmaz. Budama zamanını geçirdiniz. Hem 3-4 yıl yaşlanmadıkça budama pek yapmamak lazım.
Merhaba ben ortanca satın almak istiyorum bahçem için hangi ayda almalıyım?
***
Doğal şartlarda yetişenler ayrıca saksıda veya tüplü fidan halinde satılıyorsa yılın her zamanında alıp toprağından hiç dağıtmadan bahçeye dikebilirsiniz. Saksısız topraksız ise sadece kış sonunda alın. Ama seralarda kış aylarında çiçek açtırılmışlardan asla almayın. Bunları ilkbaharda bile almamalısınız. Çünkü genelde komple çürüyüp gidiyorlar.
Bahçemde kameriye etrafında muhteşem ortancalarım var. Bu yıl kameriyeyi boyatayım dedim ve boyacı ne bahçıvana ne de bana sormadan ortancaları kökünden budamış. Bu yıl çiçek açamayacakları kesin ama benim sormak istediğim tekrar kendilerini toparlamaları için verebileceğim bir bitki besini olup olmadığı. Hayvan gübresi ya da ortanca coşturan vs gibi ürünlerden tavsiye ettiğiniz ne var acaba?
***
Zaten en azından her üç yılda bir gübrelemek lazım. Veya her yıl ama daha az miktar gübre ile gübrelemek gerekiyor. Yani esas gereken budur. Bünyesi güçlü olunca ve budamaları dosdoğru, bilinçlice yaptığınız takdirde her yıl muhteşem güzellikte çiçek açar. Şimdi kökünden budanmış olmaları yüzünden büyük bir ihtimalle bu yıl hiç çiçek açmayacaktır. Yeter ki ölmemiş olsunlar. Sonrasında yaz boyunca güçlü yeni dallar geliştirir. Gelecek yıl belki eskisinden çok daha iyi çiçekler açar. Dediğim gibi ölmezlerse bu yıl çiçeksiz kalmaları dışında bir problem yok. Mutad gübrelemere devam etmek lazım. Daha hızlı toparlanmaları için özel bir gübre istemez çünkü zaten eğer kökleri yeterince güçlü iseler kendiliğinden hızla toparlanır. Yeter ki doğru bakıma devam edin.
Bahçemde 4 ortanca var. Üçü iyi. Biri diğerlerinden farklı yerde ve çok kucuk kaldı. Yaprakları da açık renk. Bu mevsimde yerini değistirmem uygun olur mu? Yaprak renginin düzelmesi için ne yapabilirim?
***
Geç kaldınız. Sonbahar başından kış sonuna (en geç mart ortasına) kadarki dönem yerini değiştirmek için en iyi zamandır. Yine de sökerken köklerini fazla hırpalamamak, mümkünse tutundukları topraktan hiç ayırmadan sökmek lazım, özellikle eğer şimdi sökecekseniz bunlara daha fazla dikkat edin. Veya şimdi için en iyisi çevresini derinden kazın (köklerine zarar vermeden) ve o toprağı çıkarın. Açılan boşluğu bolca torf, az miktar gübre ve biraz da koyu renkli arazi toprağı karışımı ile doldurun. Düzelmesi için işe yarayabilir.
Öncelikle engin bilgi ve deneyiminizi bizlerle paylaştığınız için teşekkür etmek isterim. Şimdiye kadar sizden bitkilerle ilgili sayısız yöntem ve püf noktası öğrendim. Blogunuz eşsiz bir rehber. Ortancalarla ilgili soruma gelirsem, demir gübre satın almak yerine paslı çivileri suda bekletip bu çözeltiyi sulama suyuna karıştırma yöntemini önerir misiniz? Nasıl bir ölçü uygulamalıyız?
***
Ben de size teşekkür ederim. Paslı çivileri ben denedim ama işe yaramadıklarını gördüm. Ortancalara yapılacak en iyi şey ortancalara özel gübreden vermektir. Koçtaş, Bauhaus vb yapı marketlerde satılır. Paketinin üzerinde “ortancalar ve rohododendronlar için” diye yazıyor. Ama geç kaldınız. Şimdi verseniz etkisini gelecek yıl görürsünüz. Bu yüzden acelesi yok. İstediğiniz zaman başlayın. Veya mesela yaz sonundan itibaren başlayabilirsiniz. Aslında şiddetli sıcakların başlamasına üç hafta kaldı. Tam şimdi bu birkaç gün içinde bir parça vermeniz yaz mevsimini daha rahat atlatmalarını sağlar. Sonra bir de eylül sonunda ve üçüncü olarak kasım ortasında verin. Daha sonra şubat sonunda ve nisan sonunda tekrarlarsınız. Böyle parça parça aralıklarla azar azar vermek daha iyi etkili olur. Antalya şartlarına göre bu şekilde tavsiye ediyorum. Aynen böyle yaparsanız gelecek yıl hazirana kadar çok iyi serpilmiş ve çiçek açmış olurlar. Çiçeklerinde de çok iyi etkisi olur ama esas süper etkisi iki yıl sonra kendisini göster. Çünkü önce kök sistemi güçlenecek, sonra dip kısım bir hayli güçlenecek.. Ortancaları mevsimlik çiçekler gibi değil çok fazla uzun ömürlü ağaçlar gibi düşünmek lazım.
