Çiçeğinin aylarca solmamasıyla makbuldür. Saksıda süs bitkisi olarak hediyelik amaçlı satışları yaygındır. Bakımı biraz zor ama bir iki noktaya dikkat ederseniz uzun yıllarca çoğalta çoğalta yetiştirmeniz mümkün.
Genel özellikler
Bir epifit olduğu halde süzek topraklara da uyum sağlar. Bundan dolayı havası ve kış soğukluğu uygun yerlerde bahçelerde zemin toprakta yetişmesi mümkündür. Gösterişli pembe çiçekleriyle, desenli yapraklarıyla değerli, dayanıklı, dekoratif bir salon bitkisidir.
Habitat
Aechmea fasciata Brezilya’nın güneydoğusunda, deniz seviyesinden 550 metre ve daha yüksek, yoğun nemli dağ ormanlarının bitkisidir. Genelde ağaçlar üzerinde yaşar. Geceleri serinliğin etkisiyle yoğunlaşan nem her yeri ıslatır. Yapraklarda da önce buğulaşma, sonra su damlacıkları oluşur ve o damlacıklar yuvarlanarak eşmeyanın yaprak aralarında birikir. Az yağışlı dönemde su ihtiyacını böyle karşılar. Ayrıca yaprak aralarında biriken tozlar, kuru yapraklar, kuş pislikleri, böcek ölüleri suyla çürüyerek gübre gibi işe yarar. Eşmeyanın beslenmesi doğal ortamında bu yolladır.
Çiçek açması
Genellikle yaz sonundan itibaren, ısının azalması ve gündüz saatlerinin kısalması çiçek açmasını gerektirir. En erken bir yaşında, genelde 3 veya 4 yaşında, yaz ortası ile kış ortası arasında herhangi bir zamanda çiçek açar. Aechmea fasciata çiçekleri aylarca güzelliğini yitirmeden kalır. Çiçek açan eşmeya ölecektir. Dipten geliştirdiği fideler büyür ve onun yerini alır. Bakımında hatalar olursa 10 yılda bile çiçek açmıyor. Eşmeyanın gerçek çiçekleri pembe çiçek kapsüllerinin içindedir. Önce soluk mavi olup zamanla kırmızılaşır ve kısa sürede solarlar. Çiçek kapsülleri topluluğu sapın ucunda hoş gösterişli, dekoratif, pembe renkli olarak 6 ay veya daha fazla canlılığını korur.
Soğuğa dayanıklılığı
Saatlerce sürmemesi şartıyla Aechmea fasciata en fazla -6C derece soğuğa yıpranarak dayanır. Soğuk biraz uzun sürse yapraklar donar, kurur. Yapraklar kurusa da, daha fazla soğuğa maruz kalmazsa ilkbaharda yan sürgünlerle yeniden canlanır. İstanbul, Trabzon, İzmir illerinde kuzeyli rüzgarları almayan duvar diplerinde bütün yıl açıkta yetiştirebilirsiniz. Isı sıfırın atına düştüğü günlerde iki kat çuval bezi ile sarmalısınız. Sağ salim bahara çıkarlar. Akdeniz kıyılarımızda ise hiç tehlike yok.
Evde, bahçede Aechmea fasciata yetiştirmek
İklim uygunsa devamlı dışarıda tutmanız daha iyidir. Dikeceğiniz yerin toprağını uygun hale getirerek bahçeye de dikebilirsiniz. Kışın fazla soğuk oluyorsa sadece mayıs sonu – eylül başı arasında dışarda tutun. Yalnız, yazın havası fazla kuru ve sıcak olan (Mardin gibi) yerlerde dışarıda tutmak sakıncalıdır. Aşırı sıcak + kuru hava eşmeye ve benzeri türlere büyük zarar verir.
