Çanta çiçeği, Calceolaria × herbeohybrida

Çanta çiçeği Calceolariaceae familyasının Calceolaria cinsindendir. Sabit bir tür değil çeşitli hibrit ve kültivarlardan karışık, melez yapılı bir bitkidir. bilimsel adı Calceolaria × herbeohybrida şeklinde yazılır. Ana vatanı Güney Amerika kıtasıdır.

Arjantin ve Şili civarlarına ait Calceolaria crenatiflora, Calceolaria corymbosa, Calceolaria cana türlerinden oluşturulmuş hibritler ve onların kültivarları bir grup halinde çanta çiçeği çeşitlerini oluşturur. Ata türlerin çoğunluğu Şili’de ve Arjantin’de biraz yüksek rakım dağlık yerlere has, kışın hafif don olaylarına dayanıklı türlerdir.

İngilizcede yaygın adı Pocketbook Plant’tır. Bir adı da florist’s slipperwort’tur. Ki bu terim hediyelik çiçek dükkanları için küçük saksılarda çiçekli yetişmeye uygun olmaları açısındandır. Türkçede ise çanta çiçeği deriz. Hanım çantası çiçeği ve pantufla çiçeği diyenler de var.

Özellikleri

Çanta çiçeğinin dalları yumuşak otsu yapıdadır. Genelde 10cm ya da 20cm gibi kısa boylu olup 40 santimi pek geçmezler. Yaprakları kültivarlara göre değişir. Genelde ya oval ya da kalp şeklinde, derin damarlı ve kenarları tırtıklıdır. Yetiştiği toprağın yapısına göre ve kültivarına göre yapraklar bazen el kadar geniş olur.

Çiçekleri sarının ve kırmızının tonlarında ve bu farklı tonların beneklilik halinde karışımları gibi renklidir.

Sıcağı, hele sıcak ve havasız ortamları hiç sevmez.

Mevsimliktir

Yani çanta çiçeği birkaç aylık kısa ömürlüdür. Deniz etkisindeki illerimizde sadece baharlıktır. Hem karasal iklim hem de yaz ayları serin olan yerlerde ise sonbahara kadar hayatta kalma ve çiçek açmaya devam etme özelliği var. Gerçi çeşitlerine göre değişiyor. Ama genelde özellikle ilkbaharın çiçek amaçlı kısa ömürlü süs bitkileridir.

Calceolaria × herbeohybrida grupları

Farklı çanta çiçeği çeşitleri başlıca iki alt ana grup altında toplanır:

Grandiflora grubu

Sadece kış sonunda birkaç iri – gösterişli çiçek açar ve ilkbaharda hava biraz ısındığında ölür giderler. Bunların boyu çok kısadır.

Multiflora grubu

Yaz sıcaklarında güneşten korumak ve serin-havadar bir yerde tutmak şartıyla ilkbaharda başlayarak yaz boyunca çiçek açmaya devam eder.

Multiflora grubu çanta çiçeği serin ve çok havadar ortamda olması şartıyla evlerde de çiçekli güzel bir salon bitkisi olarak yetişir. Ancak birkaç ay sonra bünyeleri zayıflar. Yani dallarından yeni fideler yetiştirmeniz lazım.
Dışarıda ise yerinin çok serin olmasına gerek yok. Yeter ki yaşadığınız yer yazın aşırı sıcak olan bir yer olmasın. Yazın direkt güneşten de korumanız şartıyla bahçede, balkonda özellikle kuzey – kuzeydoğu cephelerde güzelce yetişir, kışa doğru ölürler.

Kullanım

Çanta çiçeği serin ayların çiçekli süs bitkisi olarak parklar, bahçeler ve balkon saksıları içindir. Diğer bir kullanımı ise saksılarda çiçekli halde hediyelik çiçek satışı amaçlıdır. Bu tür satışlar sevgililer günü ile anneler günü arasında olur.

Çanta çiçeği yetiştirme

Daha önce bahsettiğim sinerarya gibi çanta çiçeğini de ilkbaharda havalar ısındıkça binbir çeşit parazitler perişan ederler. Zaten sıcağı hiç sevmez. Bunu bilin ve ilkbahar sonunda bozuluyor veya bitlendi diye canınızı sıkmayın. Atın gitsin.

