Sparaxis

Süsengiller – Iridaceae familyasından Sparaxis cinsi 13 türü ile Güney Afrika’nın Cape bölgesine endemiktir. Süs bitkisi olarak en çok Sparaxis bulbifera türü yaygındır.

Sonbaharda havalar soğumaya başladığında soğanlar aktifleşir ve yapraklanmaya başlarlar. Kışı yapraklanarak geçirdikten sonra ilkbaharda çiçek açarlar.

Son derece güzel ve şirin çiçekler açan Sparaxis hibrit çeşitleri ilkbahar bahçe- balkon çiçeklikleri için en güzel bitkilerdendir. Kesme çiçekçilikte de çok iyi kaliteye sahiptirler.

Boyu (çiçek açtığı zaman) toprağına ve suyuna göre 15cm ile 60cm arasında değişir. Çiçek rengi beyaz, krem rengi, sarı ve mor olan çeşitleri var. Sparaxis tricolor türünün çiçekleri üç renklidir. Merkez altın sarısı, sarı kısmın kenarları siyah ve bu merkezin dışında geri kalan geniş kısım kırmızı olur.

Akdeniz ikliminin tam hüküm sürdüğü yerlere (Ege ve Akdeniz kıyı kesimlerine) tam uygundur. Buralarda soğanları sonbaharda ekilmelidir. Diğer yerlerde kış sonunda ve en geç ilkbahar başında ekilmelidir. Zaten soğanları marketlerde kış sonunda satışa çıkarılıyor. Mesela İstanbul’da mart ayının son haftasında, Ankara’da en geç nisan ortasında ekilmeleri gerekir. Daha fazla geç kalmak iyi olmaz.

Kış sonu veya ilkbaharda saksılara dikilen Sparaxis soğanları (saksılara dikildikten sonra) ilkin mutlaka soğuk ve güneşsiz kuzey cephe duvar diplerinde bekletilmeli. Yoksa soğanlar sıcak yüzünden aktifleşmez. Yapraklarının toprak dışına çıktıklarını gördüğünüzde saksıları güneşli bir yere alın.

Yetiştirilmeleri ve bakımları tıpkı frezyalarda olduğu gibidir. Sparaxis soğanlarından bir defa alıp yetiştirince artık her yıl kendiliklerinden çoğalırlar. Bunun için toprağının besleyiciliğine dikkat ederek uygun bakımı yapmalısınız (bu konuda ayrıntılar ⇒ frezya sayfasında).

Sparaxis tohumla da çoğaltılabilir. İlkbaharda açan çiçeklerden bazıları tohum oluşturur. Tohumlar olgunlaşıp kuruduklarında alıp sonbahara kadar saklayın. Sonbaharda ekmelisiniz. Zira tohumların çimlenebilmeleri bir süre kış üşümesine maruz kalmalarına bağlıdır. Ayrıca sparaxisler kendi kendine tohumdan çoğalmaya en uygun bitkilerdendir (özellikle Akdeniz iklimi olan bölgelerde). Eğer ilkbaharda solan çiçekleri koparmaz ve öylece bırakırsanız tohumlar zamanla olgunlaşıp kuruyarak toprağa karışırlar. Kış üşümesinden sonra ilkbaharda çimlenirler.