Detaylı yanıtınız için çok teşekkür ederim. Sözünü ettiğiniz sıvı besinlerden -yine sizin tavsiyenizle- düzenli kullanıyorum. Özellikle bir cins ortancam (zamanında “özel tür” adıyla satın aldığım çok güzel, çok bol çiçekli bir ortanca) sıcakların artması ve güneşin açısının değişerek biraz daha üzerine vurmasından (belki de yoğun çiçeklenmenin yorgunluğundan) bir süre sonra yapraklarında kloroz oluşuyor. Ortanca sıvı besinlerinin içeriğinde demir göremediğim için paslı çivileri suda bekletmeye başlamıştım. Bu işe yaramıyorsa toz halindeki demir gübrelerini denemeliyim belki de.
***
Bitki besinlerinde demir olmaması mümkün değil. Yazmaya gerek duymamış olabilirler. Bazıları sadece azot fosfor, potasyum oranlarını yazar. Ama gerçekten de o bitki besini veya o özel gübre sadece bu üç maddeden ibaretse iyi değil. Bir de şuna çok dikkat edin: Hangi gübre gerçekten gübredir, hangi gübre “sadece takviye amaçlı” gübredir, aradaki farkı iyi bilmek lazım. Esas gübreler yılda bir defa, takviye gübreler ilkbahardan sonbahara aralıklı kullanılır (genelde). Dolayısıyla, kullandığınız gübre takviye amaçlı ise, her iki yılda bir ortancalarınıza bol bol koyun gübresi veya sığır gübresi vermelisiniz. Ayrıca, bilmediğimiz sebeplerden ötürü veya sulama suyumuzun özelliğinden dolayı toprağın kimyasal dengesinin bozulması da mümkündür. Yapraklarda beyazlıklar, sarılıklar, yeşilin yer yer az olması her zaman demir eksikliğinden kaynaklanmaz. Ne yazık ki çok kişi bu renk sorunlarını sadece demire bağlıyor, bol bol demir takviyesi yapıyor ve sonuçta bitkilerin kökleri erircesine hızla çürüyüp gidiyor. Zaten toprağın kimyasal dengesinin bozulmuş olması sonucu artık hiçbir gübre işe yaramaz ve oradaki bitkilerin yıldan yıla güçten düşmesi problemi başlar. Dengeyi korumak için birkaç yılda bir ortancanın dibindeki ve çevresindeki toprağı kazıp çıkarın. Sonra toz leonardit + doğal kırmızı toprak + koyun gübresi + iri taneli temiz dere kumu eşit oranlarda karışım yapıp açılan boşluğu bu karışımla doldurun. 4-5 yılda bir bunu tekrarlamak iyi olur. Ayrıca, soba yakıyorsanız, boruları temizlerden çıkan simsiyah kurumları atmayıp bahçenizin toprağına karıştırın. Son derece faydalı bir toprak düzenleyicisi işi görüyor. Denemişimdir. Bu sayede toz leonardit için masraf etmenize de gerek kalmayabilir. Ama kurum yoksa veya az oluyorsa o durumda leonardit mutlaka tavsiye ederim. Son bir şey daha: Yazın şiddetli sıcak olan memleketlerde bazı bitkiler fena etkileniyor. Onlar için yaz donemini dinlenme dönemi diye düşünün. Hiçbir gübre onları canlandırmaz. Yine de şu sayfayı okuyup gerekenleri yapmanız iyi olur: https://azbitki.com/siddetli-sicak-memleketlerde-bahce-bakimi
Ortanca bakımı, demir eksikliği, sararma ve besinler konusundaki detaylı yanıtınız için çok teşekkür ederim. Bir kez daha çok faydalı bilgiler edindim sayenizde. Soba kurumu dahil, tüm önerilerinizi zamanı geldikçe uygulayacağım. Soru konseptinin biraz dışına çıktım ama bu tip mesajları yayınlamayarak çözüm buluyorsunuzdur diye düşünüyorum. :) Teşekkür ve sevgilerimle.