Ortam için en önemli şart
Aechmea fasciata krasula metabolizmasına sahiptir. Yani gece karanlık saatler boyunca hafif serin esintilere ihtiyacı var. Geceleri haftalarca sıcak ve esintisiz olan kapalı odalarda yaşayamaz. Gelişim göstermesi gece havadarlığına bağlıdır. Serinde hava akımlarına pek ihtiyaç yok ama gece boyu ortam ne kadar sıcak ise ortamda o denli hava akımları olmak zorunda.
Güneş, esinti ve hava nemi isteği
Hava nemi ihtiyacını birçok kaynakta aşırı derecede abartırlar. Ankara’nın hava nemi bile tamamıyla yeterlidir. Yazın havası aşırı sıcak + kuru yerlerde ise ev içi hava nemi yeterli olmuyorsa: » şu sayfadan uygun bir çözüm bulun.
Güneşi sever. Sadece yazın öğle civarı tepe güneşini direkt almasa daha iyi ama pek farketmez. Yine de sıcak yaz günlerinde öğle civarı güneşini filtrelemek hızlı ve güçlü gelişim için iyi olur. Havası fazla nemli olsa da çok yüksek yaz sıcaklarının görüldüğü Ege ve Akdeniz bölgesinde haziran başı – eylül ortası arasında öğle civarı güneş filtrelemesini daha geniş tutmak lazım. Yani öğle ezanından üç saat öncesinden ikindi ezanının iki saat sonrasına kadar.
Esinti açısından çok hassas olmasa da geceleri sıcak ve havasız odalarda günlerce kalırsa sağlığı bozulup ölüm süreci başlar. Bu sürede toprağı çok ıslaksa çabucak çürür. Yaz boyunca dışarıda tutmak gelişimini hızlandırır. Ev içinde gece serinlik ya da esintiler mümkün değilse hiçbir gelişme göstermez.
Temizlik
Yapraklarda toz birikimleri olmayacak şekilde haftada bir ya ıslak bezle silin ya da duş altında yıkayın. Rahat nefes alan eşmeya hızlı büyür.
Sulama, yaprak aralarına su doldurma
Toprak hiçbir zaman tamamıyla kupkuru kalmamalı. 22C üstünde sıcak günlerde toprak üst yüzeyinde kuruma oldukça sulayın. 30C derece ve daha sıcakta hemen her gün sulayın. 18C dereceden daha serin günlerde ise toprak üst yüzeyinde tam kuruma olmadıkça sulamayın. Yaprak arası boşluklarına 22C dereceden daha sıcak günlerde su doldurmalısınız. En geç haftada bir ters çevirip suyu boşaltın ve yenisini doldurun. Serin zamanlarda su doldurmak gerekmiyor.
Besin verme, yapraklara besinli su..
Kış boyunca besine ihtiyacı yok. Orkide besini, Afrika menekşesi besini ya da genel amaçlı besin uygundur. Her 3-4 sulamada bir verin. Yapraklarına besinli su fısfıslamak çok faydasılıdır. Bunu esinti olacaksa geceleri yapsanız kesin etkilidir. Sıcak günlerde yaprak aralarına su doldurun demiştim. Kaç günde bir suyu boşaltacaksanız ona göre dördünden birinde besinli su doldurun. Bunda besinli suyu 4 misli seyreltmelisiniz. Yaprak aralarına doldurduğunuz besinli suyu 24 saat sonra boşaltın. Yapraklarına besinli su fısfıslamayı esintili yaz gecelerinde istediğiniz sıklıkta yapın. Her gün bile, gerekmese de sakıncası yok.
Çiçeği solunca..
Aechmea fasciata çiçeği solunca çiçek sapını dipten kesip atın. Bakımına aynen devam edin. Çiçek açmadan evvel ya da çiçek açtığı zamandan başlayarak birkaç yavru verir. Kendisi ölmeye doğru giderken bir müddet yavrularını beslemeyle yaşar. Bir müddet de bütün besin ve enerji birikimini yavrularını aktararak tükenir ve ölür.
