Opuntia microdasys, fotoğraf: Wikimedia
Tavşan kulağı kaktüslerinden her yerde çok yaygın olarak yetiştirileni Opuntia microdasys türüdür. Ana vatanı Meksika’nın orta ve kuzey kesimleridir. Areola düğmeciklerinin üzerindeki tüyleri beyazımsı ve sarımsı renkte olmak üzere iki çeşidi var. Bu temel çeşitlerden başka kültivarları da var.
Diğer tür tavşan kulağı kaktüsü ise Opuntia rufida‘dır. Ana vatanı Teksas’ın güney-batısı ve Meksika’nın kuzeyidir. Bundaki aerolaların tüyleri kızıl kahverengidir. İki tür arasında pek fark yok. Hatta birinin diğerinin alt türü olduğu görüşünü savunanlar var.
Her iki tür de sarı çiçeklidir. Yaz başına doğru çiçek açarlar. Fakat bunun için kış aylarında kaydadeğer uzun süre soğuk süreç yaşamaları lazım. Didim’de bahçemde yıllardır hiç çiçek açmadılar.
Kış soğuklarına dayanıklılıkları aynıdır. -5C dereceye kadar, ve eğer uzun sürmezse -8C dereceye kadar kış soğuklarına zarar görmeden dayanırlar.
Saksıda yetiştirme
Her şeyden önemlisi, günde en az 4 saat hiç kesintisiz direkt güneşe ihtiyacı olduğunu bilin. Aksi takdirde, güneş yetersizliğinde ince ve sağlıksız çubuk gibi uzamalar yapar. Hiçbir güzelliği kalmaz. Bu sağlıksız deforme gelişimler iç mekanlarda daha fazla oluyor. Sürekli açık havada yetiştirilenlerde günde bir saat gibi az süreli güneşin bile yeterli olduğunu gördüm.
Hızlı gelişimi ortamın özellikle gece boyunca çok havadar ve hafif serin olmasına bağlıdır. Bunun yanısıra toprağının iyi olması ve havadar/süzek olması da hızlı gelişim sağlar. Bütün bu şartlar tam yerinde olunca susuz kalsa bile mutlaka gelişim gösterir.
Toprak ve sulama
Toprak seçmiyor. Toprağın süzekliğinin iyi olması önemli. Süzek olmayan topraklarda pek iyi bir gelişim göstermez. Sırf torf toprakta yetiştirirseniz mutlaka kaktüslere özel bitki besininden vermelisiniz. Ama şöyle bir karışım yaparsanız hem bitki besini istemez hem de çok güçlü yapılı olur: 3 ölçü arazi toprağı + 1 ölçü iri taneli dere kumu + 1 ölçü humus katkılı torf toprak.
Sulamayı toprak neredeyse kupkuru oldukça yapın. Kış aylarında ise hiç sulamayın. Zararı olmaz ama gerekli değil. 7 yıldır tavşan kulağı kaktüslerini bahçemde yere ekili yetiştiriyorum. Yoğun killi toprakta olmasına rağmen buranın fena ağır ve sık sık yağan kış yağmurlarından zarar görmüyor.
Saksıda yetiştirince, yaz aylarında hatalı sulamalar yüzünden kökler ve dip kısım tamamıyla aniden çürüyebiliyor. Toprağı gündüzün şiddetli sıcağının etkisi altındayken sulamayın. Gecenin geç saatlerinde sulayın. Hatta yaşadığınız yerde gece boyunca sıcaklı 24C derecenin üzerinde kalıyorsa bu dönemde daha da dikkatli olmalısınız. Toprak iyice kupkuru olduğunda, gecenin en serin saatlerinde, sadece saksının en kenarlarından su dökerek sulayın.