***
Aslında çeşitli sayfalarda ayrı ayrı işlenmiş konular halinde birçoğu var. Böyle sorularda o sayfaların mini özetini yapmış gibi cevap veriyorum.
Yaprakları bu kadar açık renk olan ortanca için ne yapılabilir? Geçen ay dibine koyun gübresi koymuştum, geçtiğimiz hafta da bir litre suya bir yemek kaşığı ölçüde demir sulfat verdim ama düzelme olmadı.
***
Olmayacak çünkü yapılması gerekenleri yapmakta geç kalmışsınız. Kış sonundan evvel yapmalıydınız. Ama önemli değil (gelecek yıl normalle döner). Benim ortancam da geçen yıl öyle idi. Şimdi ise yemyeşil. Kış içinde iken dibini-çevresini kazdım, bir hayli toprak çıkardım. Sonra toz leonardit + kendi çıkan toprağı + ponza taşı + koyun gübresi karışımı yaptım ve boşalan yeri bu karşımla doldurdum. Ve şimdi yemyeşil ve çiçeklerini de şu anda çok güzel, çok canlı pembe tonunda açmış durumda. Benim mavi renk hevesim yok. Kız pembesi ortancalara daha güzel yakışıyor. Bu yıl gübre sayesinde inşallah daha fazla güçlenecek ve gelecek yıl muhteşem olacak. Aklınızda bulunsun ortancalara gübre vesaire maddeleri sonbahar ortası – kış ortası ara döneminde verin. Diğer zamanlarda ancak takviye gübreler vermeye uygundur ki doğru zamanda doğru gübreleme yapınca takviye gübrelemelere gerek kalmıyor. Zaten takviye gübrelerin işe yaraması da ancak esas gübrelemeyi dosdoğru yaparsanız mümkündür. Gerçi ortancalara takviye gübreleme yazın çok şiddetli sıcak memleketlerde iyidir. İstanbul’da gerekmez.
Bahçede uygun ışık koşullarında iyi bakılırsa çiçeklenmesi ne kadar sürüyor?
***
Bildiğimiz klasik ortancalar yılda sadece bir defa ilkbaharda tomurcuklar verir ve o tomurcuklar bulunduğunuz yerin iklim şartlarına göre genelde hıdrellezden önce olmamak şartıyla çiçeklerini açmış olurlar. Bazı yerlerde haziran ortasında, bazı yerlerde mayıs ortaları.. Didim’de benim bahçemdeki ortancanın şu anda çiçekleri en güzel halini almış durumdalar. Yaklaşık iki haftadır bu şekilde, en güzel haldeler. Şu anda zirvede olan hoş pembeliği bir iki hafta içinde yavaş yavaş azalmaya başlayacak. Ama o süreç de gayet yavaş gidiyor. Sonra çok açık yeşilimsi, açık soluk pembeli, beyazımsılı bir renk alır ve bir süre de öyle devam eder. Böylece 1,5 – 2 ay, bazen hava/iklim şartlarına göre 3 aya yakın bir süre ortanca çiçekleri dayanır. Yani ilk başta, çiçeklerinin yeşilden yavaş yavaş pembeye döndüğü günlerden, çiçeklerinin hiç bir güzelliği kalmayacağı günlere kadar düşünürsek, böyle. Çiçekleri çirkin bir hal aldığı zaman dalların en ucundan kesersiniz. Budamayı daha sonra, yazı içinde anlattığım gibi dikkatlice yapın ki sonraki yıl çiçeksiz kalmasın. Yanlış budamalarda (fazladan yanlış budama sonucunda) bir yılı çiçeksiz geçirir. Onun için budama tariflerimi ciddiyetle dikkate alın.
Yeni aldığım ortanca çiçeğini balkona güçlü sabah güneşi alan bir yere koydum ve öğlen güneşi de temmuz ve ağustos da güçlü olabiliyor. Yeri iyimi? Yoksa geriye mi alıyım çiçeği? Birde birkaç adet unlu bit gibi bir şey gördüm ama kendisi geçer mi yoksa bir şeyler sıkarsam zarar verir miyim şimdi? Kış aylarında içeri alırsam sorun olur mu? Budama gerekli mi her sene?
