Marimo yosun topu

Fotosentez yaptığı halde bilimsel sınıflamada bitkiler aleminde yer almaz. Sınıflama dışıdır. Dünyada en çok kuzey yarımkürede, yüksek rakım temiz ve serin/soğuk sulu göllerde bulunur.

 

Özellikleri

Gözle fark edilemeyecek gibi küçük ve incecik ipliksi uzamalarla gelişim gösterir özelliktedir. Bu tip yapıdaki algler filamentous sıfatıyla tanımlanır.

Alg olsa da bütün dünyada marimo yosunu, yosun topu vb isimlerle tanınmıştır. Yeşil alglerden Aegagropila linnaei türünün hem kayalarda yapışık hem toplaşmış halde sularda serbest yüzer halde yaşayan bir form‘udur.

Doğada tertemiz sularda yaşarlar. Fazla canlı aktifitesi olmayan, birçok elementlerce yoksun ama kireç taşı gibi ortamı alkalileştiren taşların, kayaların olduğu berrak ve hareketli sular doğada yaşam alanlarıdır. Fakat insanların çeşitli etkileriyle doğada o kadar temiz/arı su ortamları kalmamış ve sayılarında büyük düşüş olmuş.

Ticari amaçlı dünya çapı satışlarında kullanılan marimo yosunlarının kaynağı Ukrayna’daki göllerdir. Gerçi Japonya’da Akan gölünde çok fazla bulunur ama neslinin tükenme tehlikesinden dolayı toplanması kanunen yasaktır.

Gelişim hızı

Kendince normal, belki hızlı bile sayılır ama bizim ölçülerimize göre çok yavaştır. Yılda yarım santim (5mm) gibi uzamalar yapar. Bu da demektir ki bir marimo yosun topunun çapı (genişliği) bir yılda 1cm artar. Doğal yaşam alanlarında suda bağımsız top gibi yapılanmış olanların en fazla 30cm çapında büyüklerine rastlamışlar. Ticari satışlarda ancak 2cm, 5cm gibi çaplarda mini toplarını görebiliyoruz.

Nitrat azaltıcı mıdır?

Marimo yosunu hakkında akvaryum meraklıları arasında böyle bir söylenti var ama kesin yanlış. Çünkü gelişimi müthiş yavaş olduğu için kullanacağı nitrat da yok denecek kadar azdır. Yani “akvaryumlarda nitrat giderici bitki” gibi bir faydası mümkün değildir. Boş söylentilere kulak asmayın. Ne balıklarınızı tehlikeye atın ne de marimolarınızı üzün. Yalan söylentiyi marimo satışlarını arttırmak için çıkarıyorlar.

Yetiştirme, bakım

Cam kaplarda su içinde evde bir dekorasyon unsuru gibi marimo yosunu bulundurmak, yıllarca büyüterek yaşatmak mümkündür ve kolaydır. Yapmanız gereken şeyler sadece tertemiz su kullanmak ve suyu en geç 15 günde bir değiştirmektir. Direkt güneşe hiç ihtiyacı yok. Pencere önü gibi güçlü gün ışığına da ihtiyacı yok. Zaten biraz güçlü ışık bile zarar verir (üzerlerinde kahverengi lekeler oluşmaya başlar). Loş ışık yeter. Eğer rengi koyu yeşil olmuyorsa ışık şiddetli fazladır. Işıksız/karanlık yerlerde ise fotosentez yapamaz ve ölüm sürecine girer. Serin su ister. Bakımı neredeyse bu kadar. Bitki besini filan istemez.

Top şekli gerekli değil

Doğal yaşamı her zaman top şeklinde değildir. Dolayısıyla evlerde su dolu kaplarda yetiştirirken, süs taşlarına temas halde fazla süre hareketsiz kalırsa taşa yapışıp taş yüzeyini kaplayıcı şekilde çoğalabilir. Taştan ayrınca taştaki kalıntıları yaşamaya devam eder. Zamanla diğer taşları da kaplayabilir. Yani bu şekilde yetiştirmeye de uygundur. Sert kireç taşları veya sert kiremit kırıkları tutunup gelişmesine elverişlidir.

Eğer top şeklinin korunmasını istiyorsanız su içinde sık sık hareket etmesini sağlayın. Hiç olmazsa iki günde bir uğraşın. Hem bu hareketler olası çürüme başlangıçlarını da önler. Su hareketleri büyük önem taşır.

Şekil, renk bozukluğu ve sümüklenme

Eğer illa yusyuvarlak top gibi olmasını istiyorsanız evlerde yetiştirmede kendiliğinden mümkün olmaz. Yıldan yıla garip şekiller alacaktır. Bu problem karşısında yapmanız gereken şey yosun topunuzu elinize alıp hamur şekillendirir gibi iki elinizin arasında çok hafif bastırarak yuvarlayın. Fazla sıkmayın. Kolayca yusyuvarlak hale gelirler.

Kahverengileşmeler burada anlattığım bakım şartlarına uymadığınız için olabileceği gibi ışığın fazlasında ve aynı zamanda ışık yetersizliğinden de olur. Işık dengesi önemli ve topun tüm yüzeyleri ışıktan nasibini almalıdır. Beyazlaşma ise fazla şiddetli ışık yüzünden olur.