Aechmea fasciata çoğaltma, üretim
Çiçek açan eşmeyada ölüme gidiş başlar. Bu bir yıl ile iki yıl arasında değişir. Doğru bakım sayesinde çiçek açana kadar iyice irileşmiş olan bir eşmeya ortalama 10 yavru verebiliyor. Dipten geliştirdiği fideler büyür ve ananın yerini alır. Çiçeği bozulunca yavruları ayırıp ana bitkiyi hemen atmayın. Çünkü ölene kadar yeni yavrular verme ihtimali yüksek.
Yavrular ayırma
Dip sürgünlerini ayırmak için anasının en az 1/3’ü kadar gelişmiş olması lazım. Ne kadar çok beklerseniz fideler o kadar güçlenmiş olur. Anaya bağlı iken daha hızlı gelişir ve güçlenirler. Çok küçükken ayırırsanız hızlı gelişemeyecekleri gibi tutmaları da zordur.
Eşmeyanıza ne kadar iyi bakarsanız yavrular da o kadar hızlı ve güçlü büyür. Ve yavruları çabuk büyütüp erken ayırırsanız ana bitkinin tekrar yavrulaması ihtimali kuvvetlidir.
Gece ısısı en az 12C, gündüz ısısı en az 22 derece olmadığı zamanlarda yavruları ayırmayın. Yoksa köklenemezler. En ideal sıcaklık ise gece 16C ile 22C derece arası, gündüz 26C ile 30C dereceler arasıdır.
Saksılara fideleri dikme
Ayırdığınız yavrular yeterince büyükse yarım litrelik küçük saksılara dikin. Çok küçüklerse daha küçük saksılara ya da 2/3 doldurduğunuz yarım litrelik saksılara dikin. Fazla toprakta çürüme riski büyüktür. Sonraki ilkbaharda 1 litrelik saksılara geçirin. VEya hızlı gelişip iyice büyümüşlerse 20cm ebatındaki saksı daha iyidir. Zira bu genişlik ileride dipten vereceği yavruların sıkışmamaları için önemlidir. Saksı ne kadar büyük olursa toprak karışımındaki ponza taşı oranını da o nispette biraz fazla tutmalısınız.
Fidelerin büyüklüğüne göre toprak ve saksı formülleri
Eşmeyalar son derece havadar, suyu anında süzdüren toprak istiyor. Temel şart budur. Bitki besini karıştırdığınız sulama suyundaki elementleri de tutucu özellikte olması lazım. Aşağıdaki formüllerden herhangi biri.
A) Küçük fideleri yarım litrelik veya daha küçük saksılara, şu toprak karışımına dikin:
1 ölçü ponza taşı + 1 ölçü iri taneli temiz dere kumu + 2 ölçü torf toprak.
B) İkinci yılda çok fazla büyümemiş eşmeyaları 12cm çapındaki 1 litre hacimli saksılara dikin. Toprağı aşağıdakiyle aynı. Eğer bu yıl çiçek açarlarsa bir daha saksı değiştirmeyin.
C) Çiçek açmadan önce iyi gelişmiş, büyük ve ağır yapraklara sahip olmuş eşmeyaları 2. yılda veya 3. yılda (ya da çiçek açmadan önce ne zaman gösterişli olurlarsa) 20cm çapında, 15cm derinliğinde plastik saksılara dikin. Bundan sonra bir daha saksı-toprak değişimi yapmayacaksınız. Fakat daha da büyüyüp ağırlaşıp çiçek açmazlarsa sonraki ilkbaharda yine aynı büyüklükte ağır çömlek saksılara aktarsanız iyi olur. Toprağı şöyle olmalı:
3 ölçü torf toprak + 1 ölçü ponza taşı.