***
Yeri hiç iyi değil. Yaz aylarında güneşin fazlasına maruz kalmamalıdır. Kış boyunca bir hayli soğuk, kar görmesi şart. Evde ne yaz ne kış hiçbir zaman olmaz. Bütün yıl sürekli açık havada tutmanız lazım. Henüz çok küçük olduğu için üç yıl hiçbir budama yapmayın. Saksısı da çok küçük. Yukarıda ihtiyacınız olan her bilgi var. Okuyarak gerekenleri yapmanız lazım. Küçük saksılarda satıyorlar diye küçük saksıda yaşayabileceğini düşünmeyin. Kendisi henüz küçük olsa dahi koskocaman saksı istiyor ki kökleri yazın sıcaktan korunsun, kışın ise kökler donmasın. Unlu bitleri her gördüğünüzde ıslak kağıt havlu ile silip yok edin.
2 kat büyük saksıya diktim ve gölgeye çektim çiçeği. fakat kök çürümesi yapar diye tedirgin oluyorum bu saksıda. Uygun mu şu an? Ponza koydum ama sulamasıni nasil ayarliycaz bunun?
***
Eğer saksı değiştirirken toprağı da komple değiştirme hatasına düşerseniz kökler çürüyebilir. Değişiklik yaparken kökleri tutunduğu toraktan hiçbir şekilde ayırmayın. Büyük saksıya bitkiyi eski toprağıyla kökleri bir arada, kalıp gibi dağıtmadan aktaracaksınız. Böyle yaparsanız tehlike yok. O tip saksılardan almamalısınız (veya alırsanız alttaki monteli tabağı söküp atın). Bunlar toprağı bozuyor ve bitkileri zehirliyor. Sebep altındaki saksıya monteli alt tabak. Onu mutlaka söküp atın. Sulamayı saksının alt deliklerinden dışarıya su çıkacak miktarda su ile yapın. Daha az miktar su ile sulama yapmak toprağın birkaç ayda bozulmasına sebep olur. Saksı ortanca için yine çok küçük ama artık rahatsız etmeyin. Gelecek kışın sonunda kocaman bir saksı ayarlayıp ona geçirin. Ortancalar serin toprak seviyor. Buradaki bilgileri okursanız ihtiyacınız olan her bilgi var. Lütfen okuyun.
İki gün önce bahcemiz için 35lik saksıda 2 adet büyük ortanca aldık.ortancaları dikicegimiz yerde alışmaları için topraga gömmeden biraz bekletelim istedik.biri dün diğeri bu sabah kötüleşmeye başladılar.ilk önce tomurcukları daha sonra yaprakları pörsüyüp kendilerini bıraktılar.daha gölge biraz esintili bir yere alıp beklemeye başladım.durumları giderek kötüleşiyor.bakım olarak toğragının nemli kalacagı kadar su ilavesi dışında birşey yapmadım.durdukları yerde yarı güneşli bir yerdi.problem ne olabilir.çiçekleri nasıl kurtarabilirim.
***
Güneşte tutmayın. Yazın şiddetli sıcak olan memleketlerde ortancaları güneş almayan yerlerde tutmak veya bahçeye ekilecekse güneş almayan yerlere ekmek lazım. Küçük saksıda havanın sıcaklığı ortanca köklerini çok kötü etkiler. Vakit kaybetmeden bahçeye ya da koskocaman bir saksıya dikin. Bu sırada saksıdan çıkarırken sakın kökleri toprağını dağıtmayın, kalıp gibi çıkarın. Açtığınız çukura kalıbı bozmadan yerleştirip boş yerleri de toprakla doldurun, sonra bol bol su dökerek sulayın. Bunlarda hata ederseniz bu sıcak zamanda tutması imkansızdır.
İki haftalığına tatile çıkıyorum. Balkondaki ortancam iki günde bir su istiyor yoksa çiçekleri soluyor. Ben evde yokken nasıl bir sulama düzeneği kurabilirim? Su dolu bir kaba otuttursam nasıl olur?
***
Bu konularda hiçbir çalışmam olmadı, bilmiyorum. Ama aslında en iyisi bir komşunuza emanet etmeniz olur.
Merhaba, ortancanin yapraklarinda kurumalar var ve yapraklarini dokecek gibi. Ne yapmam gerekiyor? Sabah güneşini yarim saat kadar aliyor ve aksam güneside ayni sekilde. Yaprakları giderse yasar mi?
***
Kökler bir şekilde topraktan rahatsız olmuş. Çok daha serin bir yerde tutmalısınız. Serinlik, serin rüzgarlar ortancaların en ciddi ihtiyacıdır. Saksıda ortanca yetiştirmek iyi fikir değil. Öyle sattıklarına aldanmamalısınız. Ya koskocaman dev saksılarda yetiştirin ya da ortancalardan uzak durun. Ayrıca kapalı balkonlarda yaşaması pek mümkün değil. Yaz kış her zaman, sürekli, 7/24 tam açık hava ister. Hem saksıda hem kapalı balkonda ise hiç şansı yok demektir.