Sümükleşme diğer alglerin türemesinden ileri gelir. Aşağıda anlattığım temizlik şartlarını düzenli olarak uygulamazsanız yosun toplarının üzerlerinde sümük oluşumları kaçınılmazdır. Gerekenleri yapmazsanız sümüklü algler marimolarınızı boğacak ve öldürecektir.

Suyun niteliği, ısısı, miktarı

Saf su kullanmanız gerekmiyor ve iyi olmaz. Suyun temiz içme suyu olması yeterli. Musluk suyu kullanacaksanız kloru uçmuş olmalıdır. Mesela suyu önce kapaklı olmayan bir kapta en az 24 saat bekletin. Böylece klor, flor kalmaz. Sonra bu suyu marimonuz için kullanın. Musluğunuza su barajdan değil artezyen kuyusundan geliyorsa çok fazla element barındırdığı için belki zararlı olur. Gerçi bu tip suların (mesela acımsı doğal suların) sakıncasının olmadığını uzmanlar söylemiş fakat tedbiren en iyisi bu durumda pet şişelerde satılan içme sularından kullanın. Suyun pH derecesi 7 ile 8 aralığında olması kesin şart değil ama en iyisidir. Bunun dışında suyun yumuşaklığı, sertliği marimo için pek önem taşımıyor.

Ilık ya da sıcak su marimo yosunun öldürür. Su ısısı 24C derecenin altında, 6C derecenin üzerinde olması ideal ısı dereceleridir. Su fazla ısınmasına tedbir alın. Mesela kap içinde su altında bir termometre yerleştirin. Yaz günlerinde su fazla ısınırsa günde birkaç saat buzdolabında bekletmek gerekiyor.

Su miktarı ise fazla olmalıdır. Mesela sadece ceviz kadar bir veya birkaç yosun topu için en az 5 litre su lazım. Aslında en az 20 litre su gerektiğini söylüyorlar. Bence suyu değiştirme aralarını 10 günden daha uzun tutmazsanız gerekmez.

Temizlik, su değişimi

Hem suyun temizliğine hem kabın temizliğine önemle dikkat edin. Farklı algler cam kabın iç yüzeyini ve sudaki süs objelerini kaplamasın, suyu da bozmasınlar. En  geç 15 günde bir suyu değiştirin ve kabı ve varsa sudaki süs unsurlarını iyice yıkayın.

Klorsuz ve temiz suyu elinizi rahatça içine sokabileceğiniz bir çanak içine doldurun. Marimolarınızı suyundan çıkarıp bu su içine koyun, beklesinler. Sonra kabı ve içindeki süs eşyalarını güzelce yıkayın ve klorsuz taze suyu doldurun. Diğer temiz suda bekleyen marimoları su içinde hızlıca hareket ettirin ki varsa ölü kalıntıları ve pislikleri çıksın. Sümükleşmişse diğer algler karışmıştır. Ellerinizle nazikçe su içinde ovuşturarak sümükleri giderin. Sonra yine klorsuz su ile durulayıp tekrar esas kabına yerleştirin.

Kap ve içindeki maddeler

Işığı geçiren cam, plastik, ya da en azından üst geniş yüzeyden ışık geçiren herhangi seramik, porselen çanak, kap olabilir. Akvaryum şart değil. Hava motoru veya suya hava takviyesi istemez. Kap içerisine kum, toprak benzeri maddeler ve yüzeyleri fazla pütürlü taşlar koymayın. Çünkü tüy gibi hassas uzantılarına takılıp marimonun zarar görmesine neden olurlar.

Dağılma ve kararma problemi

Dağılma, parçalara ayrılma genellikle ışık yetersizliğinde olur. Çaresi basit. Parçaları bir araya getirip elinizle avuçlarınızda yuvarlayıp birleştirin, top haline getirin. Sonrasında tekrar ışık problemi çekmemeleri için dikkatli olun.

Kararma, siyahlaşma ise yanlış bakım şartları yüzünden farklı alglerin işidir. Sıcaklığa (daha doğrusu serin tutmaya), temizliğe dikkat etmemişsinizdir. Elinize alıp siyah yerlerini koparıp atın. Tekrar yuvarlak şekil verip suya koyun. Burada anlattığım tüm tavsiyelere eksiksiz, ihmalsiz riayet etmelisiniz. Aksi takdirde her türlü problem olacaktır. Çünkü bunlar serin, hareketli ve tertemiz suların canlıları.

Akvaryumlara alg önleyici ilaç

Asla kullanmayın. Zira bunlar bitki veya yosun değil, algdir ve o ilaçlar yüzünden kesin ölürler.

Çoğaltma

Marimo yosunu üretmek, çoğaltmak bakımı gibi kolaydır. Birkaç yılda yeterince büyümüş olduktan sonra sadece iki elinizle tutup ortadan yırtarcasına ayırın. Bu kadar basit. Ve zamanla sizin de şekillendirme yardımlarınızla yuvarlaklaşıp küre biçimini alacaktır. Su değiştirirken veya bölüp çoğaltmaya çalışırken marimoyu elinize alacaksanız elleriniz temiz, yağsız, parfümsüz, kremsiz, kozmetiksiz olmalıdır.

Kaynaklar

Marimo yosunu hakkında hazırladığım yukarıdaki bilgiler için Wikipedia ve Aquariumbreeder kaynaklarından yararlandım.