Acem halısı (Drosanthemum floribundum) bitkisi çiçekli halde uzaktan görünüm. Fotoğraf: Pl@ntNet
Aizoaceae (Buzçiçeğigiller) familyasının Güney Afrika’ya has birkaç cinsinin küçük silindirik yapraklı, genelde küçük pembe çiçek açan türleri birbirlerine benzer ve tümüne Acem halısı denir. Süs bitkisi olarak aynı amaçlarla kullanılırlar.
Özellikleri
Acem halısı adı verilen türler arasında süs bitkisi olarak kullanımları açısından en önemli fark kış soğuklarına dayanıklılıklarıdır. Dolayısıyla bilimsel adlarıyla ayırd etmek özellikle üretimini ve ticaretini yapanlar için ciddi önem taşır. Aşağıda aynı adı taşıyan iki yaygın tür hakkında bilgi vermeye çalıştım. Ama gerçek Acem halısı Drosanthemum floribundum türüdür.
Drosanthemum floribundum çiçekleri
Drosanthemum floribundum -15C dereceye kadar don olaylarına dayanır. Küçücük, ince, pırıltılı, çok pütürlü yaprakları olur. İncecik dalları seyrekçe mini sert tüylerle kaplıdır. Kış sonunda, ilkbahar başlangıcında magenta rengi (hafif morumsu canlı pembe) çiçeklerle bezenir. Yaprakları normalde 2cm kadar uzunlukta ve incedir ama şiddetli güneşte daha kısa ve kalınca olurlar. Drosanthemum floribundum türü Acem halısının aylarca tamamen susuz kalmaya dayanıklılığı iyi değildir.
Drosanthemum floribundum dalı ve yaprakları
Lampranthus roseus (eski bilimsel adıyla Mesembryanthemum roseus) -5C dereceye kadar çok hafif don olaylarına zor dayanır. Bu tür aynı zamanda yapraklarının ve dallarının güzelliği için de yetiştirilir. Yaprakları gerçek Acem halısının yapraklarından biraz daha büyükçe, düz, pürüzsüz ve pırıltısız yapıdadır. Dalları morlaşır. Çeşitlerine göre pembenin çeşitli tonlarında, mor ve beyaz çiçek açar. Çiçek açmak için ilkbaharda acele etmez. Ayrıca yazın ve sonbaharda da çiçek açtıkları olur. Sadece Güney Ege’nin ve Akdeniz’in deniz etkisindeki alçak kesimlerine uygundur. Diğer yerlerde saksıda yetiştirmeli ve kışın dondurucu soğuktan korumalısınız. Aylarca susuz kalmaya dayanıklılığı müthiştir.
Kullanım: Acem halısı türleri yer örtücü ve sarkıcı olarak bahçelerde, parklarda, mezarlıklarda ve saksılarda kullanılırlar. Lampranthus roseus türü Akdeniz iklimi orman ve maki alanlarının kenarlarında yangın önlem bitkisi olarak da uygundur.
Acem halısı yetiştirme, bakımı
Saksıda yetiştirdiğiniz Acem halınızın toprağını yaz sonunda değiştirirseniz kışa dayanmaya ve baharda çiçek açmaya çok iyi hazırlanırlar. Her yıl toprağı bu şekilde mutlaka yenileyin. Şöyle bir karışım toprakta iyi yetişirler: 4 ölçü torf + 2 ölçü doğal arazi toprağı + 3 ölçü dere kumu.
Drosanthemum floribundum türü Acem halısını sulamayı sıcak yaz aylarında toprak büyük ölçüde kuruduğu zaman, diğer aylarda toprak adamakıllı kurudukça yapın. Lampranthus roseus türü ise susuzluğa tam dayanıklıdır. Her türlü ihmale gelir. Kış boyu hiç su istemez ama sulamamak şart değil.