Aşağıdaki bilgiler evde çanta çiçeği yetiştirmeye yöneliktir. Ev ortamı mutlaka ya bir hayli serin ya da 7/24 sürekli esintili olmalıdır.

Güneş ihtiyacı

Çok serin zamanların dışında direkt güneş almaması gerekiyor. Mesela çanta çiçeği bulunduğu ortamda sıcaklık 18C dereceden daha yüksek oluyorsa direkt güneşten korumak gerekir. Yerinin çok güçlü aydınlık olması yeter. Gerçi ilkbahar boyunca sabah güneşinin direkt gelmesinin zararı olmaz.

Sulama

Ciddi dikkat ister. Zira çanta çiçeği hem kuru toprak sevmez hem de uzun süre ıslaklığını koruyan fazla su tutucu özellikli topraklarda kolayca çürür. Yapacağınız şey toprağın üst yüzeyinin iyice kurumasını beklemek, kuruduğunda bol bol su dökerek sulamaktır.

Toprak

Çanta çiçeği için uygun toprak son derece havadar ve çabuk kuruyucu özellikte olmalıdır. Afrika menekşesine özel toprak en iyisidir. Ayrıca yine Afrika menekşesi gibi çanta çiçeğinin de tuzlu topraklara uyumluluğu yoktur. Bu yüzden gübresiz toprak kullanmalısınız.

Bitki besini

Çanta çiçeğine hassas salon bitkileri için hazırlanmış suya karıştırılan bitki besinlerinden vermelisiniz. Küçük fide iken ama kökleri iyice kuvvetleştiğinde başlayarak çiçek amaçlı bitki besininden, tavsiye dozajını üçte bire azaltmış olarak 20 günde bir defa verin.

Çanta çiçeği fide üretimi

Genelde tohumdan yetiştirilir. Çelikten ve kökten ayırarak üretimi de mümkündür. Çelikle üretmeyi yaz sonunda / sonbahar başında ⇒ tepe çeliği usulüne göre, kökten ayırmayla üretmeyi ise hem yaz sonunda hem kış sonunda yapabilirsiniz.

Çanta çiçeği tohumları ortalama 15C derecede (12C ile 22C dereceler arası), en iyisi 15C ile 18C dereceler arası ısıda güneş ışınlarından ısınmaları şartıyla çimlenir. Bu yüzden tohumları toprağa gömmeyip toprak yüzeyine serpin. Sulamayı su fısfıslayarak yapın. Çok küçük olan tohumlardan hepsi çimlenmeyebilir. Tohumlar çimlendikten sonra mini fideler aralarında 10cm gibi mesafe kalacak şekilde seyreltmeli, daha sonra yeterince güçlendiklerinde tek tek saksılara almalısınız. Ayrıca tohumlar çimlendikten sonra mini fideler öğle saatlerinin güneşini direkt almamalıdır (hava 15C dereceyi pek geçmiyorsa alabilir).

Çiçek açacak kadar gelişim için tüm şartlar uygun ise 4,5 ay gerekir. Araya kış soğuğu girerse daha uzun sürer. Çiçek açma zamanına göre iyi hesap yaparak çanta çiçeği tohumlarını ona göre ekmeniz lazım. Fidelerin sağlıklı gelişimi gece 10C dereceye pek düşmeyen, gündüz 20C dereceyi pek aşmayan serinlik gerektirir. Çiçek açma 15C derece ve üstündeki ısıda başlar. Daha fazla serinde gelişim devam eder ama çiçeklenme olmaz.

Problemleri

Soğuk-serin dağ bitkisi olan çanta çiçeğinin deniz etkisindeki düşük rakım yerlerde düşmanı çok fazladır. Her türlü bitki bitleri, özellikle de iç mekanlarda örümcek bitler amansız düşmanıdır. Yaprak biti parazitleri için (hiçbir bitlenme alameti görmeseniz bile) düzenli ilaçlama yapmalısınız. En uygun ilaç kırmızı örümcek adı verilen tarım zararlılarına da etkin olabilen türden ilaçlardır. Parazitlerden başka mantar hastalıkları da çanta çiçeklerinden eksik olmaz. Önlem için kesintisiz hava akımları olan yerlerde yetiştirmeniz ve gerekmedikçe sulamamanız önemlidir.