Dik duramama sorunu
Sorun değil, tavşan kulağı kaktüslerinin doğal özelliğidir. Üst üste üç kulak olunca dik durmada zorlanırlar. Bir değneğe bağlamak gerekir. Ama bazen toprağının yapısına göre ve günde 7-8 saat güneş almasına göre çok güçlü, dirençli ve çok dolgun gelişip dimdik durabiliyorlar. Bazen de üs katların daha hafif, daha küçük gelişmeleri sebebiyle dik durmada zorlanmazlar.
Elinize batan dikenleri çıkarmanın yolu
Zeytinyağı ile ovun. Sonra sabunla ellerinizi yıkayın. Bu şekilde kolayca kurtulursunuz.
Üretimi
Tavşan kulağı kaktüslerinin hızlıca pekçok kulaklar üretmesinin bir sebebi de üreme amaçlıdır. Zira kopup düşen kulaklar sürüklenip gittiği yerlerde toprağa kök salar ve yeni koloni oluşturmaya başlarlar. Balkonumda bile yaz ortasında 40C sıcakta kopup beton zemine düşen kulakların yaz sonuna kadar büzüştüğünü ve sonra köksüz, topraksız, susuz olduğu halde filizlenip yeni kulaklar geliştirmeye başladıklarını gördüm.
Yani üretimi – çoğaltılması kolay, basit ve verimlidir. Kulaklarından koparıp alın. Kopuk veya kesik yer iyice kuruyana kadar birkaç gün açıkta bekletin. Sonra kuru toprağa dikin. 5-10 gün sonra sulayın.
Kulaklarından üretim işi için yılın her zamanı uygundur. Kış aylarında bile yapabilirsiniz. Yeri soğuk ise köklenmez ve gelişmez ama ilkbaharda havalar ısınana kadar gayet sağlıklı dururlar. Bu soğuk süreçte sulamanıza da hiç gerek yok.
Opuntia microdasys tavşan kulağı kaktüsünü başka bir kaktüs üzerine aşılayabilirsiniz. Veya tam tersi, kökleri her toprağa uymayan hassas kaktüsleri bunun üzerine aşılayabilirisiniz. Ayrıntılı bilgi: Kaktüslerde aşılama
Aslında sorumun cevabını aldım. Bu kaktüse Antalya’da terasta bakıyorum. Altı yıldır birlikteyiz ama hiç çiçek açmadı. Sanırım söylediğiniz gibi kış üşümesin yetersiz geliyor. Çiçek açmayı teşvik etmek için susuz bıraktığımda bile gayet sağlıklı yaşamını sürdürdü. Çiçek açması için yapılabilecek başka bir şey var mı?
***
Galiba yok. 7-8 yıldır Didim’de hem bahçeye dikili hem saksıda birçok tavşan kulağı kaktüsüm var. Şimdiye kadar hiç biri çiçek açmadı. Oysa Cereus kaktüslerim yazın bir defalık değil defalarca çiçek açıyorlar. Farklı türden bir Opuntia’m her yıl yaz başında mutlaka çiçek açar. Anlaşılan tavşan kulağı daha fazla kış soğuğu istiyor. İsterseniz gelecek yıl kışın hiç güneş almayan, soğuk rüzgarlar alan kuzey cephe duvar dibinde bekletin. Bunu ben denemedim.
Tavşan kaktüsüme açık havada güneş alan, esinti alan bir alanda bakıyorum. Kış üşümesi için dışarıda bırakacağım hiç içeri almayacağım ama 3 günde bir yağmur yağarsa ıslanması sorun olur mu? Yani hiç ıslanmayacağı ama soğuğu direkt alacağı bir mekanda mı durmalı? Üstüne naylon örtsem olur mu?