Çoğaltma
Gelişimini tamamlamış genç dallarıyla ve hiç kartlaşmamış tam olgun dallarıyla çoğaltabilirsiniz. Bu tip çelikle üretimin en iyi zamanı Acem halılarında ilkbahar başı ile ortası ve yaz sonudur. Ayrıca basit daldırma ile çoğaltabilirsiniz. Bu zaten çoğu zaman kendiliğinden hazırdır. Yani toprağa değen, biraz toprak altında kalan dal kısımları köklenir. Köklü dalı ayırıp başka yere dikebilirsiniz.
Tohumdan acem halısı yetiştirmek
Her iki tür Acem halısı için en iyi usul sonbaharda tohumları rastgele serpmektir. Sonbahar – ilkbahar arasında kendiliğinden toprağa gömülüp çimlenirler. Özel olarak ekseniz o kadar başarılı olamazsınız.
Acem halısı fidelerini / dallarını köklü veya köksüz yeni dikeceğiniz zaman toprağın kupkuru veya ıslakça olmamasına, az nemli olmasına dikkat edin. Zira sulamayacaksınız. İlk üç hafta toprak kupkuru olmadıkça sulamayın. Böylece kökler toprağa iyice yerleşir.
Merhaba açık teras için uygun mudur? Dikimi ve bakımı nasıl olmalıdır?
***
Teraslar farklı farklı ama genel anlamda uygun değildir. Yukarıda ayrıntılı bilgiler var. İsterseniz okuyun kendiniz karar verin.
Küçücük acem halısı fidesi sizce kıştan sağ çıkar mı?
***
Sanmıyorum. Yine de belli olmaz. Yukarıda kış soğuklarına dayanıklılığı yazılı. Diğerleri hiç dayanamaz. Kapalı camekan balkonda duruyorlarsa ve ortam aynen dışarısı gibi soğuk olmuyorsa dayanabilirler.
Uzun bir saksıda yetiştirdim ve saksı dışına sarktı. Saksı dışına ortalama ne kadar uzama şansı olur? Çok uzarsa çözüm nedir?
***
İstanbul’da ilkbahar başında bunların açık havada yoldan yüksek çiçeklik kısmından yol kenarı duvarından aşağıya 1m kadar sarkık halde üzerleri çiçeklerle dolu olduklarını görmüştüm. Belki 10m uzun yolun kenarında o kısa yol kenarı duvarından sarkıyorlardı. Uzaktan sanki yol kenarı duvarından pembe halı sarkıtılmış gibi görünüyordu. Ama saksıda olunca kök sistemi o kadar sağlıklı ve güçlü olabilir mi ve dolayısıyla o kadar uzayabilir mi bilmem. Sizin istediğiniz boydan fazla uzamalar olursa istediğiniz ölçüde kısaltın. Hem böylece yukarıdan aşağı olan her bir dal yan dallar geliştirir. Sonuçta kış sonu çiçeklenmesi daha fazla olur.
Acem halısı bitkisinin yayıldığı alanda yabani ot çıkar mı? Bahçemin bir kısmı taşlık ve kot farkı var ve çok ot oluyor. Yabani otlardan kurtulmak için işe yarar mı?
***
Hayır o konuda hiçbir şey ifade etmez.
Benim de bu çiçekten var. Saksı küçük geliyor galiba. Bir insan kolu kadar aşağıya uzadı. Evin içerisinde bakıyorum. Büyük bir saksıya diksem kış ayında bir şey olur mu?
***
Evet tabii ki bir şey olur. Zaten biliyorsunuz ki bu şekilde sormuşsunuz.
Acem halısı çiçeğim kışta kurur gibi oldu. Dalları baharda tekrar canlanır mı?
***
Bence tamamıyla ölmüştür. Sebep ya şiddetli soğuk ya da toprağının özelliğidir (toprak konusunda çok hassas bir tür). Belli olmaz bekleyip göreceksiniz.
Acem halısı çiçeği balkonda saksılara dikip dışarı sarkıttım. Bir kol boyunca uzadılar. Geçen yıl çiçek verdiler. Kışın bana donmaz dediler bende içeri almadım. şimdi dalları kuru gibi kahverengileşti. Sanırım dondu. Tekrar canlanır mı acaba?
