Bir Güney Amerika ağacıdır. Bilimsel adı Bertholletia excelsa.. Lecythidaceae familyasındandır. Kuruyemiş olarak ticari önemi olan tanelerine de Brezilya fındığı denir. Güney Amerika ülkelerinden en çok Bolivya’da, Breziya’da ve Peru’da doğal ormanlardan hasat edilirler.
Genel özellikleri
Brezilya fındığı ağacının ana vatanı Guyana, Venezuela, Brezilya, doğu Kolombiya, doğu Peru ve doğu Bolivya civarlarıdır. 45 metreye kadar yükselen büyük bir ağaçtır. 500 yıldan fazla yaşar. Fakat bazı kaynaklara göre 1000 yıl yaşar. Amazon yağmur ormanlarındaki en büyük ulu ağaç türlerinden biridir. Brezilya’da buna Pará kestanesi derler. Ülkenin kuzey-batısında ise ağacın adı Acre kestanesidir.
Yaprakları yağışsız mevsimde dökülür. Yani susuz/kurak dönem bu ağacın dinlenme zamanıdır. Yapraklar ortalama 30cm uzunluğunda, 10cm genişliğindedir. Meyveleri iri bir Hindistan cevizi kadar büyüktür. Yaklaşık 2 kilo ağırlığı vardır. Meyvenin çok sert olan kabuğu 8 – 12 mm kalınlığındadır. İçinde portakal dilimleri gibi dizili üçgenimsi yapıda, 4-5 santim uzunluğunda 8’den 24’e kadar değişen sayıda çekirdekler vardır. Brezilya fındığı bunlara diyorlar.
Meyve, yemiş verme özelliği
Brezilya fındığı ağacının meyve vermesi sadece balta girmemiş ormanlarda mümkündür. Çünkü insanların zarar verdiği bölgelerde ağaçlarının çiçeklerinin polenleşmesine direkt katkısı olan orkideler çok azdır. Veya hiç yoktur. Bu ağacın çiçeklerinin içine girecek güçte olan tek böcek türü ise uzun dilli orkide arılarıdır.
Brazilya fındığı ağacı dallarında yaşayan Coryanthes vasquezii türü orkidelerin çiçekleri üzerinde orkide arıları
Arıların ve orkidelerin katkısı
Ormanlarda Brezilya fındığı ağaçlarının dallarında yaşayan orkideler bu arıların küçük yapılı erkeklerini cezbeden koku yayar. Erkek arılar dişilerini cezbetmek için orkide çiçeklerinin kokularını sürünüp parfüm gibi kullanırlar. Sonra kokuya bu arı türünün büyük yapılı dişileri geliyor. Geldikleri zaman ağacın çiçeklerinin iç kısımlarına mutlaka girip çıkarlar. Böylece ister istemez çiçeğin içindeki erkek polen organlarının polenlerini çiçeğin dişi organlarına bulaştırıyorlar. İşte Brezilya fıstığı ağacının üstünde misafir gibi yaşayan orkideler olmasa orkide arıları ağaca gelmez ve de çiçekler döllenmez. Sonuçta ağaç meyve vermez. Yani bu bitkinin tohum vermesi, dolayısıyla yeni fidanların büyümesi orkidelerin ve arıların sayelerinde oluyor.
Brezilya fındığı bütün meyve ve taneleri
Orkidelerin ve orkide arılarının katkısıyla polenlenip döllenen çiçeklerden meyve oluşması ve meyvenin olgunlaşması 14 ay sürer. Bir yıldan fazla bir süre.