Işıltılı orkide, Oncidium hibrit çeşitleri

Twinkle-orchid – ışıltılı orkide Orkidegiller – Orchidacea familyasının Epidendroideae alt familyasına mensup olan Oncidium cinsinin sis ormanlarına has O. cheirophorum ve O. ornithorhynchum türlerinden elde edilmiş bir hibrittir. Birkaç çeşidini türetmişler.

Özellikleri

Işıltılı orkide dediğimiz bu hibritin farklı renklerde çiçek açan birkaç kültivarı türetilmiştir. Aşırı sıcak yerleri hiç sevmez. Az sıcak aylarda güçlü gelişim gösterir.

Çiçek açması

15C derece ile 20C dereceler arası serinlik ister. Gece en düşük ısı 13C derece, gündüz en yüksek ısı 23C derece olacak şartlar önemlidir. Birkaç hafta bu şekilde düşük ısıya maruz kalınca tomurcuk gelişimi başlar. Genelde ilkbaharda çiçek açarlar ama iyi bakıp doğru şartlar sağlarsanız sonbahar – ilkbahar arasında en az iki defa çiçek açacaktır. 25cm kadar uzun bir çiçek sapında çok sayıda küçük küçük ve gösterişli çiçekler açar. Vanilya kokuludur.

Hızlı gelişim ve güçlenme şartları

Bunun için biraz daha sıcak gerekli ama fazla sıcağı sevmez. Işıltılı orkidelerin güç toplaması için ideal ısı dereceleri gece en düşük 17C derece, gündüz en yüksek 26C derece arasıdır. Yılın yaklaşık 6 ayında bu dereceler arasında güçlenmesi gerekiyor. Yılın diğer yarısında düşük ısı hem gelişiminin bir hayli yavaşlayıp dinlenme yaşaması için hem de çiçek açmaya yönelmesi için gereklidir.

Yetiştirme, bakım

Işıltılı orkide adlı Oncidium hibrit ve kültivarları direkt güneşi hemen hiç almamalıdır. Ancak sabah erken saatlerinin güneşini direkt almasında sakınca yok ve iyi de olur. Özellikle serin aylarda günde ortalama iki saat sabah veya akşam güneşi alması çiçek açmasını garantiler. Işıltılı orkidelerin kırmızı çiçekli çeşidi için daha da önemlidir. Sıcak aylarda direkt güneşten korumalısınız. Ama yetiştirdiğiniz yer çok güçlü aydınlık ve çok da iyi havadar olmalıdır.

Sıcaklık

Işıltılı orkideler yazın 35C derece gibi sıcak olan memleketlere hiç uygun değildir. Ancak sürekli klima ile serinletilen mekanlarda sakınca yok. Kışın eğer sonbahardan itibaren git gide soğuyan havaya alışacağı bir yerde duruyorsa sıfır (0C) dereceye kadar soğuk havaya dayanır ama tavsiye etmem. Kış boyunca 13C dereceden daha soğuğa maruz kalmamalıdır. Gelişimi ve çiçek açmaya girişmesi için gereken ısı derecelerini yukarıda yazdım.

Saksı

Minyatür gibi küçük yapılı orkidelerden olan ışıltılı orkide 8cm çapında küçük saksılarda sağlıklı yetişir. Ama yoğun çiçek açması ağırlık yapıp saksıyı devirme riski var. Hem bu yüzden hem de köklerinin sağlığı için eski tip kalitesiz çömlek saksı kullanmanız daha iyi olur (ağırlığı sayesinde devrilme olmaz). Zaten şeffaf saksı istemiyor. Üç yıl dolmadan saksı değişimi gerekmez. Eğer saksısında gür gelişim ve artış göstermişse çok az farkla büyük bir saksıya aktarın. Artışı dipteki yalancı soğanların çoğalmasına göre düşünün. En büyük saksı 12cm çapında olsun. Daha da çoğalırsa daha büyük saksıya aktarmak yerine kökten ikiye ya da üçe ayırarak 8cm çaplı küçük saksılara dikmelisiniz.