***
Bugünlerde hızlıca filizlenmeler olması gerekir. Bir iki hafta bekleyin. Değişiklik olmazsa kesin ölmüşlerdir.
Bahçemizde 3-4 dönüme yayılmış Acem halısı var. Fakat çoğunun dalları kupkuru olmuş. Üstlerden bazı yerler yeniden yeşermiş ama yüzde doksan kupkuru olmuş. Kuruları kesmek mi gerekir? Tekrar canlanabilir mi? Yaklaşık 7 yıldır hiç bir bakım yapmadan tekrar canlanıyordu. Ama bu sene sanki çok kuru.
***
Kuruları kesmeniz iyileşme sağlamaz. Sadece temizlik yapmış olursunuz. Tekrar eski haline gelebilme ihtimalleri var ama iki yıl gibi bir zaman ister. Üç şey sayıyorum. Üçü de doğrudur ama en büyük zarar bu üş şeyden birine bağlıdır. Süs bitkilerinin çoğunun coşkulu saltanatı yıllarca sürmez. Hatta doğal yabani bitkilerde bile bazen böyledir. Doğa dengeleyici rol oynar. Ya bir hastalık ya bir parazit o bitkileri aniden o bölgede yok denecek kadar azaltır. İkinci mesele uzun ömürlü küçük bitkilerin her yıl kendi tür özelliğine göre belirli bir zamanda topraktan sökülmesi, toprağın çapalanıp gerekirse hafiften gübrelenerek işlenmesi ve bitkilerin yerlerine yeniden dikilmeleri gereklidir. Yoksa işi şansa bırakmış olursunuz. Acem halısında bu işin zamanı yaz sonudur. Son mesele: Bu yıl tam bahar başlarken ısının sıfırın altına düşmüş olması o günlerde aktifleşmiş olan birçok tür bitkilere ciddi zararlar verdi.
Mayıs ayı başında bu çiçeği ekmek için çok geç kalınmış olur mu?
***
Hayır ama bahardan bahara kısa dönemli çiçek açan ve çok da nazik olan bitkilerle uğraşmaya değmez. Saksılarda çok zor bir bitkidir. Bahçeye dikecekseniz daha iyi.
Acem halısı bitkisini geçen sene aldım. Asabileceğim bir saksı içine diktim. Bu sene daha canlı. Dalları uzadı ve yeni filizler verdi. Ancak çiçeklenme olmuyor. Ne yapmalıyım?
***
Belki yaza doğru çiçek açan türündendir. Kış sonunda çiçek açan türünün yaprakları küçük, ince ve ışıltılı yapıdadır. Sizinki bundan ise belki kışın fazla susuz kaldıysa veya hiç güneş almayan bir yerde ise bu yüzden çiçek açmamıştır.
İnternetten fide siparişi verdim. Marmaris’te bahçeye ekeceğim. Fideleri hangi aralıklarla ekmem gerekir? Bir de doğru mu anladım ektiğimiz zaman ilk üç hafta hiç su verilmeyecek mi? İlk ektiğimiz anda da sulamıyor muyuz?
***
Şartlara göre değişir. Siz sıcak yerde olduğunuza göre ve orada yaz sıcakları da başladığına göre sulamanızda sakınca yok. Fideleri ortalama 20cm aralıklarla dikebilirsiniz.
4 paket tohum var elimde. Paketlerde 100er adet tohum var. Bunu bahçeme dikmek istiyorum. Nasıl bir yol izlemeliyim ve ne zaman dikmeliyim?