Saksıya dikerken faydalı bir tavsiye
Önce saksının dibine ağır çakılları yerleştirin. Çakılların ara boşluklarını iri taneli dere kumu ile tamamlayın. Sonra saksıyı karışımla doldurup eşmeya fidenizi dikin. Eşmeya zamanla büyüyüp ağırlaşacağı için saksı içeriğinin hafif olması devrilip zarar görmesine yol açar. Ya da yetişkin hale gelmiş eşmeyalara benim verdiğim toprak formüllerinden başka toprak kullanacaksanız ve toprak çok hafifse ağır çömlek saksı kullanabilirsiniz.
Aechmea fasciata zararlıları ve problemler
Birçok şey sayabiliriz ama çoğu endişe gerektirmez. Özellikle yaprak en uçlarının kuruması genelde normaldir.
Bitlenme
Örümcek bitler ve unlu bitler eşmeyalara çok musallat olurlar. Her gördüğünüzde hemen ıslak bezle silerek alın. Örümcek bitler sıcakta çabuk ürüyorlar. Bugün sildinizse emin olun yarın aynen türemiş olacaklar. İlk üç gün gözle bir şey görmeseniz bile her gün silmeye devam edin. Sonra haftada bir gibi ıslak bezle silersiniz. Temizliğe önem verin. Gözle görmeseniz bile örümcek bitler oluyor. Ve yaprak yüzeylerindeki tahribatları mantar hastalıklarına sebebiyet verir. Silmek zor geliyorsa duşun altında tazyikli su ile yıkayın.
Yaprak uçlarında kurumalar
Eski yapraklarda normaldir. Kurudukça kupkuru kısımları makasla kesin. Böyle yavaş yavaş kısalırlar. Yeni yapraklarda uç kurumaları oluyorsa bakımında hatalarınız vardır. Yukarıdaki bilgileri okuyarak hatalarınızı telafi etmeye çalışın. Kurumalar sulama ve yaprak aralarına su doldurma işlerini ihmal ederseniz fazla olur. Besin eksikliğinin ve yaprak kirliliğinin de etkisi var.
Kökten başlayan çürümeler
Eşmeyalarda yaygındır. Sebebi çoğunlukla yanlış topraktır. Ya da soğukta gerekmediği halde sulayıp durmaktır. Ayrıca sıcak aylarda saksısı ve toprağı fazla ısınmışken sulamak yine çok zararlıdır. Bir de geceleri kapalı mekanlarda sıcak-durağan havanın günlerce haftalarca sürmesi ve bunun yanısıra ve toprağının aşırı ıslaklığı sonucu çürümeler olur. Gece havadarlık, esinti olmazsa mutlaka 20C altında serinlik olmalı.
Aechmea fasciata çiçek açmama problemleri
Eşmeyaların gösterişli, iri çiçek açmaları doğru şartlarda doğru bakıma ve güçlü büyümelerine bağlıdır. Doğru bakım gören yavrular güçlü ve hızlı büyürse bir yaşında ya da iki yaşında çiçek açarlar. Aslında iyi bakımla normal ölçüsü 3. yılda açmasıdır. Yeterince olgun eşmeyalara çiçek açtırmak için çürük elma, etilen gazı gibi tavsiyelere pek katılmıyorum. Kapalı ortamda tutayım derken çürüyüp ölmesine vesile olursunuz. Bunların yardımıyla eşmeya çiçek açsa bile bünye zayıf ise çiçek kalitesi iyi olmaz. Hem de çiçek ömrü kısa olur. Güçsüz eşmeya çiçek açarsa yavruları sağlıklı ve güçlü olamaz. O tavsiyelere kulak asmayın. Hele 1 ya da 2 yaşında iken hiç denemeyin. Bırakın bünyesi iyice güçlensin.
1- Biyoritmin çiçek açmaya karar vermesini sağlayın
Temmuzun ortasından ağustos ortasına kadar biraz susuzluk sıkıntısı çektirirseniz, ağustos ortasından itibaren normal bakıma dönerseniz, dışarıda ve gece ışıklı olmayan yerde de olması şartıyla mutlaka tomurcuk verecektir.