Toprak

Işıltılı orkide doğada ağaçlar üzerinde kökleri açıkta yaşar. Evlerde saksılarda toprak olarak orkide çam kabukları kullanın. Gerçek orkide çam kabukları mini kesme şekerler gibi kuşbaşı doğranmış ve epey kalıncadır. Bunları bıçakla keserek biraz daha küçültmelisiniz. Taneler leblebi kadar olursa uygundur. Sırf çam kabukları kullanmak yerine eğer bulabilirseniz şöyle bir karışım daha iyi olur: 1 ölçü çam kabukları + 1 ölçü palmiye lifleri + 1 ölçü 3 veya 4mm iri taneli tozsuz temiz dere kumu.

Sulama

Işıltılı orkidenin kökleri saksı içinde günlerce ıslak kalan, kolay kolay kurumayan materyal içinde beklerse hemen çürürler. Toprağını yukarıdaki gibi hazırlamalı ve saksı boyutu tavsiyemi ciddiye almalısınız. Hava akımları da sürekli olmak zorunda. Hiç hava hareketleri olmuyorsa sulamalar ölümcül tehlikelidir.

Sulama sıklığı orkidelerde kesinlikle belirli zaman aralıklarıyla yapılmaz. Mutlaka toprağını kontrol etmek zorundasınız. Adamakıllı kurumamışsa asla sulamayın. Sulama zamanı geldiğinde ise lavaboda üstten bol bol su dökerek, kökleri ve saksı içi maddelerini yıkarcasına sulayın. Sonra saksı altındaki deliklerden suyun iyice süzüldüğünden emin olun ve yerine geri götürün.

Işıltılı orkidenin kışın bulunduğu yer eğer 15C derecenin altında fazla serin oluyorsa o dönemde toprağı adam akıllı kurusa bile üzerinden iki gün daha geçmelidir. Sonra sulayın. Güzelce gelişim gösterdiği zamanlarda toprak adamakıllı kurur kurumaz hemen sulayın. Ama hava sıcaklığı 22C dereceden fazla sıcak olduğu zamanlarda toprak tamamen kurumadan, kupkuru hale yaklaştığında sulayın.

Hava nemi

Serin zamanlarda pek bir şey yapmaya gerek yok ama sıcaklık 20C derecenin üzerine çıktığı zamanlarda dikkatli olmalısınız. Hava nemliliği sağlamak için saksı altına içi çakıl taşları ve su dolu ile olan bir tepsi yerleştirebilirsiniz. Bu arada, havasız – esintisiz mekanlarda yoğun nemlilik ışıltılı orkidede ciddi hastalıklar yapar. Hele bir de havasız ortamda üzerine su fısfıslarsanız çok kötü. Hava hareketleri her halükarda şarttır.

Bitki besini

Işıltılı orkideye serin aylarda (eylül ortasından haziran ortasına kadar) 20-30 günde bir defa suya karıştırılan orkide besininden verin. Sıcak aylarda ise hiç vermeyin ama eğer sıcaklık 26C dereceyi hiç aşmıyorsa devam etmenizde yarar var. Ayrıca bulunduğu yerde kışın ısı 13C dereceden pek yukarı çıkmıyorsa o dönemde hiç bitki besini vermemelisiniz.

Saksı-toprak değiştirme

Yukarıda saksı kısmında biraz değindim. Zamanı ise hızlı gelişim gösterdiği zaman, özellikle de yeni gelişimlerin beş santimi aştığı zaman iyidir. Veya yeni gelişimleri dikkate almayacaksanız o takdirde mayıs ayının başında yapın.

Fide üretimi

Işıltılı orkide yalancı soğanlarını mayıs ortasında ayırarak çoğaltabilirsiniz. Bunun için orkide birkaç yıllık olmuş, yalancı soğanlarının sayısı artmış ve 12cm çaplı saksıya hiç sığmayacak hale gelmiş olmalıdır. Önce saksısından çıkarıp toprak altında kalmış kısımlarını kontrol edin. Ayrılması kolay olan yerlerinden ayırın. Kesmek gerekiyorsa çok keskin bir bıçağı önce dezenfekte edin ve sonra kesip ayırın. Ayırdığınız parçaları ayrı ayrı boş saksılara kesik yerleri yukarı şekilde geçici olarak yerleştirin. Bir hafta bekleyecekler ki kesik yerlerde kuru tabaka oluşsun. Bu sırada sulamayın ve toprakla örtmeyin. Ancak ara sıra çok hafifçe köklere su fısfıslayın. Bir hafta dolunca gereken çam kabuğu vesaire karışımıyla 8cm çapında mini saksılara dikin.