***
Sonbaharda tavsiye edilir. Bence bir kısmını şimdi, bir kısmını eylül başında, bir kısmını da nisan başında ekin. Tohum ekeceğiniz yerlere elma kadar taşları 20cm – 30cm aralıklarla yerleştirin (yarı gömülü halde). Toprağı kabartıp tohumları rastgele serpin ve sonra iyice sulayın. Çimlenen tohumlardan taşa temas edenler mutlaka hayatta kalıyor diye gördüm. Diğerlerinin çoğu hayata tutunamıyor. Fideler iyice güçlendikten sonra taşları atabilirsiniz. Bu arada Ankara’da kış soğuklarına dayanırlar mı, orası şüpheli. Ama deneyin.
Bahçemde duvar üstünde yürütüp yaklaşık 3-4 senedir baktığım acem halım her baharda filizlenip çiçek açıyor. Görsel şölen oluyor. Ancak 1 ay kadar açık kalıp sonra çiçekler solmaya kurumaya başlıyor. Dallarda herhangi bir problem yok gayet canlı fakat henüz haziran ayına girmemişken çiçeklerin hızla kurumasına engel olamıyorum. Sebebi ne olabilir?
***
Problem var gibi sormuşsunuz. Halbuki her şey yolunda ve olması gerektiği gibi. Drosanthemum floribundum bu şekilde hareket eder. İlkbahar ortasından sonra, havalar git gide daha fazla ısınırken çiçekleri solup gider.
2 yıl önce yol üstünde bir çiçekten küçük bir parça kopartarak çoğalttım çiçeğimi. Büyükçe bir saksıya ektim, epey çoğaldı ve bu yaza kadar çiçek de açtı. Kışın yazlık bahçesinde bırakıp gittiğim çiçeğim haziranda döndüğümde biraz çiçekliydi ama çok cansız gözüküyordu. Çimenleri coşturmak için aldığım şeker gübreden bir parça da acem halısı çiçeğime verdim. Rengi koyulaşarak çoğaldı, canlandı ama bir daha çiçek açmadı. Acaba bu gübre sebep olmuş olabilir mi bu duruma ya da bahsettiğiniz diğer -saksı değişimi, dalların uzaması vs- sebeplerden dolayıdır diyebilir miyiz?
***
Acem halısının çok çeşitleri var. En yaygın olanları sadece ilkbahar aylarında çiçek açar. Yazın devam etmesini beklemeyin. Şeker gübresi ise bitkilere esas normal gübre gibi verilirse sadece kof ve sağlıksız gelişim sağlar. Bu bitkiler olumsuz şartlara dayanıksız hale gelir. Yani o gübre ancak özel amaçlarla bilinçlice kullanımlara uygundur. Acem halısına hiçbir şekilde yaramaz.
Merhabalar biz üç arkadaş acem halısı, buz çiçeği ve kaz ayağı çiçeklerini Adıyaman’da deprem sebebiyle vefat eden insanların mezarlarını çiçeklendirmek için kullanmak istiyoruz. Mutlaka özel bir toprak şart mıdır, mezarın bizzat kendi toprağına eksek bir sorunla karşılaşır mıyız?
***
Hayır bunlar zaten toprağa derine kök salmak yerine toprak en üst yüzeyinde ilerleyen dallarını sıkıcı toprağa tutundurmak amacıyla yeterince kök geliştirirler. Düşünmeniz gereken esas önemli faktör, oranın kış soğuklarına uygun olup olmamalarıdır.
Ben de bu çiçekten ekip çoğaltmayı düşünüyorum. Fakat kışın eksi 20-25 derecelerde oluyor. Bahçe için düşünüyorum. Kışın üzerini noylonla kapatsam ise yarar mı?
***
Eğer Drosanthemum floribundum türü ise olur. Kışın naylon değil, saman ve kuru yapraklarla kısmen gömmek işe yarar. Yani dal uçları biraz dışarıda kalsın. Naylona hiç gerek yok. Diğer tür ise o kadar soğuğa hiçbir şekilde dayanamaz.
Acem halısı çiçeğimin dallarında beyazlaşma var. Pamuk gibi zımpara gibi olmuş..
***
Tarifiniz yeterli değil. Görmeden bir şey diyemem. Belki de hiçbir problem yoktur.