2- Bakımı ve ortam şartları doğru mu emin olun
3. veya 4. yaşında eşmeyanızın çiçek açmamasında esas sebep hatalı bakımınızdır. Mesela güneş şart. Besin verme anlattığım gibi düzenli olmalı. Yazın dışarıda tutmak gelişimi hızlandırır. Çünkü gece esintileri eşmeyalar için hayati önem taşır. Bazen eşmeyalar bitki besinlerinden yeterince magnezyum alamaz. Ve bu da çiçek açmamasına bir etkendir. Ayda bir defa (iki gün bekletilip gazı tamamen uçurulmuş) doğal maden suyu ile sulamak eşmeya sağlığı için çok faydalıdır.
3- Aechmea fasciata için etilen gazının çiçek açmaya etkisi
Elma çürütmek, koklattırmak en son çare olmalı. Bunu da kapalı ortamda yapmak gerekmez. Eşmeyalar sadece geceleyin gaz alışverişi yapar. İçine çürük elma parçaları koyduğunuz küçük kapları gece boyunca yapraklar arasına sıkıştırmanız ve iki-üç hafta devam etmeniz yeter. Gündüzleri kapların kapağını kapayıp buzdolabına koyun. Yaz ortasından sonra başlamalısınız. Ama yukarıda dediğim gibi yaz sonu mevsim değişikliğini algılaması çok daha önemlidir. Elma meselesini de bu zamanda uygularsanız çiçek açması yüzde yüz garanti olacaktır. Bir de şunu bilin. Çevresinde yaz sonundan itibaren yaprakları sararan bitki çoksa ortamda yeterince etilen gazı bulunur. Mesela evlerde benjamin bitkisi yapraklarını sarartırken çevreye etilen gazı yayar.
İlaçlamanın zararı
Bitki bitlerine karşı ilaçlama yapmak zorundaysanız yağsız ilaçlardan kullanın (çabuk uçucu yağlardan ise sakıncası yok). İlaçlamayı sabah ile öğle arasında yapın. Akşam olmadan önce ıslak bezle silip temizleyin. Yoksa biriken kalıntılar yüzünden nefes alamaz ve gelişim sekteye uğrar. Yaprak kirliliği artarsa boğulup çürümeye başlar.
Aldığım çiçeğin ismi bromeliana. Bu çiçek kişinin mecburi soba yanında olmak zorunda. Acaba bitkiye zarar gelir mi? Çiçekçi içinden mavi nazar boncuklari çıkar demişti. Ne derece doğru?
***
O isim sanıyorum Bromeliad türlerinin yetiştiriciliğini ya da ticaretini yapan bir firmanın ismi. Sobadan uzak tutun. Tam yanında olması hiç iyi olmaz. Nazarboncuklarına gelince hangi tür ise belki çiçeklendiğinde mavimsi tomurcukları oluyor diye öyle demişlerdir.
Bizim çiçeğimiz eylül ayında geldi. Çiçek vardı ama çürüdü. Altta iki yavru var. Biri çok büyüdü. Keseyim mi?
***
Kesmeyin. Mayıs ayına kadar bekleyin.
Eşmaya blue rain maviş açan çiçeğim yaz boyu balkondaydı. Kış geliyor içeri almalı mıyım?
***
Havalar serinlemeye başlamadan hemen şimdi içeri alın. Tam pencere yanında tutun. Yukarıdaki bilgilere göre bakımına devam edin. Kış aylarında bitki besini filan vermeyin.
Hediye gelen çiçeğimi 3 hafta kadar salonun gün ışığı almayan bir yerinde bakmıştım. Sonra 1 hafta oluyor camdan ışık alabilen bir yere aldım. Oda fazla sıcak değil. Pembe çiçeği hafif mavi grimsileşerek beyaza döndü. Sanki öldü. Çiçeğin içinde tomurcuklar var gibi ama bilmiyorum onlar da ölüyor mu? Ne yapabilirim?
