İngilizcede hem hindiye hem Türkiye’ye Turkey denmesi
Osmanlı tüccarlarına İngilizler “Türkî tüccarlar” diye isim verirlerdi. Gine Tavuğu (Numida meleagris) 1541 yılında İngilizlerin Türkî tüccarlar (turkey merchants) dedikleri Osmanlı tüccarları tarafından Madagaskar’dan İngiltere’ye götürülmüş. İngilizler Gine tavuğuna bir süre isim veremeyip törkî demişler. Türklere ait veya Türk kuşu anlamında.
Hindi
Bildiğimiz hindiye gelince: Kuzey Amerika’nın en büyük kuşu Meleagris gallopavo yani hindiyi önceleri Amerika yerlilerinden Aztek’ler evcilleştirmiş. İspanyol keşifçiler 1523’te bu hayvanı görmüşler ve ispanya’ya götürüp tanıtmışlar. Avrupa’da yaygınlaştırılması ise Osmanlı idaresi altında bulunan Kuzey Afrika ve Anadolu – Rumeli yoluyla olmuş.
O zamanlar Hint darısı denen (Sorghum vulgare) bir tahıla da İngilizler Türk darısı ve Türk buğdayı gibi adlar verirmiş. Aslında Türklerden satın aldıkları her şeye öyle diyorlarmış. Gine tavuğuna turkey bird – türk kuşu, hint darısına turkey wheat yani Türk buğdayı demeleri bu yüzdenmiş. Türkiye’ye Turkey demeleri ise Türklere ait ülke anlamındadır.
Amerika’dan getirilen iri kuş hindiyi İngilizler ilkin bizden satın aldıkları için turkey diye isimlendirmişler. Ve 1555’ten beri öyle kalmış. Yani onu da Türkî tüccarlar satıyormuş. İngilizlere ne satsak İngilizler kendi ürünümüz sanıyormuş galiba. Daha önce gine tavuğunu turkey diye adlandırmışlardı. ingiliz dilbilimciler diyor ki hindiyi gine tavuğu türünden sandıkları için ona da turkey demişlerdir. Bence öyle değil. Herhalde biz İngilizlere bilmedikleri şeylerden her ne satsaydık onlara da turkey derlerdi. Yukarıdaki kendi açıklamaları bunu gösteriyor. Ama onların bu iddiası da doğru olabilir.
Biz hindiye niçin hindi diyoruz?
Eskiden, Hindî sözcüğü Hindistan’a mensup anlamındaymış. Biz Türkçe olarak Hintli demeyip Osmanlıca olarak “Hindî” diyormuşuz.
İngiliz dilbilimciye göre biz fransızlardan esinlenmişiz. Fransızlar hindi için “poulet d’inde” (pule dend okunur; “hint tavuğu” demektir) tamlamasını kısaltıp sadece “dinde” demişler. “d’inde” Türkçesi ise “Hintli” veya Hindistana mensup” demektir. D’den sonraki üst virgülü atmışlar “hindi” anlamına gelen yeni bir kelime türetmişler -dinde-. Burada şu mesele var: Kristomb Kolomb dünyanın yuvarlak olduğunu düşünüp Hindistan’a kestirme yoldan, ters istikametten varmak üzere yola çıkmıştı. Doğal olarak karşısına hesapta olmayan Amerika çıktı ama orayı Hindistan sanıyordu. İlk ayak bastığı yeri Hindistan’ın doğusu sanmış ve oradaki kızılderilileri hintliler diye anlatmış. İngilizler bile kızılderililere Indians (Hintliler) demişler. O halde Fransızlar hindi Amerika’dan getirildiği için ve o zamanın yanlış adlandırmasının gerektirdiği şekilde hindiye “Hintlilere ait tavuk” anlamında “dinde” demiş olabilirler.
Biz de aynı yanlış gerekçelerle o Amerika kuşu için “Hindistan’a mensup” anlamında “hindî” demişiz. Zamanla Türkçe ses uyumuyla sondaki uzatması gitmiş hindi olmuş.
Kaynaklar
1- Online Etymology Dictionary, © 2001 Douglas Harper
2- Dictionary.com Unabridged / Based on the Random House Dictionary, © Random House, Inc. 2009.