***
Lütfen tüm sukulentler için genel soru sormayın. Sadece kaktüsler bile birbirleriyle alakasız şartlar isteyen pekçok türlere ayrılır. Binlerce sukulent türler hakkında ona şöyle buna böyle diye binlerce satır bilgi yazmam imkansız. Onun için sorunuzu sadece bu sayfayı ilgilendirecek şekilde kısalttım. İstanbul’da kış soğuklarına dayanır. Kışın soğukta ıslak topraktan, sık sık yağan yağmurlardan zarar görmüyor. Konu içinde de yazmış olduğum gibi 8 yıllık tecrübemle bu kesindir. Ancak dolu yağışlarından korumanız iyi olur. Gerçi onun da zarar verdiğini görmedim ama belli olmaz. Dolu yağışı çok sert güçlü rüzgar ile olursa veya çok iri taneli olursa elbette zarar verecektir.
Bu opuntiayı 10 gün önce sağlıklı sanarak aldım. Ama sanırım mantar hastalığı var. Ortama alışsın diye müdahele etmemiştim. Endişelenmeli miyim? Ne yapmamı önerirsiniz?
***
Resimde hiçbir mantar hastalığı göremedim. Dip ve toprak altı kısımlarda öylesi farklılıklar her kaktüs türünde oluyor. Kendi doğal özellikleri. Hatta zamanla o kısımlar kupkuru tahta gibi bir hal alır.
Opuntiayı hafif nemli toprağa ektim. Fakat o yaprağındaki minik kahverengi leke kulakçık diplerinde de oluşmuş ve gövdesinde de renk farklılığı var. Bir yandan da sanki gelişimi devam ediyor, yeni kulakçıklar oluşuyor minik minik. Mantar hastalığı göremedim demiştiniz sebebi nedir acaba normal mi bu lekeler?
***
Dikkat ederseniz eski kısımda olmuş. Normaldir. Zamanla o kısımlar tam kuru hale gelir. Topraktan yükseldikçe, yüksek kısımlarda öyle şeyler pek fazla olmaz. Ama siz eğer mantar hastalığı olduğundan eminseniz daha fazla rüzgar ve daha fazla direkt güneş alacağı yerde tutun. Bence mantar değil. Yıllardır yetiştiriyorum. Hastalıklanmayan, ölmeyen çok dayanıklı bir bitkidir. Ayrıca o kadar mini saksı gerekmiyor. Bu tür kaktüs, mesela benim bahçemde, ağır killi toprakta ve kışın yoğun yağmurlarla sürekli ıslak killi toprakta hiç zarar görmüyor. Sürekli çoğalıyor. Bazı parçalar kopup düşüyor. Onları başka yerlere ekince her biri hızlıca büyüdü. Komşulara dağıttım. Artık baktım başa çıkılmıyor, fazlalaştıkça azaltıp çöpe atıyorum (9 yıl oldu). Siz onu daha büyük bir saksıya ekmelisiniz. O zaman daha hızlı gelişir ve daha çoklu olur. Yerini severse sürekli çoğalır ve ara sıra budamalarla azaltıp derli toplu hale getirmek gerekir.
Çok teşekkür ederim tavsiyelerinizi harfiyen uyguluyorum. Acemi olunca ve araştırdıkça insanın aklı daha çok karışıyor sanki. Hastalıklarla ilgili de çok fazla okuyunca bu sefer acaba kökü mü çürüdü mantar mı pas hastalığı mı diye diye insanı huzursuz ediyor. Harika bilgiler ve yardımlarınız için çok teşekkürler.
Genelde gece sulamak önerilmiyor ışık olmayıp kullanamayacağı ve kök çürümesi olacağı yönünde sizde zıttını söylemişsiniz açıkçası biraz karıştı.
***
Lütfen tekrar okuyun. Yaz sıcaklarıyla ilgili bir mesele. Ayrıca yazın geceleri bile hiç serinlik olmayan yerlerle ilgili. Toprak sıcak iken sulamak, toprağın özelliğine göre kaktüsleri çürütebilir. Başka yerlerde bu incelikleri yazmamışlarsa hiçbir şey bilmiyorlar demektir. Yanlış bilgiler kafanızı karıştırmasın.