***
Çiçeklerin bozulması, solması normaldir. İsterseniz kesip atın. Bakım bilgilerini okuyun. Dipten yeni fideler oluşturması lazım.
Geçen yıl çiçekli şekilde hediye geldi ve 3 ay içinde çiçeği öldü. Sonra yanından 2 yavru verdi. Ayırınca biri tuttu ama gelişmiyor. Şimdi 2 tane daha yeni yavru verdi. Birinin boyu anneyi geçti. Gövde bayağı büyüdü. Ayırmak için mayısı mı beklemeliyim?
***
Ayırmak gibi bir gereklilik yok. Mesela benim hiç ayırmadığım bromelyadlar var. Saksıya sığmaz oldukları zaman tek tek değil, nasıl uygunsa o şekilde ayırıyorum. Bırakın anasından aldığı güç ile gelişsin. Ana bitki ölürse hiçbir zararı olmaz. Kuruyan çürüyen kısımları ayırırsınız. İlle de ayırmak istiyorsanız Antalya şartlarında mart ayından itibaren uygundur. Ama iyice gelişmiş olmayanları anasından ayırmanız hata olur.
Acmeyanın çiçekli ve çiçeksiz fiatları ne kadar? İnternetten alınabilir mi?
***
Fiyatları şu an için hiç bilmiyorum. İnternet üzerinden fiyatlar gerçek değerinin on veya yirmi kat üzerinde olabiliyor. Zaten tavsiyem salonlarınıza yeni bitki alacaksanız sadece yaz başında alın. Serin ve soğuk zamanlarda alınan bitkiler evlere gelince kesin ölüyorlar.
Dün Aechmea blue rain aldım. Camekanda toprağı kuru şekilde bekletiyorum. Benim dışarıda yetişen aechmealardan biraz farklı tipi. Bu aechmea da soğuğa diğeri kadar dayanır mı?
***
Bromelyadların hepsi bu konuda (tam Akdeniz iklimi, düşük rakım yerlere uyumda) aynı diye biliyorum. Ama dış ortama alışık değilse şimdi dışarıda bırakmayın. İlkbahardan itibaren alışırsa gelecek yıl kış aylarında dışarıda zarar görmez.
Eşmeya sipariş verdim. Gelen bitkinin toprağını değiştirmeli miyim? Evetse nasıl toprak olmalı?
***
2 ölçü torf toprak + 1 ölçü ponza taşı karışımına dikmenizi tavsiye ederim.
Salonda güneş gören pencere önünde mi durmalı yoksa kapalı cam balkon var balkonda gece esintisinde mi durmalı?
***
Sürekli içeride durması daha iyidir.
Acmeya çiçeğim çiçek kısmı (taç yaprak ) pembeden sütlü kahve rengi gibi oldu en alt yeşil yapraklarda da hafif sararma ve kuruma görünüyor çiçegime ne olmuş olabilir ve nasıl kurtarabilirim?
***
Çiçeği bozulunca dipten yavrular geliştirip kendisi yavaş yavaş ölür. Yukarıdaki bilgileri okuyun. Çünkü diğer bitkiler gibi değil, oldukça farklı bir yaşam döngüsü var. Yani öncelikle bitkiyi tanımalı ve nasıl bakım istediğini iyice öğrenmelisiniz. Bunun için tam yerindesiniz.
Aecmea pepita elegant çiçek sapının gövdeye vardığı kısım küflenmeye başladı 6-7 cm kadar. çözümü nedir?
***
Mesele küf değil oradaki dokuların ölümüdür. Sürekli silip temizleyin. Varsa toz kükürt ile silin ama sadece küflenmeyi önleyebilir. Fazlasıyla havadar ve güneşli yerde tutmalısınız.